Leiden Canal Pride – de weggemoffelde achtergrond en geschiedenis

Op 2 september vorig jaar werden tijdens de Leidse Pride queeractivisten ‘s ochtends weggedreven en ingesloten, en ‘s middags in elkaar geslagen door de politie. In de week erna vertelde de burgemeester hierover leugens in de gemeenteraad, waar ook vijf mensen naar aanleiding van het politiegeweld inspraken. Dit alles was aanleiding voor Leidse activisten, onder andere van Doorbraak, die aanwezig waren bij beide protesten, om onderzoek te gaan doen naar het politiegeweld en de besluitvorming van zowel de gemeente als de politie die hierachter lag. Waarom werden vreedzame lhbtqia+ activisten buitengesloten van een Pride die ook voor hen zou moeten zijn? Hoe kan het dat het onmogelijk gemaakt werd om kritiek te uiten en queer mensen geslagen en opgepakt werden bij de Pride? En hoe bestaat het dat de gemeente vervolgens met tevredenheid terugkijkt op die dag?

Tijdens de Canal Pride Leiden 2023 probeerde een groep queer mensen een spandoek vast te maken aan de Catharinabrug in Leiden. Het protest was gericht op de commerciële insteek van de Pride. Dure boten maakten dat vooral bedrijven en de gemeente zich konden profileren. Voor het eindfeest moest je kaartjes kopen waardoor het voor diegenen met weinig geld niet mogelijk was om mee te doen. Ontoegankelijke, gegenderde toiletten gaven non-binaire en gehandicapte lhbtqia+-ers een onwelkom gevoel. De Canal Pride was opgezet als een feest, maar een kritische politieke noot ontbrak, terwijl dát juist de oorsprong is van de Prides en er nog steeds zoveel noodzaak toe is. Dat was reden voor queer mensen om een spandoek ter hand te nemen en zelf politiek toe te voegen, maar dat moesten ze met geweld bekopen. Het spandoek was nog niet goed en wel uitgerold of de politie sprong naar voren om eraan te rukken, en begon meteen klappen uit te delen.

Onze berichtgeving over de Leidse Prides

Onderzoek naar het geweld op 2 september 2023
1. Leiden Canal Pride – de weggemoffelde achtergrond en geschiedenis (6 juni 2024) (in English)
2. Leiden Canal Pride – waarom er van de gemeente geen objectief antwoord kwam over het politiegeweld (12 juni 2024) (in English)
3. Leiden Canal Pride – ijskoude gemeentelijke bureaucratie leidde tot geweld tegen queeractivisten (14 juni 2024) (in English)
4. Leiden Canal Pride – volgens politie Haaglanden is een losgeslagen ME-er “gepast geweld” (25 september 2024)
5. Leiden Canal Pride – afzwaaiend burgemeester Van der Velden heeft niets geleerd (1 oktober 2024)

Alles rond de Leidse Canal Pride van 2 september 2023
– Aankondiging anti-kapitalistisch blok bij de Leidse Pride (24 augustus 2023)
– Aankondiging actie “Geef fascisten geen kans om drag queen-voorleesuurtje te verstoren” (30 augustus 2023)
– Live verslag van de Leidse Pride op Twitter (2 september 2023)
– Leidse burgemeester accepteert geen links geluid bij de Pride (en legt fascisten geen strobreed in de weg) (2 september 2023)
– Verklaring van Queer Pride March Leiden over politiegeweld tegen queer-activisten bij Canal Pride (4 september 2023)
– Leidse pers en Canal Pride verzwijgen excessief geweld tegen deel van lhbtqia+ gemeenschap (5 september 2023)
– Wat de vijf queer activisten vanavond aan de Leidse gemeenteraad vertelden over het politiegeweld tijdens de Canal Pride (7 september 2023)
– Weerlegging van het verhaal van de burgemeester over het politiegeweld tijdens de Leidse Canal Pride (8 september 2023)
– De Mare: eerste krant die serieus aandacht besteedt aan het politiegeweld tijdens de Leidse Canal Pride (8 september 2023)
– Regenboogkapitalisme: Leidse Canal Pride wint ondernemersprijs (22 januari 2024)
– Queers pakken politiegeweld en pinkwashing terug op Catharinabrug met straatperformance (2 juli 2023)

