Kritiek op het Pilgrim-herdenkingsjaar in Leiden

In 2020 viert Leiden het “Mayflower 400”-jaar, een herdenking van de reis die de Pilgrims vierhonderd jaar geleden op de boot Mayflower naar Amerika maakten. De Pilgrims waren een groep religieuze vluchtelingen die in 1609 uit Engeland naar Nederland vertrokken. Ze waren zeer streng in de protestantse leer, fundamentalistisch en patriarchaal zouden we nu zeggen. Ze woonden twaalf jaar in Leiden, maar vonden het klimaat hier vervolgens te vrij; ze waren bang dat hun jongeren op zouden gaan in de Leidse bevolking en de strenge protestantse leefregels zouden laten varen. Daarom voeren ze in 1620 (vierhonderd jaar geleden dus) naar wat nu de Verenigde Staten zijn om daar een eigen kolonie te stichten. Ze dachten daar zonder gevaar van beïnvloeding van buitenaf hun religieuze gemeenschap te kunnen opbouwen.

Here’s an English translation.

De kolonie, Plymouth Plantation, was een van de eerste van een reeks koloniale nederzettingen die rond die tijd in die omgeving gesticht zouden worden. Ze waren de voorhoede van een golf van witte Europeanen, die de lokale bevolking als minderwaardig zagen, en die in hun superioriteitswaan meenden dat ze al het land in Amerika konden bezetten. Dit alles werd gefinancierd door de eerste Europese kapitalistische ondernemingen. Die roken het geld, nadat ze hadden gezien hoe vooral de Spanjaarden in de eeuw daarvoor monsterlijke winsten hadden gemaakt in de meer zuidelijke delen van Amerika. De Pilgrims stonden daarmee aan de basis van de genocide op de oorspronkelijke bevolking van Amerika die sindsdien heeft plaatsgevonden en nog steeds plaatsvindt, en de verwoesting van de natuur en het land waarop zij wonen.

Maar de Pilgrims worden in de nationalistische geschiedschrijving van de VS gezien als de grondleggers van die natie. Ze staan symbool voor de “avonturiers” die als eersten “hun leven waagden” en zich vestigden in wat nu de VS is. Hun leven als religieuze vluchtelingen wordt opgehemeld en geromantiseerd. Ze zouden ook aan de basis staan van de liberale democratie die de VS nu zou kenmerken. Zo is er nog veel meer mythevorming rond de Pilgrims, bijvoorbeeld dat ze goede banden zouden hebben gehad met de Wampanoag, die leefden op de plek waar de Pilgrims aan land gingen. Dat wordt jaarlijks herdacht met de populaire Amerikaanse feestdag Thanksgiving, waar vanuit de hoek van de oorspronkelijke Amerikanen stevige kritiek op is (net als op andere populaire feestdagen in de VS, zoals Columbus-dag). Tijdens Thanksgiving houden oorspronkelijke Amerikanen een Dag van Rouw, een herdenking van de genocide die plaats vond en vindt.

De herdenking van het 400-jarig vertrek van de Pilgrims uit Europa wordt niet alleen in Leiden, maar ook in Engeland en de VS gevierd. Met dit herdenkingsjaar speelt Leiden handig in op het racistische en nationalistische sentiment rond de Pilgrims. Leiden Marketing, dat de motor achter het project is, hoopt op een flinke stroom toeristen, en wie weet ook nog zakenrelaties en andere lucratieve deals. Voor hen lijkt het vooral een grote marketingtruc (2018 was het waterjaar, 2019 het jaar van Rembrandt en de Gouden Eeuw). En zo surft Leiden mee op de Pilgrims-belangstelling, over de rug van de oorspronkelijke bewoners van Amerika, die heel wat minder blij waren met de overtocht van de Pilgrims.

De voorbereidingen voor #mayflower400 zijn in volle gang, en daarom willen wij nu alvast het ideologische verhaal ontleden en een tegengeluid laten horen. Want met het herdenken van het vertrek van de Pilgrims naar Amerika, vierhonderd jaar geleden, wordt feitelijk het begin van genocide en milieuverwoesting in Noord-Amerika herdacht. Deze herdenking staat gelijk aan verheerlijking van kolonialisme en racisme. Een stad die pronkt met zijn progressieve imago als “stad van vluchtelingen” en “stad van ontdekkingen” zou daar niet in mee moeten gaan.

