Leerzaam: Leidse schipper legt uit waarom hij geen roetpieten wil vervoeren bij de intocht

Een verslag van een achterhoedegevecht op Facebook met een Leidse schipper die alleen Zwarte Pieten wil vervoeren. Zijn redeneringen zijn herkenbaar en gemeengoed, maar wie verder doorvraagt belandt in zeer troebel, ja diepbruin, vaarwater.

We laten op onze website geen rechtse geluiden toe, en zeker geen racistische. We willen graag met mensen discussiëren over hoe racisme werkt en hoe het te bestrijden, maar dat kan dus niet met mensen die racisme niet onder ogen willen zien of het zelfs promoten. Op Facebook en Twitter blocken we extreem-rechts zonder pardon, maar gaan we daarentegen wel af en toe ‘in debat’ met mensen die racistische dingen beweren. Heel soms in de hoop dat ze op andere gedachten te brengen zijn, maar meestal met het idee dat we ervan kunnen leren. Leren te argumenteren tegen racisten, niet om hen te overtuigen, maar gewoon voor onszelf, of om eventuele meelezers aan het denken te zetten of hen van argumenten te voorzien. Maar we leren ook van de racisten zelf: hoe racisme werkt, hoe racisten redeneren, wat het met hun ego doet, wat hun drijfveren en angsten zijn. We doen het niet vaak, want zulke ‘debatten’ gaan al snel volkomen zinloos en eindeloos lijken, maar ze geven wel inzicht in het denken van ‘gewone’ witte Nederlanders. Mensen die niet politiek-ideologisch geschoold zijn, maar die hun hele leven gesocialiseerd zijn in onze op racisme gestoelde samenleving. Als kind zien ze Zwarte Piet en lezen ze “Kuifje in Afrika”, en daarna nemen kranten, tv en films het over. En onderschat de invloed van de ‘normale’ dagelijkse gang van zaken niet waarbij de levens van witte mensen altijd van meer waarde worden geacht dan die van niet-witte.

Het is zeker geen hobby van mij, dat contact hebben met al die gefrustreerde witte mannen en vrouwen die boos reageren omdat ze heel langzaam een piepklein aantal van hun witte privileges zien verdwijnen door toedoen van de nieuwe anti-racisme beweging. Zeker als het gaat om Zwarte Piet. En ik besef dat zulke ‘debatten’ voor niet-witte activisten nog veel erger moeten zijn. Ik krijg vaak nog wel een minimum aan respect, zeker wanneer ze gaandeweg doorkrijgen dat op dat moment achter Taylan Devrim (de naam van Doorbraak op Facebook) een oudere witte man als ik schuilgaat. Ik kan me heel goed voorstellen dat het in gesprek gaan met zulke witte haatfiguren emotioneel een te zware wissel kan trekken op niet-witte activisten, vanwege de minachting en de woede, en dat zij er dus niet (meer) aan beginnen.

Juist doordat het zoveel emotionele energie kost om die racistische denkwereld op deze manier te ontrafelen, wat helaas mede nodig is om hem goed te kunnen bestrijden, heb ik vaak het idee dat het zonde is om die ‘debatten’ na afloop onvindbaar weg te laten zakken in het moeras dat Facebook heet. Het gaat om bergen racistische shit, maar ik wil die toch soms met anderen delen, om er samen lering uit te kunnen trekken. En om stiekem te showen met mijn uithoudingsvermogen en kundige volharding in functionele, maar onterechte vriendelijkheid, haha.

Achterhoedegevecht

Vorige week plaatsten we ons commentaar op de ‘afschaffing’ van Zwarte Piet in Leiden op de Facebook-pagina “No More Blackface Leiden”. Dat is een verband waaraan wij actief deelnemen. Er kwam meteen een reactie van ene Hans Kanbier, die een schipper bleek te zijn van een van de Leidse rondvaartboten. Ik had niet de neiging om erop in te gaan, want zoals iedereen in Nederland wel weet: ‘debatten’ over Zwarte Piet lopen in de meeste gevallen uit op gierende ruzie en racistische scheldpartijen van de kant van de blackface-fans. Maar Kanbier stelde zich enigszins bescheiden op – hij leek te zeggen dat hij mede vanwege het afschaffen van Zwarte Piet Nederland zou gaan verlaten -, en ik had even wat tijd en dus besloot ik toch maar eens te reageren. Dat liep uit op een dagenlang ‘debat’, wat flink inzicht gaf in zijn door-en-door racistische denkwereld, die vermoedelijk best representatief is voor veel witte Nederlanders. Waarschijnlijk verzon hij, wanneer hij in het nauw werd gebracht, ter plekke sommige van zijn redeneringen, maar daarbij boorde hij simpelweg de diepere lagen in zijn geheugen aan die deel uitmaken van het Nederlandse racistische culturele archief, zoals Gloria Wekker dat noemt.