Alles rond de Leidse Queer Pride March van 25 september 2021
– Aankondiging van de Queer Pride March (13 september 2021)
– Toespraak bij de Queer Pride March: “Plots was ik homo en bruin” (video) (25 september 2021)
– Leiden Queer Coalition: “Tussen droom en daad staan gezin en staat” (video) (26 september 2021)
– Mila bij the Queer Pride March: “Queer cultuur moet inclusief zijn” (video) (26 september 2021)
– Terugkijken naar de Leidse Queer Pride March (27 september 2021).

Ontmoetingsplekken

“Pride is een protest” is een leus die activisten steeds weer naar voren brengen bij commerciële Prides. Wat betekent dat eigenlijk? Wat zijn Prides eigenlijk? Waar komen ze vandaan? In dit artikel geven we een kort overzicht van de geschiedenis en de voorgangers van de Pride in Nederland en de VS. Het is een geschiedenis van hoe queer mensen de Nederlandse straten veiliger hebben gemaakt voor queer uitingen, en hoe de commercie daar vervolgens haar opportunistische voordeel mee deed. Dit artikel is natuurlijk geen volledige geschiedenis van de lhbtqia+ beweging, en kijkt alleen naar de Roze Zaterdagen en de Pride, en ook daar is nog veel meer over te vertellen. De geschiedenis van de beweging is veel breder en diverser dan hier wordt omschreven.

We gebruiken de anachronistische termen “queer” en “lhbtqia+” in dit stuk omdat de termen die de queerbeweging tot vrij recent voor zichzelf gebruikte zeer binair aandoen. Er werd vaak gesproken van de homo- en lesbische beweging, of van flikkers en potten. Wij maken in dit stuk de keuze om dat onderscheid in onze eigen bewoordingen niet te gebruiken waar we de hele gemeenschap bedoelen, om mensen met een non-binaire genderidentiteit niet uit te wissen. Houd daarbij in ogenschouw dat deze termen destijds niet gebruikt werden.

De Tweede Wereldoorlog is voor de lhbtqia+ beweging in Nederland, evenals in de rest van Europa, een bepalend moment geweest. Vooraf aan de opkomst van de nazi’s en hun verovering van Europa bestond er een kleine doch levendige queer scene in veel steden in Europa, met vele ontmoetingsplekken als barren en cafés. (1) Montmartre in Parijs is een mooi voorbeeld. Ook in Duitsland, waar wetenschappers als Magnus Hirschfeld onderzoek deden naar wat wij “gender en seksualiteit” noemen. Ook toen bestond er een homorechtenbeweging, die evenwel (voor zover wij weten) niet demonstreerde, maar die door boeken, pamfletten en films de emancipatie van vooral homo’s en lesbiennes op de agenda wilde zetten.

De machtsgreep van de nazi’s in Duitsland en de rest van Europa maakte een einde aan veel van deze levendige cultuur. Homo- en transhaat waren onderdeel van het nazi-arsenaal om angst te zaaien onder de Duitse bevolking, en toen de nazi’s eenmaal aan de macht kwamen, kon deze haat worden omgezet in actie. Op 6 mei 1933, vlak na de machtsgreep, vonden de eerste boekverbrandingen plaats. Doelwit was onder meer het Instituut voor Seksuologie van Hirschfeld, waarmee jaren aan onderzoek en activisme verloren gingen. Ook ontmoetingsplekken en kranten moesten het ontzien. Zo werd belangrijke infrastructuur ontmanteld. Tussen de 3.000 en 9.000 mensen kwamen om in de concentratiekampen vanwege hun geaardheid, van de tussen de 5.000 en 15.000 mensen die in de kampen terechtkwamen. (G) In deze cijfers zijn niet de mensen inbegrepen die naast queer ook Joods, Roma, Sinti, of “politiek onbetrouwbaar” waren (of een combinatie van deze eigenschappen). Homoseksualiteit werd vaak niet op zichzelf vervolgd, maar was een extra reden om “ongewensten” te vervolgen.

