KUKB-voorzitter Jeffry Pondaag: “Schaf koloniale Indiëherdenkingen af”

“Alle Indiëherdenkingen zijn koloniaal”, aldus Jeffry Pondaag, voorzitter van het Comité Nederlandse Ereschulden (stichting KUKB), in een brief die hij gisteren stuurde aan de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema. Halsema had zich voorgenomen om aanwezig te zijn bij de “Indiëherdenking” op 15 augustus op de Dam, maar zag daar later vanaf. Want de dochter van de beruchte oorlogsmisdadiger Raymond Westerling blijkt tijdens die herdenking een toespraak te gaan houden.

“Wij behartigen de belangen van de Indonesische slachtoffers van Nederlands geweld”, zo legt Pondaag in zijn brief uit wat stichting KUKB al jarenlang aan het doen is. “Daarnaast komen wij op voor de 7.000 Indonesië-weigeraars, destijds jongemannen die vier tot zeven jaar gevangenisstraf kregen omdat zij niet wilden vechten tegen de onafhankelijke Republik Indonesia. Dit in tegenstelling tot Nederlandse oorlogsmisdadigers (waaronder KNIL-soldaten) die altijd vrij hebben rondgelopen en nooit zijn berecht.”

Pondaag vervolgt zijn brief met: “Het is mij ter ore gekomen dat u in eerste instantie aanwezig zou zijn bij de geplande ‘Indiëherdenking’ op de Dam van 15 augustus, georganiseerd door Stichting Indisch Platform 2.0. Pas nadat u zich realiseerde dat de dochter van oorlogsmisdadiger Raymond Westerling zou spreken, trok u zich terug. In plaats daarvan heeft u nu besloten naar de ‘dekoloniale Indonesia Nederland herdenking’ te gaan die op 16 augustus wordt gehouden bij het Indië-monument in Amsterdam-Zuid. Dat u zich terugtrekt vind ik ‘wajar’, dat betekent ‘redelijk’ in het Indonesisch. Dit lost het probleem echter niet op. Alle Indiëherdenkingen in Nederland zijn koloniaal, ongeacht of de dochter van Westerling er spreekt of niet. Dit geldt ook voor de Nationale Indiëherdenking in Den Haag. Maar ook de herdenking van 16 augustus, waarvan de organisatoren zich ‘dekoloniaal’ noemen, normaliseert kolonialisme door de indruk te wekken dat er een middenweg is, dat Indische mensen en Indonesiërs, en hun ervaring, gelijkwaardig aan elkaar zijn. Maar zij vergeten dat ‘Indië’ geen normaal land was, het was een illegale bezetting. De enige dekoloniale herdenking is de herdenking van 17 augustus, de dag dat wij Indonesiërs onze onafhankelijkheid vieren.”

Daders, verraders en slachtoffers

Dan komt Pondaag met een markante vergelijking. “Als jullie de Tweede Wereldoorlog herdenken, dan nodigen jullie ook geen nazaten van SS-ers en NSB-ers uit om met Joodse nazaten tot een gelijkwaardig gevoel van ‘samen’ te komen. Dan beseffen jullie heel goed dat de ervaring van daders, verraders en slachtoffers ver van elkaar afligt en dat daar heel zorgvuldig mee om moet worden gegaan. De verhalen van daders en verraders zullen dan niet de boventoon voeren. In ieder geval plaatsen jullie die ervaringen dan niet op gelijke voet met elkaar. Als het om de geschiedenis van de Nederlandse bezetting van Indonesië gaat, dan mist het besef wie dader was, en wie slachtoffer. Tijdens Indiëherdenkingen wordt die verhouding gelijkgetrokken of zelfs omgedraaid, zoals de herdenking van het Indisch Platform op de Dam laat zien.”

Vervolgens gaat Pondaag in op de recente excuses van koning Willem-Alexander en de recente (niet-juridische) erkenning door premier Mark Rutte van 17 augustus 1945 als de startdatum van de onafhankelijke staat Indonesië. “Dat u nu besloten hebt niet bij deze pro-koloniale herdenking aanwezig te zijn, is op zich een goede beslissing, maar ik vind het onbegrijpelijk dat u deze herdenking als burgemeester hoe dan ook toestaat. Dit is een klap in het gezicht van Indonesiërs, en specifiek van de Indonesische nazaten van de slachtoffers waar ik voor opkom. Wat betekenen de excuses van uw koning en de zogenaamde (niet-juridische) ‘erkenning’ van 1945 door premier Rutte?”

Apartheidssysteem

Zoals hij al zo vaak heeft moeten doen, gaat Pondaag ook nog in op het verschil tussen Indische mensen en Indonesische mensen. “Voor de duidelijkheid: ik behoor niet tot de zogenaamde Indische gemeenschap. Ik kom uit Indonesië en heb dan ook een Indonesisch paspoort. Zogenaamde Indische Nederlanders zijn mensen van gemengde komaf die binnen het racistische apartheidssysteem de Europese status genoten en daarom hier zijn en niet daar. Zij hielpen Nederlanders met het in stand houden van het bezettingssysteem. Indische mensen zijn dus verraders die hun Indonesische broeders en zusters hebben geëxecuteerd en vermoord namens het koninkrijk. Zij zijn ons excuses verschuldigd. Op 15 augustus herdenken (Indische) Nederlanders dat de Tweede Wereldoorlog eindigde, terwijl voor ons de ellende toen (opnieuw) begon. Hoewel Nederland al in 1942 als bezetter was verslagen door de komst van Japan, keerden zij tussen 1945-1949 weer terug. Honderdduizenden militairen, waaronder oorlogsmisdadiger Westerling, zaaiden dood en verderf. De datum van 15 augustus betekent dan ook niets voor Indonesiërs. Wij vieren elk jaar op 17 augustus dat Soekarno en Hatta in 1945 de onafhankelijkheid uitriepen. Dat is dan ook de enige echte dekoloniale datum. Het verschil tussen 15 en 17 augustus valt niet te overbruggen door op 16 augustus bij een koloniaal monument in Amsterdam-Zuid te gaan staan. Indiëherdenkingen moeten worden afgeschaft omdat zij kolonialisme goedpraten en legitimeren.”

Tot slot doet Pondaag een oproep aan Halsema: “Ik verzet mij dan ook niet alleen tegen de herdenking op de Dam, of die in Den Haag, maar ik vind ook de herdenking bij het Indië-monument van 16 augustus al even koloniaal. Het drielaagse apartheidssysteem dat Nederland in Indonesië invoerde, is nog steeds in werking. Naar ons Indonesiërs wordt niet geluisterd. Het is alsof wij niet bestaan in Nederland. De Indische Nederlanders voeren de boventoon. Wij mogen alleen bij hoge uitzondering, voor de vorm, meepraten. Ik vraag u en uw gemeenteraad om in gesprek te gaan met kritische Indonesiërs, zoals ikzelf, om van ons te leren hoe de verhoudingen daadwerkelijk liggen.”

Harry Westerink