Ons ‘debat’ was helemaal niet zo bijzonder spannend of publiceerbaar, zeker niet voor wie vaker zulke ‘debatten’ voert of langs ziet komen, en het is een puur toeval dat ik juist met Kanbier in gesprek raakte. Daarbij is het voor wat betreft Zwarte Piet in Leiden natuurlijk puur een achterhoedegevecht: blackface gaat echt wel verdwijnen. Toch valt er best een boel over ons gesprek te zeggen. Kanbier beweert voortdurend nadrukkelijk tegen racisme te zijn en het puur over cultuur te hebben. Voor een deel is dat inderdaad uit zijn ‘bijdragen’ op te maken. Hij lijkt eerder te redeneren via een rudimentair en voornamelijk cultureel soort volksnationalisme, maar wat dan uiteindelijk na doorvragen toch wel weer gebaseerd blijkt op een impliciet biologisch racisme.

“Cultuurnederlanders”

Niemand wil racist genoemd worden, en zeker ook Kanbier niet. Daarom gooit hij het in zijn reacties in ons ‘debat’ op “cultuur” in plaats van “ras”. Hij gaat uit van “de cultuur Nederlanders”, een soort ‘eigen volk’ dat niet gebonden is aan territorium, staat of democratie. Die “cultuur Nederlanders” van hem willen allemaal hetzelfde, en hij weet precies wat dat is: Zwarte Piet houden zoals die is. Kanbier houdt er zoals velen a-historische en bijna biologische opvattingen op na over de cultuur en de tradities van die “cultuur Nederlanders”. Die moeten van hem “in hun waarde” gelaten worden, dat wil zeggen: onvoorwaardelijk geaccepteerd, want “Zwarte Piet is nou eenmaal zwart”.

Wanneer dat niet wordt geaccepteerd, dan wordt “de Nederlandse cultuur” volgens hem “vernederd” en “geschoffeerd”. En daardoor worden onze “instincten” aangesproken om die cultuur te verdedigen. Ook de niet-witte critici van Zwarte Piet zouden volgens Kanbier handelen vanuit hun “instinct”. Die zouden namelijk “hun cultuurgebied” “proberen uit te breiden ten koste van anderen”. Maar, zo waarschuwt hij hen: “het is ook een instinct om je eigen cultuurgebied te verdedigen”.

Onder een heel dun laagje beschaving loert bij mensen als Kanbier altijd het geweld tegen critici, tegen ‘anderen’, tegen niet-witte minderheden. Die minderheden weten daar natuurlijk alles al van, maar de Zwarte Piet-‘discussie’ maakt dat geweld nu voor iedereen duidelijk zichtbaar. Altijd zijn de eersten die te maken krijgen met het geweld van het nationalisme de “andersdenkenden” (linksen) en “niet nederlands-culturele figuren” met “buitenlandse ideeën” (niet-witte mensen), zoals Kanbier ze omschrijft. En om zulk geweld te voorkomen kunnen volgens hem “dit soort discussies beter niet meer gevoerd worden”. Met andere woorden: de “niet nederlands-culturele figuren” kunnen voor hun eigen veiligheid maar beter hun mond houden over het racisme in Nederland.

Kanbier wapent zich met een kringredenering: “de cultuur Nederlanders” moeten het voor het zeggen houden over hun eigen cultuur en ze zijn allemaal tegen afschaffing van Zwarte Piet, dus….. Maar wat als sommige “cultuur Nederlanders”, zoals ik bijvoorbeeld, toch van mening veranderen? Dan horen we er volgens Kanbier simpelweg niet meer bij, en blijft het “Nederlandse cultuurvolk” toch voor Zwarte Piet. “Niet nederlands-culturele figuren” mogen hier best wonen van hem, mits ze onze vaststaande, homogene cultuur volkomen accepteren. Wie dat niet doet, en zich bijvoorbeeld uitspreekt tegen Zwarte Piet, die woont volgens Kanbier in het “verkeerde cultuur gebied” en zou daardoor “een zeer ongewenste vreemdeling” worden.

Veranderingen in onze cultuur kunnen wel voorkomen, erkende Kanbier later, maar alleen als ze door “cultuur Nederlanders” ingevoerd worden. De kritiek op Zwarte Piet komt voornamelijk van Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders, van wie de families soms al generaties lang hier wonen, maar die kunnen in de ogen van mensen als Kanbier sowieso geen “cultuur Nederlanders” worden. Dat blijft alleen aan witte mensen voorbehouden. Een zeer benauwend, totalitair en uiteindelijk toch ‘gewoon’ biologisch racistisch gedachtegoed, dat in de kern helaas door heel veel witte mensen gedeeld wordt. In intellectuele zin is dit wereldbeeld ooit goed verwoord door de extreem-rechtse wetenschapper Ad Verbrugge.

Het ‘debat’

Het ‘debat’ begon dus met een opmerking van schipper Kanbier dat hij geen roetveegpieten zou vervoeren. (Ik heb de taalfouten in zijn ‘bijdragen’ maar laten staan voor de authenticiteit.)

