Jeanette Chedda: “Alsof het een cadeautje is dat ook gehandicapte mensen met het openbaar vervoer mee kunnen”

Gisteren overhandigde initiatiefnemer DeGoedeZaak twee petities aan de Tweede Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat. De overhandigingen vonden plaats in aanloop tot een commissiedebat over het openbaar vervoer. GroenLinks-Kamerlid Kauthar Bouchallikht en een fractiemedewerker van BIJ1 namen de petities in ontvangst. Ook Milieudefensie was aanwezig. De directeur van reizigersorganisatie Rover was ironisch genoeg niet aanwezig vanwege vertraging op het spoor.

In het commissiedebat nodigde staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat de initiatiefnemers van de petities uit om op het ministerie in gesprek te gaan over hun eisen. De twee petities zijn samen meer dan vijftienduizend keer ondertekend. Ze pleiten voor een bevriezing van de NS-kaartprijzen in 2023 en – namens belangenbehartiger OhNeeOV – voor een betere en toegankelijke dienstverlening voor mensen met een handicap.

DeGoedeZaak kondigde aan dat deze petities slechts het begin zijn van een brede campagne rondom het openbaar vervoer in Nederland. Met bondgenoten als Milieudefensie en reizigersorganisatie Rover wil men het belang van het openbaar vervoer weer op de kaart zetten. “Het OV moet weer écht openbaar worden. We zien hoe kwalijk het is als publieke diensten worden uitgekleed. Het aankomende jaar voeren we meer acties om het OV betaalbaar, toegankelijk, eerlijk en bereikbaar te maken; dit kan zo niet langer”, aldus Renske Wienen, campaigner van DeGoedeZaak.

Ook hekelen DeGoedeZaak en OhNeeOV de ontoegankelijkheid van NS-treinen voor mensen met een handicap. Jeanette Chedda, van OhNeeOV: “Discriminatie, want daar praten we over, van gehandicapte mensen is zo genormaliseerd in ons land dat wij het niet eens meer herkennen als discriminatie.”

“Het is gênant dat jullie hier moeten staan. Sorry daarvoor. Dit zou al lang geregeld moeten zijn”, zei GroenLinkser Bouchallikht over de toegankelijkheid in het openbaar vervoer. En BIJ1 liet weten: “We zijn klaar met dit irrationele economische systeem, dat zelfs in tijden van klimaatcrisis niet de logica inziet dat het openbaar vervoer toegankelijk moet zijn, willen we ooit de transitie maken naar fossielvrij. Een systeem dat in tijden van koopkrachtcrisis de prijs van mobiliteit juist verhoogt.”

Harry Westerink

Jeanette Chedda hield tijdens de petitie-overhandiging een krachtige toespraak. Hieronder de integrale tekst daarvan.

Asalamalaikum beautiful people, mijn naam is Jeanette Chedda, ik zit hier namens onder andere Jacquie, initiatiefnemer en belangrijke drijfkracht achter het aan de kaak stellen van de structurele misstanden in het OV door het initiatief OhNeeOV en initiatiefnemer van de petitie die wij vandaag aan u aanbieden. Jacquie kan er niet bij zijn vandaag, hen zit in de risicogroep want er is nog steeds een pandemie gaande. Daarom hebben we samen deze tekst geschreven.

De letters OV staan voor gehandicapte mensen niet voor Openbaar Vervoer, maar Ontoegankelijk Vervoer. Wie geregeld op social media is, heeft de verhalen waarschijnlijk al wel gezien. Er is een ongelooflijk groot probleem met ontoegankelijkheid in het openbaar vervoer. De liften zijn kapot en worden weken, soms maanden niet gemaakt. Reisassistentie die niet komt opdagen, en mensen vervolgens laten staan. Gebruikmaken van reisassistentie is basically een kansspel. Komt er iemand opdagen? Of niet… Bussen en trams laten rolstoelgebruikers staan. Grote gaten tussen perron en trein waardoor rolstoelgebruikers hun rolstoel niet de trein in of uit krijgen.

Het aantal verhalen over allerlei vormen van ontoegankelijkheid zijn teveel om op te noemen in vijf minuten. Wie met openbaar vervoer wil als gehandicapt persoon, is heel veel tijd kwijt om dat te regelen, EN moet leven met het feit dat wij als minder belangrijk worden behandeld als andere reizigers. Niet alleen ervaren we ontoegankelijkheid, maar vervolgens worden we ook nog eens als bagage tussen de koffers en fietsen gezet, en wanneer we er over klagen, worden we er constant door medewerkers aan herinnerd dat we blij moeten zijn met kruimeltjes en dat we blij moeten zijn met hoe het openbaar vervoer de toegankelijkheid regelt. Alsof we niet dezelfde rechten hebben als iedere andere reiziger of elke andere burger in Nederland om mee te kunnen doen aan de samenleving. Alsof het een cadeautje is dat ook gehandicapte mensen met het openbaar vervoer mee kunnen.