Opstand en protesten

Na de Tweede Wereldoorlog werden de overlevenden weliswaar bevrijd uit de concentratiekampen, maar alleen degenen die volgens de geallieerden op “onredelijke” gronden waren vastgezet, werden daadwerkelijk bevrijd. De anderen moesten meteen door naar een ‘reguliere’ gevangenis. Overigens was in meerdere geallieerde landen, zoals bijvoorbeeld Groot-Brittannië, homoseksualiteit nog steeds illegaal. Volgens een deel van de geallieerde bevrijders viel homoseksualiteit dus niet onder de categorie “onredelijke gronden”. In Engeland moest in 1952 de Britse wetenschapper die een belangrijke rol heeft gespeeld in het kraken van de geheimtaal van het Duitse leger, Alan Turing, vanwege zijn homoseksualiteit nog chemische castratie ondergaan. Dat leidde twee jaar later tot zijn zelfmoord.

Het duurde tot de jaren zestig tot de queerbeweging zich weer succesvol kon organiseren. In Nederland vond de eerste grote demonstratie plaats op 21 januari 1969, op het Binnenhof in Den Haag. (I) Het doel was de afschaffing van het in 1911 ingevoerde artikel 248bis van het Wetboek van Strafrecht. Dit artikel maakte seks tussen mensen van hetzelfde geslacht strafbaar tot 21 jaar, terwijl de minimumleeftijd voor seks tussen twee mensen met een ander geslacht op 16 jaar lag. (2)

Later dat jaar gebeurde er iets in de VS wat de Prides, zoals we die nu nog kennen, in gang zette: de Stonewall-rellen. De Stonewall Inn was een lhbtqia+ ontmoetingsplek aan Christopher Street in New York, populair onder dragqueens en trans mensen, veelal mensen met weinig poen en waarvan velen van kleur, zoals Marsha P. Johnson. Het was een van de plekken waar mensen van die uitgesloten en onderdrukte community elkaar vonden en steunden, met praktische hulp en liefde. Op 28 juni dat jaar werd de Stonewall Inn het slachtoffer van een politie-inval. Dat was schering en inslag bij queer ontmoetingsplekken. Agenten schiepen er genoegen in om de aanwezigen te vernederen, door te fouilleren, hen verbaal aan te vallen, te arresteren en hun namen openbaar te maken. Maar op 28 juni 1969 liep het anders af. De politie werd verrast toen bezoekers van de Stonewall Inn in opstand kwamen, en de politie begonnen te bekogelen. In de dagen en maanden daarna leidde dat tot meer opstootjes, protesten, en het steeds openlijker opeisen van een plek in de maatschappij waar queer mensen niet vervolgd zouden worden. In juni 1970 werd er een Christopher Street Liberation Day in San Francisco, Chicago en New York gehouden, als herdenking van het geweld rond Stonewall. (3)

In 1977 vond in de Verenigde Staten een andere belangrijke gebeurtenis plaats. Nieuwe anti-discriminatiewetgeving in Miami, die discriminatie op basis van seksualiteit zou verbieden, was aanleiding voor religieus rechts om de tegencampagne “Save Our Children” op te zetten. Deze campagne, een van de eerste van zijn soort, kreeg het in juni 1977 voor elkaar om de wetgeving van tafel te krijgen, tot woede vanuit de queergemeenschap. Zelfs tot in Nederland leidde dit tot protesten, ook gehouden op Christopher Street Day en georganiseerd door de radicaal-feministische Internationale Lesbische Alliantie. Deze mars zou de blauwdruk vormen voor latere marsen: overdag een mars, met daarna een muzikaal programma om te feesten. (4) Dat werd herhaald in 1978. En zo gebeurde het: één keer is een incident, twee keer is een traditie. Vanaf 1979 droeg dit jaarlijkse evenement de naam Roze Zaterdag. Vanaf dat jaar werd het georganiseerd door het Roze Front, en coalitie van verschillende lhbtqia+ organisaties.