Kanbier: “Ik hoop wel dat die niet zwarte pieten aardig kunnen zwemmen voor de intocht, want deze schipper piet vaart uitsluitend ZWARTE pieten de stad in. Weer een goede reden voor mijn vertrek naar Micronesië.”

Ik: “Als het afschaffen van een racistisch element van een kinderfeest (zodat het eindelijk leuk is voor alle kinderen, zoals de burgemeester ook zegt) voor jou reden is om te vertrekken, dan wensen we je een prettige reis! Doei! We hopen wel dat je de inwoners van Micronesië niet gaat lastigvallen met je blackface-fetisjisme.”

Kanbier: “Een culturele traditie welke niets met racisme te maken heeft moeten we in ere houden, is mijn mening. En als mijn Nederland dat niet (meer) ondersteund dan wordt het tijd dat we ons Nederland aan de anderen laten en onze cultuur elders voortzetten. Van blackface-fetisisme heb ik nog nooit gehoord en daar doe ik ook niet aan mee. Het is gewoon een kinderfeest met op de Nederlandse cultuur gestoelde tradities.”

Ik: “Gelukkig roep je niet ‘rot op naar je eigen land’, zoals zoveel andere pietofielen, maar hou je de eer aan jezelf, en ga je zelf weg. Moet je zelf weten, maar in de meeste andere landen loop je groot risico flinke klappen te krijgen als je in blackface de straat op gaat. Weet waar je aan begint. Overigens blijft de vraag waarom het voor mensen als jou nou zo’n ontzettend groot probleem is om het feest op kleine puntjes (kleur van Piet) aan te passen. Elke traditie verandert, en deze ook. Maar ook met andere Pieten kan het toch een leuk kinderfeest blijven? Of denk je dat de kinderen in Amsterdam vorig jaar massaal ongelukkig waren met hun cadeautjes omdat de Piet die ze gaf niet zwart was?”

Kanbier: “Als Nederlander ben en blijf ik trots op onze Nederlandse culturele tradities en zie geen enkele noodzaak deze door andersdenkenden niet nederlands-culturele figuren te laten aanpassen aan buitenlandse ideën of gebruiken. Het is zeker niet DE reden om naar Micronesië te gaan. Simpel gezegd als ik een arts speel dan doe ik een witte jas aan en een stetoscoop om en als ik de hulp van Sinterrklaas speel (een Moor) dan doe ik een kleurig pak aan en heb ik een zwarte tint. Wat anderen daar van vinden moeten ze zelf weten, maar hier in Nederland moet je niet proberen om de cultuur van ons land te schofferen. Dan speel je voor mijn gevoel voor zeer ongewenste vreemdeling. We zullen het wel nooit eens worden en dat hoeft ook niet, maar laten we elkaars culturele denkbeelden niet bestrijden. Bij dat soort strijd zijn door de jaren heen al genoeg slachtoffers gevallen en dat gun ik de andersdenkenden ook niet.”

Ik: “Maar wat nu als straks gewoon een meerderheid van de witte Nederlanders (en die kant gaat het rap op) in is gaan zien dat het zo niet langer kan en dat we Piet anders gaan uitbeelden? Dat kan toch? Mensen kunnen van inzicht veranderen, hun gedrag veranderen… Sterker nog: Zwarte Piet bestond helemaal niet voor pakweg 1850. Toen zijn mensen (onder invloed van koloniale ideeën) de knecht van Sinterklaas gaan uitdossen als een tot slaaf gemaakt Afrikaans kind (met de pakjes die destijds in zwang waren voor zulke kinderen bij rijke Nederlanders). Waarom zou je dat nu niet terug kunnen veranderen, nu we (hopelijk in meerderheid) slavernij en kolonialisme afkeuren?

Kanbier: “Bovendien is het geen klein puntje als je als Zwarte Piet te horen zou krijgen dat je niet meer zwart bent. Moeten we dan ook gelijk alle niet blanken uit Nederland zetten omdat een niet blanke Nederlander illegaal is en door het buitenland als racistisch gezien zou kunnen worden? Laten we elkaar nou gewoon in elkaars waarden laten.”

Ik: “Je realiseert je toch wel hopelijk dat Zwarte Piet een fantasiefiguur is, toch? En dat die niets te horen kan krijgen omdat die niet bestaat. De enige die bestaat is de witte mens die Zwarte Piet speelt. Wat jij met je redenering doet is Zwarte Piet en zwarte Nederlanders aan elkaar gelijkstellen, en dat is precies waarom die laatsten willen dat ie afgeschaft wordt, omdat ze niet met Zwarte Piet (een simpel gedienstig mannetje) gelijkgesteld willen worden. Want dat is racistisch. Zolang jij Piet en zwarte mensen op 1 lijn stelt blijft het probleem bestaan, en daarom moet de kleur zwart weg. ‘Laten we elkaar nou gewoon in elkaars waarden laten’, daar eindig je mee, en terecht, en juist daarom moet het blackfacen ophouden, heel simpel. En als je dat echt meent: waarom wil je nou per se doorgaan met het kwetsen van een flinke groep Nederlanders als de oplossing zo makkelijk is om het niet meer te doen: gewoon Piet niet meer als tot slaaf gemaakte Afrikaanse kinderen spelen (geen blackface, geen afropruik, geen slaven-page pakjes meer, geen nep-Surinaamse accentjes meer, etc). Wees een sympathiek en beschaafd mens en verneder gewoon je medemensen niet meer…”

