Met gemengde gevoelens terugkijken naar de succesvolle XR-blokkade van gisteren (beeldverslag)

Gisteren blokkeerden zo’n 700 actievoerders van Extinction Rebellion (XR) het kruispunt voor de Tweede Kamer en het ministerie van Economische Zaken in Den Haag. Wij deden daar vanuit Doorbraak ook aan mee. De eis van de blokkade was: in 2025 naar nul CO2-uitstoot, op een klimaatrechtvaardige manier. De blokkade maakt deel uit van een hele XR-actieweek, met elke dag blokkades en bijvoorbeeld ook workshops. Op Twitter vind je ons live verslag van gisteren, en hieronder een beeldverslag.

Van verschillende kanten liepen rond twaalf uur groepen activisten naar het kruispunt. Onderdeel van de blokkade was een vrachtwagen waaraan verschillende mensen zich vastketenden en -lijmden. Ook waren er mensen die zich onderling met lock-ons vastzetten. Zoals gebruikelijk is bij acties van XR waren er veel kleurige spandoeken en borden, en werd er veel gedanst en gezongen. Vrij snel na het begin van de demonstratie werden twee zielige klimaatcrisisontkenners met bordjes over hoe goed CO2 is, door de politie uit de demonstratie verwijderd.

Halverwege de middag kondigde de politie aan iedereen te gaan arresteren die om vier uur nog op het kruispunt zou zijn. Even later werd begonnen met het losmaken van de vastgeketende en vastgelijmde mensen. Daar ging best veel tijd overheen. Iets voor vieren trok een deel van de rebellen zich terug van het plein omdat ze (deze keer) niet gearresteerd konden of wilden worden. De rest, zo’n 250 rebellen, was vastbesloten de blokkade door te voeren en werd daarop omsingeld door de politie. Ook wij trokken ons terug, maar bleven net buiten de politielinie verslag doen. Om kwart voor zes werden plots een heleboel toeschouwers en supporters de omsingelde groep ingeduwd, waaronder een van ons, die daarop maar besloot in te haken en mee te blijven doen aan de blokkade.

Vanaf een half uurtje later werden alle activisten één voor één losgerukt (soms met fiks geweld) uit de blokkade en stadsbussen ingesleept. Het was ruim na achten voordat iedereen van het kruispunt verwijderd was. De blokkade heeft dus ruim acht uur standgehouden! De rebellen werden echter niet gearresteerd, maar ‘verplaatst’ naar diverse locaties in en om Den Haag. Waarschijnlijk was arresteren teveel papierwerk, en het feit dat de meesten middenklasse en wit waren en zich lief opstelden, zal ook een rol gespeeld hebben. En vanuit de staat gezien was het ook een slimme oplossing, want een van de strategieën van XR is om de overheid veel werk te verschaffen en op kosten te jagen via arrestaties en bijbehorende rechtszaken, waar de rebellen dan elk hun argumenten nog eens uiteen kunnen zetten.

Naast deze grote blokkade waren er op verschillende locaties in Den Haag nog zes (!) kleinere blokkades. De organisatie van de actie was indrukwekkend, en dit soort acties zijn ook broodnodig. Om de staat onder druk te zetten om de klimaatcrisis serieus te nemen, zal de beweging moeten groeien en radicalere acties moeten ondernemen. Hoewel we er wel twijfels over hebben of het XR-model en vooral de eisen en methoden van deze beweging daartoe geëigend zijn.

Vervreemdend

Voor ons was de blokkade echter bij tijd en wijle bijzonder vervreemdend. We werden heen en weer geslingerd tussen bewondering voor het organisatie- en doorzettingsvermogen van de rebellen en verbijstering over de uiterst vriendschappelijke manier waarop ze omgaan met de vertegenwoordigers van het racistische repressie-apparaat van de staat: de politie.

Aan de ene kant was het geweldig om te merken hoezeer iedereen echt gemeend voor elkaar zorg droeg, met emotionele steun en ook voedsel en drinken. We hebben in al die uren helemaal niets gevoeld of gezien of gehoord van enige vorm van machismo, wat echt ongebruikelijk is op zo’n type protest dat toch ook altijd wel enkele stoere jongetjes aantrekt. Het voelde wat dat betreft als een volkomen veilige – onderlinge – omgeving.

