Lokale strijd tegen afbraak van gesubsidieerde arbeid laait op

Aan de ene kant mensen met een gesubsidieerde baan afdanken en veroordelen tot een bijstandsuitkering. Aan de andere kant bijstandsgerechtigden met dwangmaatregelen zo goedkoop mogelijk aan het werk krijgen. Dat afbraakbeleid van het kabinet Bruin I roept in diverse steden flink wat weerstand op.

Bruin I zet het mes in de reïntegratiebudgetten van de gemeenten door er alleen al in 2012 190 miljoen euro op te bezuinigen. Over de hele linie komt er minder geld beschikbaar om het arbeidsreserveleger voort te duwen in de richting van de heilige loonarbeid. In plaats van zich massaal en collectief tegen deze bezuinigingsgolf te keren, leggen gemeentebesturen zich er veelal braaf bij neer dat ze met minder geld meer werklozen tot betaalde of onbetaalde arbeid moeten dwingen. Dat gaat ten koste van de duizenden mensen die een gesubsidieerde werkplek hebben, een ID- of WIW-baan.

De rijksoverheid schrapte die zogeheten Melkertbanen al in 2004, maar veel gemeenten handhaafden de regeling van de gesubsidieerde arbeid met geld dat ze kregen om bijstandsgerechtigden aan werk te helpen. De gesubsidieerde banen bleken onmisbaar voor de instandhouding van maatschappelijk nuttig en noodzakelijk werk, zoals conciërgewerk, onderhoudswerk van kantines, beheer van speeltuinen en fietsenstallingen, klassenassistenten, en werk bij kringloopwinkels, buurthuizen, filmhuizen, theaters, musea, zwembaden, sportclubs, hulpverleningsinstellingen, belangenorganisaties en politiek-activistische groeperingen. In de loop der jaren bouwden de gemeenten die regeling wel af. De vaak niet zo rijke en kleinschalige organisaties met gesubsidieerde werkplekken moesten jaar in jaar uit een steeds hoger percentage van het loon van de gesubsidieerde arbeiders uit eigen zak betalen. Bruin I snijdt nu zo diep in de reïntegratiebudgetten dat gemeentebesturen zich gedwongen zeggen te voelen om de gesubsidieerde arbeid in versneld tempo af te breken. De instellingen met gesubsidieerde werkplekken kunnen de hoger wordende loonkosten niet meer opbrengen en zien zich genoodzaakt om mensen te ontslaan of zichzelf zelfs helemaal op te doeken.

Banenalarm

Tegen die dreigende aftakeling wordt al langere tijd geprotesteerd, onder meer in Groningen, Nijmegen, Amsterdam, Haarlem, Rotterdam en Arnhem. In Groningen organiseert het Platform Groningen Sociaal en Leefbaar (PGSL) elke eerste maandag van de maand een “banenalarm” tegen het verdwijnen van zo’n 1.500 gesubsidieerde banen. Bij het strijdbare platform, dat op 13 april een succesvolle demonstratie hield, is een groot aantal organisaties aangesloten die afhankelijk zijn van gesubsidieerde werkplekken. Iedere eerste maandag van de maand, als om 12:00 uur de sirenes van het luchtalarm loeien, voert het PGSL met toeters en bellen actie bij het gemeentehuis. Zo hoopt het platform de druk op het gemeentebestuur te blijven houden en ervoor te zorgen dat de politieke partijen voldoende rekening houden met de belangen van mensen met gesubsidieerd werk. In Nijmegen ontstond in het voorjaar van 2011 het Platform Gesubsidieerde Arbeid Nijmegen, waar ook Doorbraak bij betrokken was. Dat platform zette een Ideecafé en een Meldpunt op, zodat mensen met gesubsidieerd werk elkaar konden ontmoeten, ervaringen konden uitwisselen, en klachten konden indienen over de afbouw van hun arbeid.

In 2012 dreigt in Amsterdam in één klap zo’n 70 procent van de 1.400 gesubsidieerde banen te verdwijnen. “De bezuiniging heeft niet alleen gevolgen voor de medewerkers die hun baan verliezen en de organisaties waarvoor ze werken”, aldus bestuurder Ben Hoogendam van de Abvakabo FNV, de vakbond die opkomt voor de gesubsidieerde arbeiders. “Ook andere Amsterdammers hebben er immers last van als een dierenasiel, een culturele instelling of een fietsenstalling de deuren moet sluiten doordat de ID-ers niet meer te betalen zijn.” Net als in Groningen bundelen ook in Amsterdam een aantal van de getroffen organisaties hun krachten, in een poging om de rampzalige plannen alsnog van tafel te krijgen. Ook de Bijstandsbond, een zelforganisatie voor mensen met een minimuminkomen, is daarbij betrokken. Op 6 november organiseert de bond een discussiedag voor uitkeringsgerechtigden en andere laagbetaalden die de lokale strijd tegen het afbraakbeleid willen uitbouwen. En op 17 november voert het comité “Mijn werk is een baan waard”, een zelforganisatie van ID-ers en WIW-ers, actie voor het behoud van hun banen tijdens een zogeheten participatiemarkt bij de Meervaart in Osdorp. Op die markt kunnen vrijwilligersorganisaties hun mogelijkheden voor vrijwilligerswerk presenteren, met steun van de gemeente. Het comité wil er met de actie op wijzen dat het voortbestaan van dat soort organisaties juist onder zware druk is komen te staan, nu de ID- en WIW-banen dreigen te verdwijnen waar ze zo afhankelijk van zijn. Door aan de ene kant de gesubsidieerde arbeid af te breken en aan de andere kant dat werk in de vorm van onbetaalde arbeid te willen bevorderen stelt de gemeente Amsterdam zich erg huichelachtig op. “Wel de lusten, maar niet de lasten”, lijkt het motto van het gemeentebestuur te zijn.