Kanbier: “Ik zei al dat we het nooit eeens zullen worden. Dat de meerdeheid van de autochtone (wat voor tint dan ook) Nederlanders zich achter jouw standpunt zal scharen is in mijn volle overtuiging een illusie. Dat er veel mensen het opgeven om te strijden tegen dit gedachtengoed zou kunnen, maar dat houd niet in dat ze het idee overnemen, alleen dat ze het niet de moeite meer vinden om er iets tegen te doen. Zwarte mensen stel ik zeker niet op èèn lijn met zwarte Piet. Wat ik stel is dat als Piet niet zou mogen omdat hij zwart is, zou je dus ook kunnen vinden dat dat ook geld voor mensen (daarvan zijn sommigen ook zwart) dat beschouw ik als discriminatie. Dat vind ik een groot gevaar van jouw redenatie. Als mensen zich gekwetst voelen door onze Nederlandse cultuur zouden ze zich misschien kunen afvragen of ze wel in het juist cultuur land wonen,maar dat laat ik aan henzelf. Vraag je ook eens af of je echt wel de nederlandse cutuur mensen wilt blijven vernederen, dat zou best wel eens nare reacties kunnen losmken bij sommige individuen.”

Ik: “Zelden is er in Nederland maatschappelijk iets zo snel veranderd als momenteel de gang van Zwarte Piet naar andere soorten van Pieten. Ongekend in de Nederlandse geschiedenis. En ik denk dat we het op termijn wel weer eens zullen zijn, als ook jij over een aantal jaar met verwondering zal terugkijken op die rare gewoonte van blackface. Vandaag de dag pleit niemand meer voor apartheid, maar tot ver in de jaren 70 en 80 vond een flinke meerderheid van de Nederlanders het geen enkel probleem. Nu vinden we Mandela allemaal een toffe peer, maar toen zei vrijwel iedereen hier dat het een terrorist was. Heksenverbranden vonden ‘we’ normaal, palingtrekken, dat vrouwen moesten stoppen met werken als ze trouwden, ongehoorzame zeelieden werden gekielhaald, dat kinderen op school werden geslagen, ‘we’ hielden zwarte mensen als slaven, enz, enz. Gelukkig veranderen tradities, zijn we met z’n allen in staat om onbeschaafde, barbaarse gewoonten en tradities af te schaffen en te vervangen door betere. Ik heb goede hoop dat jij ook wel over de brug gaat komen, aangezien je in deze discussie best overkomt als een beschaafde kerel.”

Kanbier: “Mooi verhaal, maar dat heeft helemaal geen koppeling met de Nederlandse cultuur traditie van Zwarte Piet. Dus doe je ding dan doen de cultuur Nederlanders hun ding en laten we elkaar verder in onze waarden onze eigen dingen doen en proberen we niet elkaar te vernederen.”

Ik: “Wat je niet lijkt te (willen) begrijpen is dat zwarte Nederlanders ook Nederlanders zijn, dat Sinterklaas ook hun feest is en dat zij dus ook recht hebben om het mede te bepalen. Het zijn ook hun belastingcenten die naar het Sinterklaasjournaal gaan, en het zijn ook hun winkelstraten die in november volhangen met racistische afbeeldingen (gelukkig is dat in Leiden al bijna niet meer het geval, zo bleek afgelopen jaar). We leven in Nederland naast elkaar en door elkaar heen (geen apartheid en geen reservaten) en de racistische blackface uitingen raken dus wel degelijk iedereen, ook dus de vele zwarte en witte Nederlanders die ervan af willen. Zwarte Piet is een racistische koloniale erfenis waar we nu eindelijk eens vanaf willen. Nogmaals: de ‘Nederlandse cultuur’ verandert voortdurend en waarom zou je een verandering ten positieve tegengaan? Door Zwarte Piet aan te passen krijgt die Sinterklaastraditie weer een breder draagvlak, wat jij kennelijk belangrijk vindt. Je gooit je eigen glazen in nu, want steeds minder mensen vinden het nu nog leuk (vanwege de voortdurende discussie erom heen, onder andere) en dat kan veranderen door Piet aan te passen. Hoe simpel kan het zijn?”