Demonstratie en feest

De Roze Zaterdagen hadden het karakter van zowel demonstratie als feest. Bij de demonstraties overdag werd gezongen, en de sfeer wordt vaak beschreven als gezellig. De feesten ‘s avonds hadden natuurlijk ook een politiek karakter, maar dienden ook als ontspanning en bevrijding voor de lhbtqia+-ers die eraan meededen. Het was elk jaar weer een ontmoeten van bekenden, die weer strijdbare netwerken vormden om de Roze Zaterdag van het jaar erop te organiseren op basis van wat tijdens dat jaar was voorgevallen.

De noodzaak daarvan werd des te meer duidelijk in 1982. Roze Zaterdag van dat jaar vond plaats in Amersfoort, en zou uitgroeien tot een bepalend moment in de Nederlandse queerbeweging. De demonstratie had de motto’s: “opgevoed tot hetero, lesbies durven zijn” en “opgevoed tot hetero, flikker durven zijn”. Het protest richtte zich tegen de manier waarop de samenleving, ondanks het deels afschaffen van wettelijke discriminatie, nog steeds heteronormatief was. (5) Daarom was het goed dat ook steden buiten de als progressief te boek staande Randstad werden bezocht, zoals Den Bosch in 1981 en Amersfoort in 1982. Dat type strategie is in de afgelopen jaren ook gebruikt door KOZP, dat juist demonstreert op plekken waar de racistische karikatuur Zwarte Piet nog onderdeel is van het Sinterklaasfeest.

De politie en gemeente maakten het de organisatoren in Amersfoort gelijk moeilijk. Er werd geen toestemming gegeven voor marsen, geen subsidie gegeven voor de evenementen, en de verruiming van openingstijden van cultureel centrum De Flint, waar het afsluitend feest gehouden zou worden, was niet mogelijk. Dit laatste was belangrijk om te zorgen dat feestvierders veilig naar huis zouden kunnen nadat al het andere uitgaanspubliek al thuis was, maar die argumentatie mocht niet baten. De demonstratie in Amersfoort werd op de dag zelf belaagd door vijandig publiek. Meerdere mensen werden in elkaar geslagen, in de gracht gegooid, en enkelen belandden zelfs in het ziekenhuis. Een groep kwam vast te zitten in buurtcentrum De Roef, dat ze van de politie “om hun eigen veiligheid” pas ‘s avonds in kleine groepjes mochten verlaten. De politie arresteerde een aantal raddraaiers, maar deed niets tegen de grote groepen jeugd die in het stadspark en later ook bij De Flint de aanwezigen uitscholden. (6)

Flora-tartaar

Het Roze Front, de organisator van Roze Zaterdag, ging niet op diens handen zitten, en al diezelfde avond werden plannen besproken om de volgende Roze Zaterdag tot een groot succes te maken. Op 1 juli 1982 werd alweer gedemonstreerd, tegen het ontslag van de lesbische lerares Toos van den Hurck onder het motto “Homostrijd gaat voort, juist na Amersfoort”, en op die demonstratie werden de eerste plannen gesmeed om in 1983 de Roze Zaterdag in ons eigen Leiden te organiseren. Onderdeel van de voorbereidingen waren zelfverdedigingscursussen en demonstratietrainingen, om het zelfvertrouwen en de weerbaarheid van de deelnemers te vergroten. (7)