Helaas heeft de Amsterdamse gemeenteraad inmiddels groen licht gegeven voor de versnelde afbouw van de gesubsidieerde arbeid, onder aanvoering van de PvdA en GroenLinks. De oppositiepartijen SP en D66 zijn fel tegen die afbraak. De SP wijst erop dat de PvdA-wethouder Lodewijk Asscher en de GroenLinks-wethouder Andrée van Es aan de ene kant het kabinet hebben laten weten dat ze zich grote zorgen maken over de bezuinigingen, maar aan de andere kant tekortschieten in maatregelen om mensen in maatschappelijk kwetsbare posities te beschermen. “Sterker nog, ze doen een schepje bovenop de Haagse bezuinigingen voor een hele groep Amsterdammers”, stelt de partij.

Morgen voeren in Haarlem ID-ers en WSW-ers, arbeiders in de sociale werkvoorziening, vanaf 18:45 uur actie voor het stadhuis aan de Grote Markt. Daarmee proberen ze druk uit te oefenen op de besluitvorming in de raadsvergadering die avond en de bezuinigingen op de ID- en WSW-banen tegen te houden. Ook het comité “Geen ID? Slecht idee!”, dat de belangen van Haarlemse ID-ers behartigt, protesteert tegen de afbraak van de gesubsidieerde arbeid.

Kaalslag

In Rotterdam kan de strijd tegen de afbraak van gesubsidieerde arbeid rekenen op behoorlijk grote ondersteuning. Op 5 oktober overhandigde de Abvakabo FNV een petitie met maar liefst 15 duizend ondertekenaars aan wethouder Marco Florijn van Sociale Zaken. Daarbij lieten zo’n 200 ID-ers en WIW-ers met een manifestatie hun ongenoegen blijken. In de petitie wordt het gemeentebestuur opgeroepen om af te zien van de aangekondigde bezuiniging op gesubsidieerde arbeid. Door die bezuiniging staan in Rotterdam zo’n 2.200 banen op de tocht. Ook de lokale PvdA blijkt niet te beroerd te zijn om het in elk geval in woord op te nemen voor de gesubsidieerde arbeiders, zo blijkt uit de brochure “ID-er in Rotterdam” van de raadsfractie. Maar de sociaal-democraten blijken in flink wat steden waar ze in het college van B&W zitten, juist zelf de afbraak van de gesubsidieerde arbeid in gang te zetten en de ID-ers en WIW-ers werkloos te maken. Dat geldt in mindere mate ook voor GroenLinks en voor de SP, zoals blijkt in Arnhem, waar de GroenLinks- en SP-wethouders akkoord gingen met een bezuinigingsplan dat leidt tot het verdwijnen van veel gesubsidieerde arbeid. Als doekje voor het bloeden mag een minderheid van de Arnhemse ID-ers betaald blijven werken.

Het is dus zaak dat ID-ers, WIW-ers en anderen aan de onderkant van de samenleving vertrouwen op eigen kracht. Ze doen er goed aan om hun hoop niet te vestigen op politieke partijen die de noodzaak van de bezuinigingen in grote lijnen onderschrijven en hooguit sommige pijnlijke gevolgen daarvan tijdelijk wat wensen te verzachten. De strijd tegen landelijke en lokale bezuinigingen moet dan ook door zelforganisatie van onderop worden aangegaan. Met dat soort tegenmacht kunnen partijen als de PvdA, GroenLinks en de SP worden aangeklaagd en onder druk worden gezet, wanneer ze aan de ene kant goede sier maken met het verbaal ondersteunen van kwetsbare mensen op de arbeidsmarkt, maar aan de andere kant uiteindelijk toch instemmen met het afbraakbeleid door lokaal mee te besturen en mee te bezuinigen.

Het is hoopvol dat in Rotterdam onlangs de Alliantie voor Solidariteit is opgericht, een lokaal platform waarin het protest “tegen de sociale en culturele kaalslag” wordt samengebracht. “Dit kabinet breekt de sociale en culturele peilers van onze samenleving af”, stelt de Alliantie. “Het rijksbeleid voedt vooral de angst; angst voor de crisis, angst voor de economie, angst voor iedereen die anders is. Zo hoeven Rutte, Verhagen en Wilders niet uit te leggen waarom we 18 miljard moeten bezuinigen. En waarom uitsluitend wordt gekozen voor het onttakelen van sociale en culturele voorzieningen. Ondertussen zijn wij de dupe.” Aan het platform nemen meer dan 25 organisaties deel, die de rekening van de crisis willen leggen bij de veroorzakers ervan, zoals de banken en mensen met topinkomens. Onder die organisaties bevinden zich ook de lokale PvdA, GroenLinks en SP, naast onder meer de IS, Socialistisch Initiatief, de Pauluskerk en het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt. Dat levert ongetwijfeld een behoorlijk politiek spanningsveld op. Hoe dan ook, voor mensen aan de onderkant van de samenleving geldt: wie niet ten onder wil gaan, zal zich van onderop moeten verenigen met andere slachtoffers van de bezuinigingen, die zeker vanaf 2012 als een zware storm over Nederland zullen razen.

Harry Westerink