“Krab een racist of islamofoob en je vindt een vrouwenhater”. GeenStijl en het vrouwbeeld van extreem-rechts

Het werd zelfs de neo-conservatieve auteur Joshua Livestro te gortig. Hij twitterde op 5 mei: “Rechtse logica: Marokkaanse hangjongeren roepen hoer = ‘einde beschaving’, reaguurders verkrachten vrouw verbaal = ‘vrijheid!’” Rechts haalt de vrijheid van meningsuiting van stal om haar vuilspuiterij ongehinderd de wereld in te kunnen slingeren. Als andersdenkenden zich daarop beroepen, is het einde der tijden nabij. Alles dat rechtse platforms als feit en mening verkondigen (beide zijn inwisselbaar) wordt door de makers en lezers gebagatelliseerd. “Het is gewoon kleedkamerhumor”, schreef een NRC-lezer. Oud-GeenStijl redacteur Annabel Nanninga zet haar eigen ervaringen in om de actie van meer dan honderd vrouwen uit media, politiek en kunst af te keuren als “laf en niet creatief”. Nanninga en met haar vele anderen verschuilen zich achter de grondwet om seksisme en racisme goed te praten en vrij te pleiten. Het oproepen tot virtueel verkrachten moet gewoon kunnen. “Daar moet een piemel in”, lijkt het motto van (extreem-)rechts te zijn.

Mannen met extreem- en populistisch rechtse overtuigingen hebben een verwrongen vrouwbeeld. Hoevelen van hen zullen een foto van Marion Maréchal-Le Pen, tot voor kort parlementslid voor het Front National, als achtergrondfoto op hun smartphone of laptop hebben staan? En waarom raakten normaliter brave orthodoxe katholieken en protestanten oververhit toen journalisten een actie begonnen tegen het seksisme van GeenStijl, nu niet direct een medium dat het opneemt voor christenen? Rechtse blogs en internetpagina’s als GeenStijl brengen een giftige cocktail van racisme en seksisme. Islamhaat gaat bij hen hand in hand met haat tegen vrouwen. Het is een combinatie die het goed doet binnen extreem-rechts, zoals dat zo’n negentig jaar geleden ook al was, al was toen de haat gericht tegen de Joodse bevolking. Het was geen toeval dat een van de eerste boekverbrandingen de bibliotheek van het Magnus Hirschfeld Instituut voor Seksueel Onderzoek trof. Hirschfeld (1868-1935) was een pionier voor wat we nu LHBTQ-rechten noemen.

Samenzweringstheorie

Sociologe Katherine Cross citeert op het blog feministing.com collega-wetenschapper Michael Kimmel. Hij schrijft dat deze mannen “zichzelf beschouwen als christelijke kruisridders voor Aryan Manhood, die de eed afleggen dat deze gered moet worden van de feminiserende welvaartsstaat… en dat alleen ‘echte’ witte mannen het Amerikaanse paradijs of het landelijke Noorse platteland kunnen redden van een gefeminiseerde, multiculturele, androgyne en door immigranten geïnspireerde melting pot”. De ideologie van GeenStijl past naadloos in deze visie van mannelijk extreem-rechts. Cross constateert een typerende extreem-rechtse samenzweringstheorie, waarin feminisme als deel wordt gezien van anti-racisme, dat weer verbonden is met socialisme en progressief economisch beleid, dat versterkt wordt door georganiseerde migrantengroepen, en dat alles is nauw verbonden met de LHBTQ-strijd voor burgerrechten. Feminisme is niet alleen de schuld van de ondergang van de patriarchale wereld, maar ook van de “overname van het westen door moslims”. Vrouwen studeren en werken, en hebben geen tijd meer voor het stichten van een gezin, waardoor het geboortecijfer onder witte mensen daalt, terwijl dat onder moslims stijgt. In één zin de nachtmerrie van radicaal en populistisch rechts, verwoordt door Anders Breivik in zijn manifest.

Een van de bekendste activisten in de wereld van “white male supremacy” is auteur Jack Donovan. “Het leven van mannen is het vormen van een bende”, aldus een van zijn uitspraken. Donovan richt zich, in tegenstelling tot het religieuze patriarchale denken, niet op het gezin, maar op het verheerlijken van mannelijke vriendschappen. Zijn visie wordt gedeeld in wat men de “manosphere” noemt: een netwerk van denkers en activisten die zichzelf rekenen tot het radicaal-rechtse witte nationalisme. De titel van een boek van een van de manosphere-auteurs, Paul Waggener’s “Operation Werewolf”, spreekt voor zich. Patriarchaat is de natuurlijke staat van menselijk handelen, verkondigen de auteurs van de manosphere. Feminisme weerhoudt mannen ervan hun eigen weg te gaan, die van het sluiten van uitsluitend mannelijke vriendschappen en het vormen van groepen, in het jargon van Donovan “stammen”. Binnen die stammen zijn mannen vrij, maar wel gebonden aan de regels van de groep. Daarin staan geweld, patriarchaat, trouw aan de stam, eer, oorlog en heidendom centraal. Net als het moderne conservatisme geloven aanhangers van het witte patriarchaat in een mythisch verleden, waarin strikte hiërarchische verhoudingen bestonden. Maar de rol van vrouwen daarbinnen is een andere dan die in traditionele, vaak religieus geïnspireerde kringen. In de manosphere hebben vrouwen een heilige rol te vervullen, schrijft Donovan. Namelijk het baren van strijders, warriors. Het gezin bestaat zodat het leven van een mannelijke groep strijders mogelijk is.

