Kom naar de slavernijherdenking 2009!
De jaarlijkse 1 juli-herdenking wordt voornamelijk bezocht door Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders, de nazaten van slaven, en veel minder door “autochtonen”. In vroeger tijden waren veel witte Nederlanders slavenhalers, slavendrijvers, slavenhouders, koopmannen die grof geld aan het kolonialisme verdienden, en dominees die de “heidense” zwarten probeerden te bekeren. Het herdenken van de slavernij moet dan ook de verantwoordelijkheid zijn van de huidige witte Nederlanders. Die verantwoordelijkheid nemen betekent stilstaan bij de gruwelen van de Nederlandse slavenhandel en het Nederlandse kolonialisme, samen met de nazaten van de slachtoffers ervan. Het slavernijverleden is een gedeeld verleden. Alleen een gezamelijke en gedeelde verwerking ervan kan ook een gezamelijke toekomst mogelijk maken, met gelijke rechten voor iedereen, ongeacht huidskleur of geslacht.
Het is overigens goed mogelijk om inhoudelijke kritiek te leveren op 1 juli als jaarlijkse herdenkingsdag. Op 1 juli 1863 schafte Nederland de slavernij af. Groot-Brittannië deed dat al jaren eerder, in 1834. Nederland liep behoorlijk achteraan in de sociale beweging in Europa die sinds het begin van de negentiende eeuw pleitte voor afschaffing van de slavernij. Bij die afschaffing betaalde de Nederlandse overheid zelfs schadevergoeding aan de slavenhouders, namelijk 300 gulden per slaaf, ter compensatie van het verloren gegane eigendom. Vlak voor de afschaffing maakten de slavenhouders nog intensief jacht op gevluchte slaven. Zo konden ze zoveel mogelijk compensatiegeld opstrijken. De voormalige slaven werden voor 10 jaar onder staatstoezicht geplaatst en bleven veelal op dezelfde plantages werken. Ze waren verplicht om een arbeidscontract te sluiten. Die maatregel was bedoeld om te voorkomen dat de voormalige slaven massaal de plantages zouden verlaten, waardoor de plantage-economie zou instorten. Pas in 1873 – na de periode van staatstoezicht – verwierven ze formeel het volledige burgerschap. Dat wordt vaak over het hoofd gezien in de dominante geschiedschrijving in Nederland. Daarom stellen veel nazaten van slaven vandaag de dag dat de slavernij in feite pas in 1873 is afgeschaft. Als alternatief voor de inzet van slaven ronselden de voormalige slaveneigenaren na de afschaffing van de slavernij contractarbeiders in Nederlands-Indië, India en China.
Een herdenking van onderop ligt voor strijdbare anti-racisten het meest voor de hand. Dat kan door als herdenkingsdag 17 augustus te nemen, naast of in plaats van 1 juli. Op 17 augustus 1795 namelijk kwamen de slaven op Curacao massaal in opstand tegen de slavernij, onder leiding van Tula en Karpata. In Antilliaanse kringen wordt dat verzet dan ook jaarlijks herdacht. Een emancipatorische herdenking die zich richt op het verzet van de slaven zelf, biedt anti-racisten een goede mogelijkheid om de strijd van toen te koppelen aan de strijd van nu, de strijd tegen racisme, tegen neo-kolonialisme, tegen de paternalistische en disciplinerende inburgeringsplicht, tegen de vernederende 100 procent-controles van Surinamers op vlieghaven Schiphol, tegen de toenemende criminalisering van Antillianen. Zo’n herdenking is meteen ook een alternatieve geschiedenisles over de Nederlandse slavernij, zeker voor “autochtonen”. Want hoevelen in dit land zijn eigenlijk op de hoogte van het verzet van slaven zelf? Hoevelen kennen Adoe, Amba, Baron, Boni, Broos, Bulbay, Corydon, Jananiru, Jolicoeur, Harry Hodge, Karpata, Cojo, Kofi, Jata, Kaykoesie, Maisa, Mentor, Mercier, Present, Priary, Quaku, Quauw, Sante, Tula en Warray?
Harry Westerink