Marokko: koning doet toezeggingen, verzet gaat door

In Marokko blijft het broeien, nu het bewind beperkte hervormingen belooft terwijl demonstranten blijven aandringen op veel verdergaande veranderingen. Koning Mohammed VI kwam in een toespraak met voorstellen om de Grondwet te wijzigen. Enkele dagen later lieten vele duizenden betogers in meerdere steden voelen dat het wat hen betreft om volstrekt ontoereikende toezeggingen gaat. Daar hebben de actievoerders zeer gegronde redenen voor. Het gevecht om werkelijke vrijheid en sociale rechtvaardigheid gaat dan ook door, en het is een strijd die de actieve steun en solidariteit van ons allemaal verdient.

Al maanden is er van vrij breed en stevig volksverzet sprake. Vanaf 20 februari demonstreerden mensen voor meer rechten en vrijheden, voor inperking van de koninklijke machtspositie. De jongerenbeweging die daarin gangmaker is, noemt zich dan ook de 20 Februari-beweging. Het politieoptreden tegen betogers wisselde, maar is vooral de laatste tijd weer openlijk grover geworden. Zo sloeg de politie bij een protest in Safi een man neer, die vervolgens overleed. Zijn naam was Kamal al-Amari en hij was lid van een islamistische oppositiegroepering. Zijn dood leidde in juni tot weer een nieuwe demonstratie, in de hoofdstad Rabat, waaraan duizend mensen deelnamen. Deze keer hield de politie wat afstand. Maar mishandeling van en soms moord op actievoerders door de politie is niet uitzonderlijk, en is een van de grieven die het protest aandrijft.

Al eerder in het voorjaar had de koning hervormingen beloofd, en een referendum aangekondigd waar de bevolking over mocht stemmen. Dat vindt op 1 juli plaats. Vorige week ontvouwde de vorst zijn voorstellen. Meer dan een fopspeen is het eigenlijk niet. Tegelijk is puur het aankondigen van de voorstellen een teken dat het regime zich wel degelijk door de protesten onder druk gezet voelt. “Marokko’s koning buigt voor druk en staat hervormingen toe”, aldus The Guardian. Buigen voor de druk doet hij echter niet echt, gezien de magere inhoud van de plannen. Waar komen die op neer?

De koning benoemt nog steeds de eerste minister, maar kiest daarbij iemand uit de partij die bij parlementsverkiezingen de grootste is geworden. En de regering en het parlement krijgen wat meer bevoegdheden. De rechterlijke macht komt onder toezicht van een raad van rechters waarin ook het hoofd van de nationale mensenrechtenraad zit, en waar de minister van Justitie geen deel van uitmaakt. Hele bescheiden stappen richting een soort parlementair systeem met iets van onafhankelijker rechtspraak. Misschien wel de belangrijkste positieve stap is echter het erkennen van het Amazight, de taal van de Amazigh – beter bekend als Berbers – als tweede taal van Marokko, naast Arabisch. Amazigh maken volgens een schatting 60 procent van de bevolking uit, en ondervinden discriminatie. Erkenning van gelijke taalrechten is dan ook niet verkeerd.

Maar deze bescheiden stappen worden veruit overschaduwd door de kern van de koninklijke macht die in stand wordt gehouden. Hij blijft aanvoerder van strijdkrachten, en ook – met een iets minder verheven formulering dan voorheen – de hoogste religieuze autoriteit van het land. Twee organen, de Raad van Ministers en de Opperste Veiligheidsraad, blijven onder zijn leiding staan. De premier mag die in afwezigheid van de vorst desnoods voorzitten, maar op basis van een door de koning vastgestelde agenda. Deze twee organen gaan over het veiligheidsbeleid. Dat alleen al zorgt er voor dat Marokko blijft wat het was: een politiestaat onder koninklijke leiding, nu voorzien van een iets ruimer zittend en beter ogend democratisch jasje. Aan het structurele politiegeweld verandert langs deze weg niets. Dat alleen al is een volstrekt gegronde reden voor de 20 Februari-beweging om haar strijd voor recht en vrijheid voort te zetten.