Kanbier: “Dat snap ik wel dat er ook zwarte Nederlanders zijn. Maar het zijn wel Nederlanders en in Nederland is Zwarte Piet nou eenmaal zwart. Als anders denkenden dat niet willen accepteren dan zitten ze waarschijnlijk in het verkeerde cultuurgebied. Niets staat hen in de weg om in een ander cultuurgebied te gaan leven, maar de cultuur omgeving accepteren zoals hij is heeft mijn voorkeur. Wat mij tegenstaat is dat ze onze cutuur schofferen en dat vind ik zeer naar. Dat dient naar mijn mening nu eens afgelopen te zijn. Ik ga toch ook niet zeggen dat zij een andere kleur dienen aan te nemen? Dat zou toch ook te zot voor woorden zijn? Accepteer elkaar zoals we allemaal zijn. Maar nogmaals: wij zullen het waarschijnlijk nooit eens worden over het FEIT dat Zwarte Piet in de Nederlandse cultuur ZWART is. Waarom zouden we (cultuur-Nederlanders) trouwens perse andersdenkenden mee moeten laten doen met onze Nederlandse cultuur traditie als we daarvoor deze traditie eerst moeten verloochenen? Alleen om een breder draagvlak onder andersdenkenden? Kom nou zeg dat is de wereld omdraaien. Ik weet ook wel dat het nou eenmaal een instinct is van de mens om zijn cultuurgebied te proberen uit te breiden ten koste van anderen, maar het is ook een instinct om je eigen cultuurgebied te verdedigen. Deze strijd is wat er nu gebeurt. Laten we nu de strijd loslaten en naast elkaar leven met ieder zijn eigen kleur Piet.”

Ik: “’Ik ga toch ook niet zeggen dat zij een andere kleur dienen aan te nemen?’ Het spijt me zeer, maar ben je nou zo dom, of doe je maar alsof? Tegenstanders van Zwarte Piet zeggen toch niet dat jij een andere kleur moet aannemen? Ze vinden juist dat je geen andere kleur (met name zwart) op je gezicht moet smeren om te gaan spelen dat je een domme tot slaaf gemaakte Afrikaan bent. Wat zijn trouwens ‘cultuur-Nederlanders’? Je bedoelt gewoon witte Nederlanders, toch? Wat jij wilt zeggen is dat zwarte Nederlanders zich gewoon moeten schikken en niet mogen meepraten over de inrichting van onze samenleving. En tsja, daar komt de aap uit de mouw: dat is gewoon puur racisme. En dan praat je over instincten, haha. Het is aan de mens juist eigen om te veranderen, anders waren we nooit zover gekomen. Als we naar jouw instincten geluisterd hadden dan leefden we nog in de oertijd. Bijna alles wat jij dagelijks denkt en gebruikt is bedacht en ontwikkeld door mensen uit andere landen en beschavingen. Je mag blij zijn dat ze dat gedeeld hebben met anderen.”

Kanbier: “Je zegt dus wel dat ons cutuur personage Zwarte Piet een andere kleur moet aannemen. Je begrijpt het schijnbaar niet het gaat niet om de kleur van mensen het gaat om hun cultuur goed. Jij associeerd kleur met cultuur dat is dus RACISME!!!. Wat ik be doel met cultuur Nederlanders is mensen die het nederlandse cultuurgoed als het hunne beschouwen onafhankelijk van hun kleur.En laten we nu ophouden met deze rassistische discussie. Het is mij duidelijk dat een andere cutuur (conform instinct) probeert de onze te schofferen en dat wij daar (conform instinct) niet in mee gaan. In jouw bericht verwar je evolutie met instinct.”

Ik: “Steeds meer zwarte én witte Nederlanders willen afschaffing van het Zwarte Piet-racisme, en daar hebben ze recht op omdat het om hún gezamenlijke cultuur gaat in hun gezamenlijke land. En daarom verandert het ook, of jij die mensen nu accepteert als landgenoten of niet. Ik moet zeggen dat ik je best eng vindt, met je ‘subtiele’ dreigementen (‘dat zou best wel eens nare reacties kunnen losmken bij sommige individuen’) en je behoefte tot uitsluiting van andersdenkenden (ze mogen van jou niet meebepalen hoe onze tradities eruit zien). Die gewelddadige elementen van de ‘Nederlandse cultuur’ zijn wij liever kwijt dan rijk. De vraag blijft waarom mensen als jij weigeren in te zien dat culturen en gewoonten veranderen. En waarom je per se vast wilt houden aan een element van een kinderfeest (!) dat racistisch is en waar veel niet-witte Nederlanders (speciaal kinderen) een maand per jaar last van hebben. Waarom wil je nou per se mensen kwetsen? Of beter gezegd: waarom heb je lak aan de gevoelens van anderen? Waarschijnlijk kon de kleur van Zwarte Piet je vroeger geen laars schelen, maar nu er gevraagd wordt of die kleur mag veranderen, hou je je poot stijf. Ik vrees dat dat vooral is omdat die vraag van zwarte Nederlanders komt. Of heb je je ook zo verzet, zo rigide getoond toen witte mensen twintig jaar geleden vroegen of de roe van Zwarte Piet kon worden afgeschaft? Ik vermoed van niet. Maar goed, het was me een waar genoegen, dit achterhoede gevecht. Je beseft dat je allang verloren hebt, hè? Volgend jaar vieren witte en zwarte kinderen samen leuk Sinterklaas en zit jij in Micronesië (waar ze vast en zeker ook niet van blackface gediend zijn, dus pas op).”