Donovan noemt zichzelf soms een anarcho-fascist, een begrip dat ook van toepassing is op een netwerk van individuen en groepen die zich scharen onder de vlag van het “nationaal-anarchisme”. Troy Southgate is een bekende auteur in deze kringen. Het fascistische symbool, de “fasces”, staat voor Donovan voor “kracht en eenheid… een van onderop georganiseerd collectief van mannen. Het is een organisch fenomeen, bij elkaar gebonden door het rode lint van bloed… Ur-fascisme is een bron van de cultuur van eer en van de authentieke patriarchale traditie.” Umberto Eco typeert het Ur-fascisme onder meer als de cultus van traditie, het afwijzen van modernisme (irrationalisme), angst voor verschil en diversiteit, leven is permanente strijd (vrede is handel drijven met de vijand), verachting voor het zwakke, de mythe van de held, mannelijk, populistisch en tegen het “verrotte” parlementaire systeem.

Stromingen

Het denken van Donovan staat deels haaks op het idee van beschaving, waar conservatieven op hameren. Daarin staan orde, cultuur, gezin en organisch samenleven centraal. En het keert zich ook tegen het christendom, dat immers gelijkheid van mensen verkondigt (hoewel binnen orthodoxe christelijke stromingen de mannenclubs het ook goed doen). Zo zijn er vijf stromingen te onderscheiden binnen het witte patriarchale denken. Als eerste is daar het Ur-fascisme, dat in neo-nazi/alt-right kringen wordt aangehangen. Auteurs: Donovan, Waggener, Southgate. Trefwoorden: man, stam, geweld, eer. Als tweede zien we de nieuw-rechtse denkers, zoals Alain de Benoist en Guillaume Faye. Er is een zekere overlap met het Ur-fascisme, maar de trefwoorden die hier van toepassing zijn: man, stam, Ariërs, traditie, heidendom. De derde stroming valt te typeren als nationalistisch-rechts. Thierry Baudet en Geert Wilders zijn hier vertegenwoordigers van. Trefwoorden: natie, witte man/vrouw, joods-christelijke beschaving. De vierde stroming vinden we terug in wat ik voor het gemak maar christelijk rechts noem. Clubs als de SGP, Civitas Christiana en de Pius X Broederschap zijn hier te vinden. Trefwoorden: man, traditie, gezin, westerse beschaving (christelijk). De vijfde en laatste stroming is die van vulgair rechts. GeenStijl en Dumpert zijn hier de vlaggenschepen. Trefwoorden: man, groep, anti-geloof/anti-traditie, seksisme, westerse beschaving (liberaal).

Blogger Matthew Lyons, een onuitputbare bron van informatie over extreem-rechts, onderscheidt vier ideologische stromingen binnen het rechtse denken over gender. Het patriarchale traditionalisme, dat min of meer overeenkomt met bovengenoemde derde en vierde stroming; demografisch nationalisme (het baren van kinderen), dat in alle vijf genoemde stromingen te vinden is; quasi-feminisme (vrouwen mogen maatschappelijke functies vervullen, maar mannen blijven superieur), vooral aanwezig in de derde en vierde stroming; en de cultus van mannelijke vriendschap (geweld bindt mannen), met name vertegenwoordigt in de eerste stroming.

Speelt in het christelijke rechtse denken naast racisme en seks zonde een belangrijke rol, in de manosphere van Donovan c.s. staat eer centraal. Maar hoewel Donovan als voormalig satanist gruwt van het christendom, is er een gemeenschappelijke noemer: ze verdedigen allemaal het klassieke patriarchale denken. Is voor de een de vrouw de oorzaak van de zondeval, voor de ander staat de vrouw symbool voor de val van “de westerse cultuur”. Voor alle patriarchaal-rechtse stromingen is het feminisme de bron van alle kwaad. Donovan schrijft zelfs, geheel in lijn met GeenStijl, dat “het hele idee van een verkrachtingscultuur een feministische leugen is. Een middel om kritische vrouwen het zwijgen op te leggen en controle te kunnen uitoefenen op het seksueel gedrag van mannen en hun ideeën over hun eigen mannelijkheid.”

Vrouwenhaat

De populariteit van krijgerseries, zoals Game of Thrones, Vikings en The Last Kingdom, of de film “300”, laat zien dat het rechtse patriarchale denken steeds meer ruimte krijgt. Deze series verheerlijken mannelijk geweld – “violence is golden”, schrijft Donovan –, bevestigen de traditionele rol van vrouwen, en verkondigen de noodzaak van hiërarchie. Kortom, producties die perfect passen in deze tijd waarin rechts het feminisme veroordeelt en het patriarchalisme als oplossing voor nagenoeg alle sociale en politieke problemen aandraagt.

Journaliste Aja Romano constateert dat niet het racisme van de alt-right-beweging mensen aantrekt, maar eerder nog het seksisme, een extreme vorm van vrouwenhaat. De racistische alt-right beweging, die een etnisch gezuiverde Verenigde Staten nastreeft, heeft als topprioriteit de in hun ogen “bedreigde status van witte mannen”, aldus Romano. Opnieuw is feminisme de schuldige. Het maakt het bestrijden van seksisme dan ook lastig, want juist deze groepen krijgen steun omdat ze vrouwenhaat verkondigen. Donald Trump kreeg steeds meer mannelijke aanhangers juist vanwege zijn seksisme. Ze verheerlijken vrouwenhaat; hoe meer anti-feministische boodschappen, hoe sterker het aantal volgers groeit. Een advertentieboycot is in dat opzicht een heel doeltreffend middel en heeft niets met “een poging tot moord op een dwars medium” te maken, zoals Trouw-columnist Ephimenco ons wil laten geloven.

“Racisme en seksisme zijn binnen extreem-rechts twee zijden van dezelfde medaille”, schrijft Katherine Cross. “Krab een racist of islamofoob en je vindt een vrouwenhater.” Een treffende typering van GeenStijl!

Rutilio Grande