Hieronder een overzicht van de artikelen die we tot nu toe hebben geschreven, een uitleg over de terminologie die we gebruiken en waarom, en de titels van een aantal nuttige en interessante boeken en artikelen die we als achtergrondmateriaal hebben gebruikt.

Terminologie

Wat voor termen gebruiken we om de oorspronkelijke bewoners van Amerika te beschrijven? Welke term je ook kiest, er zit altijd een koloniale lading aan, onder andere omdat die oorspronkelijke bewoners geen homogenene groep vormen. Die groep is gecreëerd door het geweld van het kolonialisme. Voor de kolonisatie en ook nu nog identificeerden oorspronkelijke Amerikanen zich vooral met een bepaalde natie of stam (zoals de Mohawks, Seneca’s, Oneida’s, Seminoles, of een van de talloze anderen). Waar mogelijk zullen we dan ook deze namen gebruiken.

Maar vaak is het punt dat we willen maken algemeen en zullen we het over oorspronkelijke Amerikanen in het algemeen hebben. In de VS worden verschillende termen door elkaar gebruikt, ook door oorspronkelijke Amerikanen zelf, zoals “native American”, “indigenous peoples”, “American Indian” of gewoon “Indian”. Deze termen zijn te vertalen als “oorspronkelijke Amerikaan”, “inheemse volken”, “Amerikaanse Indianen” of “Indianen”. Het woord “inheems” heeft vaak een wat denigrerende lading, en het woord “Indiaan” in het Nederlands roept eigenlijk meteen een vrij stereotiep racistisch beeld op van een “Indiaan” met verentooi, pijl en boog, op een paard, enzovoorts, omdat er in Nederland zo verschrikkelijk weinig algemene kennis is over de (diversiteit aan) culturen van oorspronkelijke Amerikanen. We hebben er daarom voor gekozen om hoofdzakelijk de term “oorspronkelijke Amerikanen” te gebruiken (hoewel we soms ook andere termen gebruiken). Dat wij die keuze maken, betekent niet dat er niet genoeg argumenten zijn voor andere termen in een bepaalde context, bijvoorbeeld toch het gebruik van “inheems”.

Ook proberen we het woord “Amerika” en “Amerikanen” te vermijden wanneer dit verwijst naar de VS en de mensen die in dat land wonen. Amerika is groter dan de VS, en het gebruik van Amerika om alleen dat land aan te duiden, is een belediging voor elke Amerikaan die buiten de VS woont.

Lees voor meer achtergrond en argumenten bijvoorbeeld dit artikel of de introductie van het boek “An Indigenous Peoples’ History of the United States” van Roxanne Dunbar-Ortíz.

Leesvoer

Over de Pilgrims:

– “Strangers and Pilgrims, travellers and sojourners : Leiden and the foundations of Plymouth Plantation” (Jeremy Bangs)

– “Pilgrims: The True Story Of The Englishmen Who Founded America” (Simon Worall)

– “Voor de grote oversteek” (Piet van Vliet)

Amerika voor het kolonialisme:

– “1491. De ontdekking van Precolumbiaans Amerika” (Charles Mann)

Oorspronkelijke Amerikanen, kolonialisme en strijd tegen kolonialisme:

– “An indigenous peoples’ history of the United States” (Roxanne Dunbar-Ortíz)

– “The Invasion of America” (Francis Jennings)

– De boeken van Ward Churchill.

– Het archief van Indian Country Today.

Doorbraak

Onze artikelen over #mayflower400
1. Kritiek op het Pilgrim-herdenkingsjaar in Leiden (overzicht)
2. Enkele kritische vragen bij de Pilgrim-citymarketing in Leiden (Tweets)
3. #Mayflower400: Leiden kiest de kant van de kolonisator
4. Teken ook de open brief: “Delfshaven400/Pilgrim Harbour is geschiedvervalsing van het Nederlandse kolonialisme”
5. Lakenhal-expositie zet koloniale christenfundamentalistische Pilgrims in het zonnetje

Our articles on #mayflower400
1. Criticism on the Mayflower400 commemoration year in Leiden
2. #Mayflower400: Leiden chooses side of the coloniser
3. Leiden Pilgrim commemoration changes, but is still colonial
4. Letter to Delfshaven400: “You can’t commemmorate the Pilgrims without reference to colonisation”