Kanbier: “Helaas ontgaat de essentie van deze discussie je volledig. Ik dreig juist niet, ik geef slechts aan wat ik bemerk. Er zijn individuën die zich door uitlatingen zoals de jouwe zeer aangevallen voelen en daar tegen willen ageren. Dat vind ik niet correct, maar zie het risico voor mensen met jouw mening wel. Om dit te voorkomen zouden dit soort discussies (niet die nu met mij, maar in zijn algemeenheid) beter niet meer gevoerd kunnen worden. De omkmende jaren zal ik als Zwarte Piet nog steeds de iontcht mogen verzorgen in Leiden heb ik zojuist vernomen. De Pieten welke vanuit de scheepswerf vertrekken en daar geschminkt worden zullen de komende jaren wel steeds minder zwart worden en de vraag blijft dan of ik daar nog wel aan mee wil blijven werken. En mijn vertrek naar Micronesië wordt zeker niet alleen door dit soort zielige discussies aangemoedigd. Er gebeurt in Europa genoeg echte ellende waar ik mij wel echt druk om maak. Ik vind het wel eng dat je je zo rasistich opsteld en uitlaat terwijl je aan probeert te geven juist tegen racisme te zijn. Waarom dan steeds dat duidelijke onderscheid tussen zwatre mensen en witte mensen? Wat maakt het nou uit wat voor kleur je hebt? En er zijn bovendien nog heel veel tussen kleuren die ook allemaal gewoon mens zijn. Probeer je daar nou eens op te focussen in plaats van dat racisische gedrag dat je tussen de regels door niet kunt verbergen. Als ik echt Sinterklaas wil vieren met alleen maar Zwarte Pieten zal ik waarschijnlijk naar Suriname moeten omdat daar alle Pieten Zwart geschminkt worden conform de Nederlandse cultuur traditie.”

Ik: “Maar geef nou eens antwoord, waarom heb je je niet druk gemaakt toen de roe van Zwarte Piet verdween, maar wel nu zijn kleur verandert? Waarom was dat geen aanval op jouw ‘cultuurgebied’ waardoor je ‘instincten’ aangesproken werden? Die verandering ging immers veel meer om het wezen van Zwarte Piet, namelijk het straffen van kinderen zodat ze gehoorzaam zouden blijven. Die kleur is maar iets oppervlakkigs. (In beide gevallen was het een verandering ten goede voor de kinderen. Nu hoeven kinderen geen angst meer te hebben voor Zwarte Piet – ik deed het in de jaren 60 op school in mijn broek voor hem – en straks hoeven zwarte kinderen ook niet meer op te zien tegen november en december.)”

Kanbier: “Die verandering vond ik destijds niet zo erg omdat de dreiging van Zwarte Piet daardoor afnam. Maar achteraf was dat inderdaad ook een aantasting van het cultuur karakter dat Zwarte Piet is. Echter de huidige ideën over het niet meer zwart mogen zijn van Zwarte Piet gaan veel verder in het aantasten van zijn personage. Hiermee veranderd zijn (opvoedkundige) uistraling volkomen en wordt het een totaal ander cultuur personage. Daar zal ik absoluut niet aan meedoen en of ik er nog wel aan meewerk zal ik nog bezien afhankelijk van de gemiddelde kleur van de intocht Zwarte Pieten. Om maar een maatstaf te noemen. Maar waarom maak je nou steeds zoveel ophef over Zwart versus Wit?”

Ik: “Waarom verandert zijn ‘opvoedkundige uitstraling volkomen’ vanwege zijn schmink, pruik en pagepakje? Het lijkt mij juist wel heel goed dat kinderen (wit en zwart) leren dat zwarte mensen (in de persoon van Piet) niet perse dommige gedienstige knechten hoeven te zijn. Dat imago stamt nog uit de tijd dat zwarte mensen ‘onze’ slaven waren (Zwarte Piet is verzonnen door een schoolmeester, 13 jaar voordat de slavernij afgeschaft werd) en het wordt tijd dat het gemoderniseerd wordt, net zoals het goed was dat de roe verdween. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat een volwassen kerel als jou alleen wil meedoen aan een kinderfeest als de fantasiefiguren voldoende geschminkt zijn zodat ze lijken op voormalige Afrikaanse slaven. En dat je anders die kinderen zou laten stikken. Om op je vraag in te gaan: ik maak ophef over zwart en wit omdat ik racisme een groot probleem vind in de Nederlandse samenleving. Zwarte Piet is een racistisch fenomeen (niet per se zo bedoelt door iedereen die Zwarte Piet speelt, maar dat doet er niet toe voor de mensen die er het slachtoffer van zijn). Op de vraag of Zwarte Piet aangepast kon worden is er zo’n ontzettende boel racisme zichtbaar geworden (kijk maar op sociale media) dat we daar echt iets aan moeten gaan doen in Nederland wil iedereen die hier woont zich ook thuis kunnen voelen. Jij en ik als witte Nederlanders hebben daar weinig last van (integendeel, we hebben er profijt van, want we worden als witten voorgetrokken bijvoorbeeld bij sollicitaties, op school, etc) maar voor niet-witte Nederlanders is het echt een groot probleem. Ik neem mijn verantwoordelijkheid.”