Als je wel eens op social media een verhaal ziet van een gehandicapt persoon die problemen heeft met de ontoegankelijkheid van het openbaar vervoer, kun je de indruk krijgen dat deze problemen individuele ervaringen zijn die wel eens voorkomen. Het is dus niet gelijk duidelijk dat het gaat om structurele, grootschalige ontoegankelijkheid, al jarenlang. Bijna elke gehandicapte persoon maakt dit mee. Let op wat ik nu ga zeggen: discriminatie, want daar praten we over, van gehandicapte mensen is zo genormaliseerd in ons land dat wij het niet eens meer herkennen als discriminatie. Hoor je wat ik zeg? Laat maar even inzinken: discriminatie, want daar praten we over, van gehandicapte mensen is zo genormaliseerd in ons land dat wij het niet eens meer herkennen als discriminatie. En daar zijn wij helemaal klaar mee. Want ik vraag me af of de mensen die nu hier tegenover mij staan, zich realiseren welke impact het heeft op gehandicapte levens, mensen die zoals een ieder ander met het openbaar vervoer willen reizen voor hun werk, hobbies, familiebezoek, medische afspraken, hell, we lijken net mensen. Geen toegang tot de arbeidsmarkt, tot openbare ruimten, woningen van familieleden, niet op tijd in het ziekenhuis komen terwijl je al maanden op die afspraak hebt gewacht, wat weer ernstige gevolgen kan hebben voor je gezondheid. We accepteren het allemaal. Maar niemand heeft het door, niemand ziet hoe erg het gesteld is. Het is niet iets dat af en toe gebeurt. Knoop dat in je oren. Het is niet iets dat af en toe gebeurt. Daarom was het nodig dat het duidelijk werd voor de rest van de samenleving hoe vaak gehandicapte mensen te maken hebben met ontoegankelijkheid. Maar we beperken ons nu tot het openbaar vervoer.

Vlak nadat ik een paar maanden geleden door de ontoegankelijkheid van het openbaar vervoer de premièrevoorstelling van mijn lieve vriendin miste, maakte Jacquie OhNeeOV aan op Twitter. Vervolgens zijn we samen met Nick gestart met alle verhalen die we tegenkwamen over ontoegankelijkheid te verzamelen op de hashtag OhNeeOv en op onze Twitter. Bijna elke dag hadden we wel wat te delen. En dat waren alleen de verhalen van mensen die Twitter hebben. Hoeveel meer verhalen zijn er nog op andere sociale media, of buiten sociale media om?

Na een paar maanden verhalen verzamelen was een petitie de volgende logische stap. Mensen begonnen in te zien hoe groot het probleem is, omdat ook de media en politici steeds meer over de ontoegankelijkheid van het openbaar vervoer begonnen te praten. Samen met de gehandicapte volgers hebben we de problemen in kaart gebracht. De eisenlijst die bij deze petitie hoort, is een cocreatie van die groep. Het bevat alle toegankelijkheid die openbaar vervoer minimaal nodig heeft.

De eisenlijst laat ook zien waarom er zo ongelooflijk veel ontoegankelijkheid is. Niet-gehandicapte mensen hebben hele andere ideeën over toegankelijkheid dan gehandicapte mensen. Wij zijn degenen die ervaren of iets toegankelijk is of niet. Openbaar vervoer is ontoegankelijker dan je denkt. Onder het mom van toegankelijk staan er specifieke perrons als toegankelijk aangeduid bij NS, maar in werkelijkheid zijn die compleet ontoegankelijk omdat er hoogteverschil is tussen de trein en het station. Daar sta je dan en kun je niet in of uit de trein. Ik kan je niet vertellen hoe frustrerend, machteloos en stressvol dat is. Veel personeel op de bus en tram weet niet eens hun eigen regels over toegankelijkheid en weigeren vaak gehandicapte mensen. Sta je dan. Weet je hoe dat voelt?

De eisenlijst bestaat uit wat wij zelf als gehandicapte gemeenschap nodig hebben, niet wat andere mensen voor ons besluiten dat wij nodig hebben. Het is daarom een ongelooflijk belangrijk document. Duizenden mensen die de petitie hebben gezien zijn het met ons eens, en elke dag komen er meer handtekeningen bij.

Pas vertelde iemand die op vakantie was in Amsterdam over de ontoegankelijkheid die zij ervoer in Amsterdam en ook het Amsterdamse openbaar vervoer. Ze zag hoe een tramconducteur iemand in een rolstoel liet staan bij de halte, omdat de conducteur de regels over toegankelijkheid voor de trams zelf helemaal niet kende. De tweets gingen viral. Iedereen sprak schande. Maar waar is de actie?

Het was goed dat er opnieuw aandacht voor het probleem was, maar toch schuurde er ook wat. Dezelfde reactie is er niet voor Nederlandse gehandicapte mensen die dezelfde problemen aankaarten. Of we krijgen geen reactie, of mensen vinden dat we overdrijven en dat het allemaal wel meevalt. Of nog erger, dat we moeten accepteren dat je niet alles kan. Pardon? Geen woorden voor. Waarom zouden wij ontoegankelijkheid moeten accepteren? Hebben wij niet dezelfde mensenrechten als iedere andere burger?

Gehandicapte mensen zijn er klaar mee om als moeilijk neergezet te worden omdat wij gewoon met het openbaar vervoer willen. Wij zijn niet het probleem, ontoegankelijkheid is het probleem. Het zou geen privilege moeten zijn om met het openbaar vervoer te kunnen gaan. Het zou ook geen dagtaak moeten zijn om een simpele reis te kunnen regelen. De ontoegankelijkheid sluit mensen op en isoleert hen. Dit kan echt niet langer.

Niet alleen de petitie en eisenlijst is dus belangrijk. We raden de mensen hier ook eens aan om te kijken op de hashtag OhNeeOv, om te zien hoeveel verhalen er bestaan over extra reistijd, extra geregel en uiteindelijk niet of moeilijk jouw reis te kunnen maken. Dit heeft impact op iemands leven, carrière, baankansen, het kunnen behouden van vriendschappen, het gezond blijven, het simpel kunnen zijn en bewegen in deze wereld. Ontoegankelijkheid gaat om mensen. Dat lijken we te vergeten. Dank je wel.

Jacquie Davis

Jeanette Chedda