In de stilte van Kaag echoot de holle lach van Rutte

“Stilte” heette haar lezing. Ze begon met een verhandeling over goede en slechte stiltes, om te eindigen met een lofzang op de wereld van na 1989 die ons vrede, welvaart en voorspoed heeft gebracht. Een situatie die ons zo gewoon is geworden dat we, verwende nesten die we zijn, niet beseffen hoe bevoorrecht we zijn. Aldus Kaag. Of hoezeer de multilaterale wereldorde — waar zij haar carrière, status en inkomen aan heeft te danken — dat allemaal mogelijk heeft gemaakt. En hoezeer deze orde dus verdediging behoeft tegen de irrationele krachten van nationalisme en xenofobie. Dát is zo ongeveer Kaags boodschap. Als je echter luistert naar de stilte die zij in haar eigen tekst laat vallen, hoor je de echo van een wereldbeeld dat na de val van de muur hegemoniaal werd en dertig jaar later Trump en de Brexit baarde. Haar lofzang op de multilaterale wereldorde – en daar hoort de Europese Unie uitdrukkelijk bij – rept namelijk met geen woord over de structurele onevenwichtigheden in de verhouding tussen kapitaal en arbeid die het heeft veroorzaakt. Mondialisering is fijn geweest voor de factor kapitaal, maar heeft desastreus uitgepakt voor de factor arbeid. Kijk de arbeidsinkomensquote er maar op na. Noch tref je in haar lezing ook maar een vingerwijzing aan naar de ecologische rampspoed die globalisering heeft veroorzaakt. Volgens data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en het Planbureau voor de Leefomgeving is de ontgrenzing van het kapitaal gepaard gegaan met een dramatische achteruitgang van het milieu. Ging tot aan de jaren zeventig de stijging van onze welvaart gelijk op met die van ons welzijn, vanaf de jaren zeventig zijn beide maatstaven steeds meer verschillende waarden gaan aanwijzen: de stijging van onze welvaart is ten koste gegaan van ons welzijn.

Ewald Engelen in In de stilte van Kaag echoot de holle lach van Rutte (Ftm.nl)