Kanbier: “De uitstraling van Zwarte Piet staat vast in onze cultuur en dat hij zwart is is daar een deel van. Dat jij dat associeert met allerlie racistische uitingen is jouw zaak. Mogelijk dat een wat minder bekrompen gedachten opstelling dat kan verhelpen. Wat jij fantasie figuur noemt noemen de cultuur-Nedelanders een cultuur personage. En het is de bedoeling dat die (fictive) slachtoffers maakt door de dreiging ze in de zak mee te nemen naar Spanje. Dat er zoveel racisme nnaar boven is gekomen door de vraag of Zwarte Piet aangepast kan worde,n beteknet dat het fout was om deze vraag te stellen. Dan was dat racisme ook weggebleven. Dat hebben jullie dus volledig aan jezelf te danken. Daar zou je ook verantwoordelijkheid voor kunnen nemen. Ik denk niet in zwarte en/of witte mensen, ik denk in mensen. Dat zouden er meer moeten doen.”

Ik: “Maar die roe stond evenzeer vast en ik hoor je geen kabaal maken om die terug te krijgen. Heksenverbrandingen stonden trouwens ook vast in onze cultuur, eeuwenlang, verlang je daar ook naar terug? Of was die verandering, de afschaffing ervan, dan weer wel goed? Of voel je bij gedachte eraan ook je cultuur verdedigings-instincten opspelen? Trouwens, de slavernij met alle wreedheden was lange tijd ook een heel normaal onderdeel van onze ‘cultuur’, droom je daar ook van? Wat ik bedoel: het lijkt er sterk op dat je je hele verhaal over cultuur behoud enzo zeer selectief inzet, en vooral nu boos bent omdat zwarte mensen hier inspraak hebben gekregen (want Zwarte Piet verdwijnt). Kennelijk kan je dat niet hebben. Ik ben er juist blij om: de verandering van Zwarte Piet is een teken dat eindelijk meer mensen mogen meepraten in Nederland, en dat dat niet alleen meer aan oude witte mannen als jou (en mij) is voorbehouden.”

Kanbier: “Ik gaf al aan dat ook het verdwijnen van de roe een aantasting van het cutuurpersonage is. Maar als het cultuurgoed zich aanpast over tijd dan zal dat vanuit de eigen cultuur gemeenschap gebeuren en niet onder dwang van andere culturen. Dat geld dus evenzeer voor de slavernij. De selectiviteit die jij aanduid gaat dus over of de aanpassing uit eigen cultuur komt of een door andere cultuur wordt opgedrongen (op aggressive racistische wijze) Verder ben in niet boos (Behalve over jouw racistische opstelling), ik voel mij slechts geschofferd door mensen die persé hun cultuur willen laten overheersen in een ander cultuurgebied en vooral de zeer racistische wijze waarop sommigen (ook jij) dit uiten. Of die inspraak nu van paarse zwarte of witte mensen komt maakt geen enkel verschil, maar dat schijn jij niet in te zien en dat lijkt toch echt op racisme. Het komt op mij als zeer bedreigend over als door een andere cultuur de onze verdrongen zou worden.”

Ik: “Maar op mijn vragen ga je niet in? Nederland is het ‘cultuurgebied’ (wat dat ook moge zijn) van alle Nederlanders, niet alleen van mensen zoals jij. Je kan mensen met andere opvattingen (’toevallig’ zijn die niet-wit) wel willen uitsluiten, maar dat lukt dus niet meer. Zwart Piet verdwijnt nu eenmaal toch. En meer en meer van je mede-witten zien in dat dat iets goed is! De wereld gaat vooruit… maar goed: mijn vragen? Verlang je terug naar andere echte eeuwenoude Nederlandse cultuurgewoonten zoals slavernij, heksenverbrandingen, enz, die echt vast lagen? Of was het toch wel goed dat die verdwenen?”

Kanbier: De antwoorden staan er in hoor… De roe is beantwoord; de heksenverbrandingen en slavernij zijn beantwoord: De essentie is (en nu treed ik dus in herhaling) het gaat er om of de aanpassing uit eigen cultuur komt of een door andere cultuur wordt opgedrongen. Het cultuur gebied is geen land en wordt dus niet bepaald door wie er toevalling wonen. Het is een gezamelijk cultuur gedachtegoed dat vaak door bij elkaar in de buurt wonende mensen gedeeld wordt. Als er anders “culturenden” in eenzelfde gebied zich verstigen betekend dat niet dat zij automatisch tot dezelfde cultuurgroep behoren (anders was deze dicussie er helemaal niet geweest want dan had niemand hier een probleem met Zwarte Piet) Het gaat erom dat ze er bij willen horen, maar dan alleen als de cultuur naar hun zin wordt aangepast en dat is niet correct.