Eén tip die werd gegeven, bedoeld om queers meer zelfvertrouwen te geven in de strijd tegen een mogelijk vijandig publiek, maar die tegelijkertijd humoristisch werd gebracht, luidde: “Het uitzoeken van één groepslid en het door de gehaktmolen halen van deze vlegel is van cruciaal belang. Er gaat een preventieve werking vanuit in de richting van de overige groepsleden, die immers – als de operatie slaagt – hun maatje in keurige porties Flora-tartaar verdeeld op de straat op de grasmat zien liggen.” (8) Ook stak de organisatie veel moeite in het voorlichten van de Leidse bevolking en de politie, zowel vooraf in buurtcentra en de media als op de dag zelf. (9)

De hele dag werd georganiseerd met het oog op solidariteit. Uit het hele land kwamen bussen naar Leiden, om al zingend en joelend vanaf het begin eensgezindheid te kweken onder de aanwezige demonstranten. Er was voor een gulden een demonstratiekrant te krijgen met praktische aanwijzingen. De hele dag waren er voorlichters bezig om folders uit te delen aan voorbijgangers. Ook was er een organisatiedienst, wat wij nu “sfeerbeheer” zouden noemen, die vooral toezagen op de veiligheid van demonstranten. (10) Zoals altijd bij demonstraties waren er achteraf ook verbeterpunten: er was geen crèche, en de organisatie leunde teveel op Leidenaren. (11)

Solidariteit en diversiteit

Dat in Leiden überhaupt veilig een Pride georganiseerd kon worden, was dus te danken aan de lhbtqia+ activisten die na Amersfoort keihard hebben gewerkt aan weerbaarheid en voorlichting, zowel op straat als in de politiek. Hiervoor moest veel georganiseerd worden door nauw samenwerkende organisaties die, onder meer in hun bladen, openlijk discussieerden over de te volgen strategie.

Een maand na die Roze Zaterdag was er helaas weer geweld tegen een lhbtqia+ ontmoetingsplek. Ditmaal in Nijmegen, waar jongeren tijdens de Nijmeegse Vierdaagse homocafé ‘t Bakkertje en diens klanten aanvielen. Ook hier trad de politie nauwelijks op, reden genoeg om de Roze Zaterdag van 1984 in Nijmegen te houden. Die dag werd gefocust op internationale solidariteit en diversiteit binnen de beweging. Een van de sprekers, Tieneke Sumter van de Surinaamse homo-organisatie SUHO legde de nadruk op de samenhang tussen racisme en homohaat: “Vandaag zijn het de buitenlanders, maar morgen zijn het de homo’s”. (12) De Surinaamse queer band Oema Soso speelde in het avondprogramma. (13) Zo wordt activisme en feest met elkaar verbonden; het één kan niet zonder het ander. Geen feest zonder inhoud, maar geen vreugde zonder feest.

In 1994 werd Roze Zaterdag weer in Amsterdam gehouden, en dat jaar viel het ook samen met EuroPride. EuroPride wordt nog steeds elk jaar in een andere stad gehouden, en dat jaar was Amsterdam aan de beurt. Hoewel de sfeer goed was, liep de organisatie uit op een financieel fiasco. Een tekort aan inkomsten betekende dat de organisatie in de schulden kwam te zitten, en in 1995 werd het Roze Front opgeheven.

Historische betekenis

Op 3 augustus 1996 gebeurde iets oer-Hollands: horeca-uitbaters, weliswaar van homo-uitgaansgelegenheden, wilden Amsterdam profileren als een open, diverse en verwelkomende stad, en organiseerden samen de eerste Amsterdam Pride. Dit evenement was expliciet alleen bedoeld als een feest, niet als protest of demonstratie. En was (ook qua naam) geïnspireerd door het relatieve succes van EuroPride in Amsterdam twee jaar eerder. Dat jaar werd de EuroPride in Amsterdam afgesloten met de praalwagens van de Roze Zaterdag, maar die waren door sommigen in de stad als “aanstootgevend” ervaren. Er was een alternatief nodig om Amsterdam op de kaart te zetten, vonden de ondernemers, waarbij gesteld werd dat deelnemers zich wel “decent” moesten gedragen. Dit feest werd gepland in augustus, beter qua weer dan eind juni, maar zonder de historische betekenis. Ook het demonstratie-element van de Roze Zaterdagen werd op deze Amsterdam Pride niet herhaald, en zo werd Pride Amsterdam alleen een feest, bedoeld om zoveel mogelijk mensen naar Amsterdam te trekken.