Maar er zijn meer redenen. Actievoerders in Marokko vechten niet enkel voor politieke hervormingen, de woede gaat veel dieper. Heel belangrijk is de wijdverspreide corruptie waar mensen tegen protesteren. Bij veel van die corruptie speelt het hof een rol. Een zakenman zei tegen Amerikaanse diplomaten: “Belangrijke instellingen en processen van de Marokkaanse staat worden door het paleis gebruikt voor dwang en om omkoopsommen los te krijgen in de onroerend goed-sector.” Een voormalige Amerikaanse ambassadeur sprak van “de afschuwelijke hebzucht van degenen dichtbij koning Mohammed VI”. Dat bleek uit via Wikileaks openbaar gemaakt materiaal. En dan zijn er nog de kosten van het hof zelf. Het hele circus “kost de Marokkaanse belastingbetaler 270 miljoen dollar per jaar, hetgeen meer is dan de koning van Engeland de Britse belastingbetaler kost”, aldus Lila Lalami in Foreign Poliy. Intussen leeft 19 procent van de bevolking onder de armoedegrens en is de werkloosheid er 17,1 procent, dat alles volgens een BBC-overzichtje. En ook in Marokko is het de afkeer van corruptie en de woede wegens armoede die samengaat met het verlangen naar vrijheid die de protesten aanjaagt. Daar zullen de koninklijke hervormingen geen einde aan maken. “Hoe progressief is de door Marokko’s monarch voorgestelde constitutionele verandering? Niet erg progressief”, concludeert de Marokkaanse journalist Mustapha Ajbaili.

Het referendum over de hervormingsplannen komt dus op 1 juli. De tijd tussen aankondiging van de voorstellen en dat referendum is daarmee erg kort. Dat biedt weinig ruimte voor een serieuze campagne, waardoor tegenstanders op achterstand staan tegenover de propaganda van het bewind. Dat 44 procent van de bevolking analfabeet is, helpt ook niet om een brede diepgaande discussie over de tekst van de voorstellen te voeren in zulke korte tijd. Oppositiekrachten weigeren mee te spelen. Niet alleen de 20 Februari-beweging zelf en een aantal linkse partijen, maar ook een grote vakbond roept op tot boycot van het referendum. Intussen gaan straatprotesten door. In Rabat werden betogers daarbij aangevallen door honderden aanhangers van de koning die demonstranten bestookten met eieren en stenen. Het deed denken aan de aanvallen van ‘Moebarak-aanhangers’ – maar al te vaak veiligheidsagenten in burger – op revolutionaire betogers in Cairo in februari. Het laat zien dat het bewind wel degelijk steun kan mobiliseren die verder gaat dan haar geüniformeerde knokploegen. En ja, veel Marokkanen zijn wèl blij met de koninklijke aankondigingen. Een gevestigde orde kan altijd weer op delen van de bevolking steunen. Dat er echter, zo kort na die aankondigingen, toch heel veel mensen weer demonstreerden – in Casablanca tienduizend – is verheugend. Het laat zien dat de protestbeweging in Marokko springlevend is. Deze beweging, deze protesten, verdienen solidariteit, juist ook in Nederland, een land dat bevriend is met de Marokkaanse staat en van waaruit ook veel investeringen in Marokko plaatsvinden. Hopelijk komen er snel weer acties waarop we allemaal, ongeacht onze herkomst, die solidariteit tot uiting kunnen brengen.

Peter Storm
Maker van het weblog Rooieravotr.

Er zijn meerdere Facebook-pagina’s vanuit Nederland die de actualiteiten in Marokko op de voet volgen:
– 20 feb_Holland
– beweging 20 februari Nederland. Solidariteit voor democratie in Marokko!
– Nederlands steuncomité aan de beweging van 20 februari in Marokko