Ik: “Overigens is die ‘Nederlandse cultuur’ helemaal niet bijzonder, hoor. Je gezicht zwart maken en een afropruik opzetten en dan dom gaan lopen doen, dat doen ze overal in landen waar ze zwarte mensen tot slaven maakten (in VS, Brazilië, Portugal, Nederland, België, enz, enz, ja ook in sommige Arabische landen…) en dat is een traditie om zwarte mensen te kleineren om ze eronder te houden. In de meeste beschaafde landen is dat nu not done meer, behalve hier, En dan kunnen we wel doen alsof het hier anders is, maar dat is niet zo, we maken gewoon deel uit van de wijdere wereld waarmee we een geschiedenis delen van kolonialisme en slavernij. Of jij dat nou wilt inzien of niet. Maar die ‘anderen’ die jij zo graag buitensluit die wonen hier soms al generaties, die hebben zich hier niet ‘gevestigd’, die horen hier. Die hebben evenveel rechten als jij en ik.”

Kanbier: “Zoals ik al eerder opmerkte: wij zullen het hier nooit over eens worden. Het is ook niet mijn bedoeling om je van gedachten te laten veranderen. Het zou je, naar mijn mening, wel sieren als je jouw cultuur ideeën niet aan anderen op deze racistische wijze zou opdringen. Zoals ik al zei: het gaat niet om waar je woont, het gaat om tot welke cultuur gemeenschap je behoort. En inderdaad vroeger waren vestigings plaatsen daar veel meer mee verweven dan nu. Maar het blijft mij schofferen dan mensen omdat ze hier nou eenmaal wonen ook ons cultuurgoed willen verrampeneren enkel en alleen opmdat ze bij ons willen horen. Als je zoveel problemen hebt met deze cultuur dan blijf je toch gewoon bij je eigen cultuur groep horen? Dat is geen enkel probleem, het heeft zelfs wel iets van “trots op je eigen cultuur”. En dan kunnen we toch gewoon normaal elkaar accepteren en in het zelfde gebied wonen? Met inderdaad dezelfde rechten.”

Ik: “Ik ben een witte Nederlander en ik en vele andere witte Nederlanders willen dat Piet niet meer zwart is. Horen wij er nu ook niet meer bij? En de burgemeester ook niet? Kan die niet gewoon ook trots zijn op Pieten met een andere kleur? Benauwend hoor, alleen de mensen die net als jij denken, mogen erbij horen, de rest moet maar ergens anders gaan wonen. Echt beetje totalitair. Een relatief kleine groep zwarte Nederlanders heeft na lange, lange tijd gedurfd iets te zeggen van Zwarte Piet. En kennelijk hadden ze een punt, want steeds meer witte Nederlanders geven hen gelijk. Dus al die mensen horen er nu plots niet meer bij, wat jou betreft. Ik ben blij dat jij het niet voor het zeggen hebt, maar dat we er democratisch met z’n allen uitkomen, gewoon via discussie en het verschuiven der meningen. Het is jammer voor jou, maar een in steen vastgebeitelde cultuur heeft nooit bestaan, en zal er ook nooit komen. En ieder land en elke cultuur staat bloot aan beïnvloeding van buitenaf en dat is maar goed ook, anders zou het maar een cultureel incestueuze boel worden. Invloed van buitenaf geeft mogelijkheden tot groei, tot verandering en dat is wat goeds, da zou je ook kunnen omarmen.”

Kanbier: “Jammer dat je de essentie van hoe cultuur en evolutie werkt echt niet wilt begrijpen. Ik had gehoopt dat je breed genoeg kon denken om e.e.a. te snappen. Maar goed ik ga verder geen energie in de discussie met jou steken. Ik ben blij dat het uitsluitend een commerciëel gevolg kan krijgen en dat het juridisch nooit verboden zal worden om je eigen cultuur te houden. Dus de zwarte Zwarte Piet zal nog zeker decennia lang in Nederland te zien zijn, alleen zullen steeds minder organisaties het, onder bedreiging van mensen met racistische standpunten zoals jij, aandurven om hem in hun evenementen op te nemen. Maar ja dat is ook allemaal commercie. In de persoonlijke en huiselijke Sinterklaas cultuur zal dat geen enkele invloed hebben op de kleur van Zwarte Piet. Ik zal dan ook nog jaren de kinderen op straat als Zwarte Piet kunnen aanspreken. Veel sterkte met je rassen oorlog welke nooit tot een echte Nederlandse cultuur aan passing zal leiden. Hooguit tot een commerciële aanpassing. Wat ik vooral jammer vind is dat jouw racistische gedachtengoed je verhinderd vreedzaam met anderen samen in een gebied te leven, ik vrees dat je daar nog veel last van zult ondervinden.”

En toen wist ik genoeg. Dat was het einde van het ‘debat’.

Eric Krebbers