De vergelijking kan gemaakt worden met de viering van 1 mei. Dat was van oorsprong ook een herdenking. Namelijk van de staking in Chicago van arbeiders voor een achturige werkdag die begon op 1 mei 1886, waarbij bij schermutselingen op Hay Market meerdere politieagenten en arbeiders omkwamen. Later dat jaar werden prominente vakbondsmannen door de staat ter dood veroordeeld op basis van flinterdun bewijs. Ook in Nederland wordt 1 mei herdacht, waarbij de arbeidsrechtenbeweging wordt gevierd, veelal met demonstraties. Maar Koninginnedag, dat lang op 30 april werd gevierd, verdrukte deze herdenkings- en feestdag. Ook Koninginne- en nu Koningsdag is alleen een feest, zonder kritische politieke inhoud. En dan ook nog met een zeer nationalistische inhoud. Tot op de dag van vandaag wordt de vrije Koningsdag aangehaald als een reden om van 1 mei geen vrije dag te maken, iets dat bazen en politici goed uitkomt om te voorkomen dat werkers gaan demonstreren.

Er zijn ook parallellen met de recente Canal Pride in Leiden. Die profileerde als de eerste Leidse Pride, maar dat klopt natuurlijk niet. Naast de Roze Zaterdag van 1983 was er in 2021 ook nog eens de Queer Pride March in Leiden. Die Pride van 2021 was een demonstratie, en had een kritisch en politiek karakter. In 2023 werd de Canal Pride juist grotendeels georganiseerd door (horeca)ondernemers, gezuiverd van kritische inhoud. Commercie wil ver blijven van controverse, want controverse jaagt mogelijk mensen weg. En ook de gemeente is gebaat bij een dergelijk pr-evenement. Daarmee schudde de Canal Pride Leiden de activistische veren af die een veilig feest in 1983 mogelijk hadden gemaakt, en die in 2021 een Pride in Leiden uit de grond stampten. Een geschiedenis die de Canal Pride actief ontkent door zichzelf de “eerste Pride” te noemen, waardoor de initiatieven van 1983 en 2021 worden uitgewist.

Schatplichtig

Veertig jaar na de Leidse Roze Zaterdag had de Leidse Pride een strijdbaar politiek feest kunnen zijn. Een feest om jezelf te kunnen zijn, jazeker! Maar ook een viering van de zelf gekweekte collectieve weerbaarheid van de queerbeweging, die de afgelopen decennia eigenhandig een plek in Nederland heeft opgeëist. Een herdenking van de slachtoffers van het nazi-regime, van artikel 248bis, en van de gebeurtenissen in Amersfoort en Nijmegen in de jaren tachtig en alle vreselijke aanvallen en haatmisdaden tegen hen die niet aan de heteroseksuele of cisgender normen voldeden of -doen. Om de successen te vieren: bijvoorbeeld dat sinds 2014 de eis van sterilisatie is afgeschaft voor hen die geslachtsbevestigende operaties wensen. En een moment om te organiseren voor de toekomst: voor transrechten die nu onder druk staan, tegen toenemend queerfoob en transmisogyn geweld in binnen- en buitenland, voor vluchtelingen wiens seksualiteit en genderbeleving in twijfel worden getrokken door de IND en die uitgezet (dreigen te) worden naar landen waar zij niet veilig zijn. En in bredere zin tegen de steeds verdere aftakeling van vrijheid en democratie door fascistische, liberale en sociaal-democratische politieke partijen.

