De ‘lone wolves’ zijn onderdeel van een nieuwe neo-nazi strategie

Anders Breivik, James von Brunn, Dylann Roof, Scott Roeder, Kevin Harpham, Wade Michael Page, Thomas Mair, Zack Davies, Pavlo Lapshyn, Jared Lee Loughner, Michael Enright. Sinds afgelopen zondag kunnen we de Canadees Alexandre Bissonnette aan deze incomplete lijst van extreem-rechtse ‘lone wolves’ toevoegen. De zevenentwintigjarige student uit Quebec City vermoordde zondagavond zes en verwondde negentien moslims in een moskee in zijn woonplaats.

Bissonnette wordt in de media getypeerd als een verlegen en teruggetrokken man. Maar medestudenten wijzen na de aanslag op een andere kant van hem. Hij is pro-Trump, is een aanhanger van Marine Le Pen (die Quebec in maart 2016 bezocht), pro-Israël en pro-IDF (het Israëlische leger), en hij bewoog zich online in ‘alt-right’ kringen. Hij sprak zich uit tegen multiculturalisme en feminisme, en vroeg zich openlijk af wie de Franse identiteit van Quebec verdedigde. Een vriend van Bissonnette verbrak het contact met hem, omdat Bissonnette steeds meer xenofobische en extreem-rechtse ideeën ging verkondigen. Ideeën die een mengelmoes zijn van wit nationalisme, identitair gedachtengoed en alt-right-standpunten. Een klasgenoot spreekt van “niet rechtstreeks haat, maar onderdeel van de nieuwe nationalistische identitaire beweging die eerder intolerant dan haatdragend is”.

Terrorisme

Daarin zit juist de onderschatting van de extreem-rechtse ‘lone wolves’. Want keer op keer komen na de aanslagen die zij plegen de verhalen van klasgenoten, oud-vrienden en buren die geen enkel signaal kregen dat zij te maken hadden met een extremist. Het zijn introverte en teruggetrokken loners, die zich vooral op internet bewegen en daar contacten maken. Breivik bouwde een wereldwijd netwerk van neo-nazi’s en extreem-rechtsen op en schreef op basis van honderden bronnen een omvangrijk manifest, Dylann Roof volgde vooral extremistische organisaties die herstel nastreven van de Confederacy, de zuidelijke Amerikaanse staten die zich halverwege de negentiende eeuw afscheiden om slavernij te behouden, Scott Roeder was actief in anti-overheidsbewegingen, en Thomas Mair bestelde boeken en brochures bij neo-nazi bewegingen in de Verenigde Staten.

De helft van alle politiek gemotiveerde aanslagen in de Verenigde Staten sinds 1970 komt uit extreem-rechtse hoek, en sinds de aanslagen van 11 september geldt dat zelfs voor zestig procent van de terreurdaden. Terecht sprak de Canadese premier Justin Trudeau van “een terroristische daad”. De media reserveren het begrip “terrorisme” nagenoeg altijd voor aanslagen die gepleegd worden door moslims; voor extreem-rechtse terreur hanteert men vagere begrippen. Terwijl de door white supremacy geïnspireerde daders de afgelopen vijftien jaar meer slachtoffers hebben gemaakt dan terreur gepleegd uit naam van de islam.

Strategie

Maar de afgelopen vijftig jaar laten ook een wijziging zien in de strategie van extreem-rechts. Een verandering in praktische aanpak en een verandering in gedachtengoed. Hoewel er wereldwijd nog duizenden extreem-rechtse organisaties actief zijn, handelen extreem-rechtse terroristen bijna altijd op eigen houtje. Zij zijn bijna nooit lid van een neo-nazi partij of beweging, maar lezen wel de publicaties van die organisaties en volgen hun websites. Omdat de FBI in de Verenigde Staten erin slaagde neo-nazi organisaties te infiltreren, wijzigden de leiders van tactiek. Prominent Ku Klux Klan-lid Louis Beam publiceerde het concept van “leaderless resistance”, dat oorspronkelijk bedacht was door westerse geheime diensten om verzet te bieden bij een eventuele communistische inval. Niet langer hiërarchisch opgebouwde organisaties, maar een losse verzameling van cellen die onafhankelijk van elkaar opereerden en aanslagen planden en uitvoerden.

De verandering in werkwijze werd gevolgd door een wijziging in het gedachtengoed. Een korte zoektocht op internet resulteert met gemak in tientallen websites van openlijk neo-nazistische organisaties. Antisemitisme, verering van Adolf Hitler, nazi-regalia en hakenkruizen worden zonder probleem geuit en getoond. “Maar het is niet langer okee om openlijk racist en antisemiet te zijn,” zegt Heidi Beirich van het Southern Poverty Law Center (SPLC) in een interview met het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic. Extreem-rechtsen hebben hun aandacht verlegd naar demografische ontwikkelingen en de komst van vluchtelingen. Ze spreken tegenwoordig over “white genocide”, de “opkomst van de islam en immigratie van moslims” en de “instroom van Derde Wereld-bewoners”, die de witte bevolking in hun bestaan bedreigen. Men hanteert de slogan “Anti-racisme is anti-wit”. Activisten in deze kringen wijzen voortdurend op de geschiedenis van Zuid-Afrika en Rhodesië om te laten zien wat de “witte westerse wereld” te wachten staat. “Witte genocide” is het sleutelwoord in deze beweging, die dan wel van uiterlijk en in taalgebruik is veranderd, maar nog steeds dezelfde doelen nastreeft.

Cliteur, Wilders en Baudet

De bewegingen en de mensen die zich om dit sleutelwoord scharen, dijen uit. Openlijk neo-nazisme is een geïsoleerd verschijnsel en wordt afgewezen (“nutzis”), maar het gedachtengoed van “witte genocide” spreekt mensen in het rechtse spectrum aan. Morris Dees en Richard Cohen van de SPLC zien een “groeiende globalisering van wit nationalisme”. Organisaties, partijen en individuen aan beide kanten van de Atlantische Oceaan gebruiken dezelfde begrippen, spreken in dezelfde terminologie en maken dezelfde analyses. Donald Trump, Steve Bannon, Marine Le Pen, AfD, de Identitairen, Wim van Rooy, Paul Cliteur, Thierry Baudet, Geert Wilders, Martin Bosma en anderen spreken deze taal. En hun boeken, interviews en lezingen vormen de voedingsbodem waardoor ‘lone wolves’ als Alexandre Bissonnette hun ideeën krijgen en aanslagen plegen.

Ook in Nederland leven duizenden introverte mannen die op sociale media pagina’s en berichten ‘liken’ en lid worden van besloten groepen die het zogenaamde nieuw-rechtse gedachtengoed verkondigen: tegen de islam, tegen vluchtelingen, tegen migranten, tegen feminisme, tegen de media, kortom, een populistisch mengsel van haat en geweld met “witte genocide” als hoofdingrediënt. Nieuw-rechts, of ook wel Alt-right, is gewoon extreem-rechts: de verpakking is nieuw, de doelstellingen zijn hetzelfde. Alles dat we weten over de extreem-rechtse ‘lone wolves’ bewijst dat.

Rutilio Grande