Kristallnacht-herdenking: beeldtaal van het antisemitisme

De zestiende-eeuwse kerkhervormer Maarten Luther was een van de eersten in de geschiedenis van het christendom die Joden niet alleen wilde verdrijven, maar hen ook allemaal wilde laten doden. Hij stelde voor de overheid een pogromprogramma op met zeven concrete beleidsaanbevelingen, om zo de uitsluiting, vervolging en verdrijving van Joden te intensiveren. Luthers motto luidde: “Daarom nu en voor altijd: weg met hen!” Hij kan zonder overdrijving een van de ergste antisemieten aller tijden worden genoemd. Hij was een wegbereider van de Shoah en een inspirator van Adolf Hitler. “Luther heeft ons geleerd hoe Joden werkelijk zijn”, zei Hitler in 1923. Tijdens de Neurenbergprocessen na de Tweede Wereldoorlog beriep de nazi-propagandist Julius Streicher zich ter verdediging van zijn misdaden op Luther. Hij stelde terecht dat Luther met de nazi’s op een lijn zat. Alles dat de nazi’s de Joden hebben aangedaan, was namelijk al bedacht door Luther, met uitzondering van de gaskamers. De Verlichting bracht de Joden weliswaar meer rechten en emancipatie, maar in het negentiende eeuw kreeg het antisemitisme met de opkomst van het nationalisme ook een raciale component. In de negentiende eeuw en in de eerste helft van de twintigste eeuw mochten katholieken in Nederland van de katholieke leiders niet met Joden omgaan, niet bij Joden werken, en ook geen relaties hebben met Joden.

Harry Westerink en Eric Krebbers in Antisemitische beeldtaal centraal bij Kristallnacht-herdenking met bijna 100 illustraties (Gebladerte Archief)