In plaats daarvan was het een feest van commercie, waar gemeente, bedrijfsleven en politie veel ruimte kregen om reclame te maken op basis van hun gepretendeerde diversiteit en inclusie, zonder ruimte voor kritisch weerwoord. Tegelijkertijd waren er alleen (rolstoel)ontoegankelijke, binaire toiletten, en kostte het honderden euro’s om met een boot mee te mogen doen. Ook voor het eindfeest, vroeger zo’n belangrijk moment voor de gemeenschap, moest je 15 euro dokken. Maar de Leidse Nobel heeft wel bereikt wat in De Flint in Amersfoort destijds niet kon: de Nobel mocht tot drie uur ‘s nachts open blijven. Voor dit alles ontving de stichting Canal Pride Leiden een ondernemersprijs. Maar de Canal Pride zou helemaal geen onderneming moeten zijn, want deze Pride, (en alle andere) is schatplichtig aan activisten: ze staan op hun schouders!

En die gezelligheid van het feest moest in september 2023 met geweld gehandhaafd worden. Nadat wij, weerbare queer mensen en sympathisanten, in de ochtend een voorleesbijeenkomst van dragqueen Dina Diamond hadden verdedigd tegen fascisten, probeerden we in de middag anti-kapitalistische spandoeken met kritiek tegen pinkwashing vast te maken aan de Catharinabrug, waar de boten voorbij zouden komen. Dit werd door de aanwezige politie onmiddellijk met geweld beantwoord: de politie, die in 1982 geen vinger uitstak om lhbtqia+-ers te beschermen tegen rechts geweld en die na Amersfoort getraind moest worden door de queerbeweging, was er bij de kippen bij om politieke uitingen van queers anno 2023 het zwijgen op te leggen. Dit onder andere door ze naar een “demonstratievak” te meppen. Openlijke politiek tijdens de Leiden Canal Pride hoorde volgens de gemeente en haar sterke arm thuis in een geel omlijnd vak van enkele vierkante meters, met een linie slagrage agenten eromheen en zonder geluidsversterking. Terwijl juist de veilige Pride veertig jaar eerder door zelfverdediging en training van politieke lhbtqia+-ers mogelijk was gemaakt.

Pontificaal onderdeel

Op de Amsterdamse Pride wordt sinds 2012 weer een grote demonstratiemars gehouden. Sinds 2023 is het organiseren van de hele themaweek over twee organisaties verdeeld: onder andere de Pride Walk wordt georganiseerd door Queer Amsterdam, een coalitie van verschillende queer organisaties met een politieke insteek. De rest van de week komt voor rekening van de Stichting Pride Amsterdam. Zo kwam de politiek toch weer terug in de Pride. Dit jaar wordt er geprotesteerd tegen Pride-sponsor Booking.com omdat die huisjes verhuurt in door Israël bezet Palestijns gebied. Queer Rotterdam en Niet Normaal* in Utrecht hebben eerder radicale blokken tijdens Pride georganiseerd of alternatieve Pride demonstraties gehouden. Afgelopen weekend was de Canal Pride in Utrecht, en daar waren spandoeken voor Palestina te zien, die aan bruggen waren opgehangen.

Een Pride ís een feest. Een feest waarin de stad roze kleurt, en ruimte wordt opgeëist door de lhbtqia+ beweging. Het is een feest van bevrijding van benauwende hokjes die nog steeds de norm zijn. Voor alle mensen die tot de regenboogfamilie behoren, is het een viering van mógen zijn. Maar een goede Pride moet ook divers, inclusief, politiek zijn, met ruimte voor veelstemmigheid, kritiek en verdieping. Juist ook voor hen die nog steeds het meest gemarginaliseerd zijn. De mengeling van politiek en feest was de kracht van de Roze Zaterdagen. En juist het activisme rondom Pride moet doorgang kunnen hebben. En daarom is het zo onverteerbaar als gemeente en politie kritische stemmen uit de gemeenschap tot stilte manen, queer mensen aan de kant duwen en slaan, hun demonstratierechten gesmoord, hen buitensluiten van de Pride. De Pride hen ontnemen.