Tegelijk voelde het heel erg onveilig hoe makkelijk het overgrote deel van de rebellen babbelde met agenten. Er werd met hen gelachen, er werden grapjes gemaakt, en hun persoonlijke vragen werden gewoon beantwoord. Zoals in verschillende gesprekken die we hoorden: “ga je morgen weer?”, “ben je hier de hele week?”, “studeer je in Den Haag”, “oh, je komt uit …, dat dacht ik al aan je accent te horen”. De naïviteit ten aanzien van de politie was stuitend, en dat gaf ons niet het gevoel dat men voor mensen zou opkomen wanneer die getarget zouden worden door de politie, denk met name aan niet-witte activisten! Het gevoel overheerste dat de eerste reactie van veel rebellen bij racistisch geweld zal zijn dat die aardige agenten er vast wel een goede reden voor zullen hebben. Maar oom agent verdient nooit het voordeel van de twijfel.

Ons-kent-ons

Toen de laatste rebel losgemaakt was van het podium van de vrachtwagen, steeg er een gejuich op, en maakten de agenten breed lachend en gebarend diepe buigingen alsof ze net een muziekoptreden achter de rug hadden. Waarschijnlijk juichten de ingesloten rebellen vooral voor hun collega-activisten die zich bij hun groep wisten te voegen, maar de agenten werden zeker niet uitgejoeld. Het was volkomen begrijpelijk dat de agenten voelden dat het gejuich ook voor hen was bedoeld: ze speelden al uren mee in een joviale ons-kent-ons sfeer, allemaal goedbedoelende mensen onder elkaar. Eerder hadden ze een rebel weggeleid, die hen beloonde met een theatrale, zwierige handdruk. En een agent die een ingesloten rebel, die een rookfakkel opstak, wilde gaan pakken, werd meteen door collega’s tegengehouden. Vanzelfsprekend zou een opgefokte anti-politiesfeer ook niet bepaald veilig zijn voor bijvoorbeeld niet-witte mensen, maar deëscalerend actievoeren is heel wat anders dan fijn ‘samenwerken’.

Natuurlijk werd er flink tegengesparteld toen de politie de rebellen uit de groep trokken en naar de bussen bracht. Maar het leek een spel, want meteen daarop was de sfeer weer opperbest. In de bus werd gezellig nagebabbeld met de agenten. Die kregen complimenten van de rebellen dat ze zo goed en ingehouden werk hadden geleverd, en de agenten zeiden op hun beurt dat de rebellen fijne actievoerders waren die tenminste echte idealen hadden. De agenten deden of ze meedachten met de rebellen en zeiden dat als ze om zes uur uit zichzelf waren weggegaan het nog een beter beeld had gegeven in de media. Allemaal samen lachten ze om het idee dat het een schoolreisje was en dat ze zich straks zouden verstoppen onder de ramen als ze aankwamen bij een station.

Vijf jaar geleden werden we met overwegend zwarte KOZP-activisten In Rotterdam ook een bus ingesleurd, en daarbij vielen heel veel rake klappen. De politie knuppelde zich toen ook een aantal keer een weg de bus in, en trokken letterlijk de dreads uit iemands hoofd. En toen hadden we nog niet eens actie gevoerd, laat staan een blokkade gehouden. Het is voor XR belangrijk om zich te realiseren hoe geprivilegieerd men is, en dat juist het fraternizen met de politie ervoor zorgt dat de rebellenclub zo wit blijft. Het zou al helpen als de rebellen voortaan bij het zien van een agent niet meer denken aan een vriendelijke hulpverlener of zo, maar aan een lid van een bende die communiceert in racistische appgroepen, die etnisch profileert en regelmatig niet-witte mensen in elkaar slaat en af en toe zelfs vermoord. Er schijnt vandaag een workshop over dekolonisatie te zijn, een stapje in de goede richting.

Joris Hanse en Eric Krebbers