Op 7 september 2024 is er een nieuwe Pride in Leiden. Hopelijk zijn politieke blokken in 2024 (en daarna) niet alleen een pontificaal onderdeel van de Pride, maar is er ook aandacht voor de strijd en de geschiedenis die aan de Pride ten grondslag ligt. Want de Pride is begonnen als protest, ís nog steeds een protest. Weg met de heteronormativiteit en de dwingende gendernormen, en weg met kapitalisme, racisme en patriarchaat.

Mariët van Bommel en Bo Salomons

In de delen 2 en 3 van deze reeks wordt ingegaan op het verloop van de Leidse Pride vorig jaar en het gehouden onderzoek naar besluitvorming van de autoriteiten.

Met grote dank aan drs. Noah Littel voor grote hoeveelheden archiefmateriaal waaruit we konden putten. Noah heeft een selectie van archiefmateriaal gedeeld die hen is tegengekomen in hun archiefonderzoek. Het gedeelde materiaal bestaat uit artikelen uit het tijdschrift Sek die zijn opgenomen in het archief van Stichting Roze Front. Stichting Roze Front werd in 1979 opgericht om de jaarlijkse homodemonstratie (Roze Zaterdag) te organiseren. Het was een samenwerkingsverband van Nederlandse homo- en lesbische groepen. Dit archief is deel van de collectie van IHLIA LGBTI Heritage, en opgeslagen bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam. (Archief Stichting Roze Front, collectienummer ARCH03231, doos 2, map 2. Bewaarplaats: Collectie IHLIA, bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam). Het tijdschrift Sek is ook beschikbaar in de tijdschriftcollectie van IHLIA LGBTI Heritage.

Noten

• 1. Rob Pistor, “Roze Front: Tien jaar na Stonewall: 30 juni demonstratie Amsterdam”, Sek: Tien jaar na Stonewall 1979:6 (1979). Archief Stichting Roze Front, collectienummer ARCH03231, doos 2, map 2. Bewaarplaats: Collectie IHLIA, bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam (Hierna: Archief Roze Front).
• 2. Rob Pistor, “Roze Front: Tien jaar na Stonewall: 30 juni demonstratie Amsterdam”, Sek: Tien jaar na Stonewall 1979:6 (1979). Archief Stichting Roze Front.
• 3. Han van Delden, “Stonewall Inn vanavond open”, Sek: Tien jaar na Stonewall 1979:6 (1979) Archief Roze Front.
• 4. Fons Derrez, red., “Roze week ’82: Allemaal naar Amersfoort!”, Sek 1982:6 (1982) Archief Roze Front.
• 5. F. Derrez & H. Hoogerbrug, “Allemaal naar Amersfoort!”, Sek: Amersfoort; de kei, de kater, de kick 1982:6 (1982) Archief Roze Front.
• 6. Sek: Amersfoort; de kei, de kater, de kick 1982:7 (1982) Archief Roze Front.
• 7. Fons Derrez, red. “Tot ziens in een feestelijk Leiden”, Sek: Homo’s en weerbaarheid 1983:7 (1983) Archief Roze Front.
• 8. Peter Schook, “Het antwoord op agressie is weerbaarheid”, Sek: Homo’s en weerbaarheid 1983:7 (1983) Archief Roze Front.
• 9. Derrez, “Tot ziens in een feestelijk Leiden.”
• 10. Derrez, “Tot ziens in een feestelijk Leiden.”
• 11. Fons Derrez, red., “7000 flikkers en potten zingend door feestelijk Leiden…” Sek: Leiden in Lust: een beeldverslag 1983:8 (1983) Archief Roze Front.
• 12. Jehoeda Sofer, Aaf Tiems, “Op herhaling in Nijmegen”, Sek: 8000 flikkers en potten in Nijmegen 1984:7 (1984) Archief Roze Front.
• 13. Idem.