Neo-nazi’s in het leger

Opluchting in het Duitse leger. Het blijkt dat Stephan Balliet in de tijd dat hij diende in de Bundeswehr geen extreem-rechtse sympathieën vertoonde. Aldus de Militaire Dienst Contraspionage (MAD). Balliet, de neo-nazi die op 9 oktober in het Duitse Halle twee mensen vermoordde bij aanslagen op een synagoge en een döner-zaak, was dienstplichtig soldaat in 2010 en 2011, vlak voordat de dienstplicht werd afgeschaft in Duitsland. Zijn enige opmerkelijke wapenfeit is een drie maanden durende basisopleiding in het hanteren van Sturmgewehr G36 en het P8-pistool.

Maar de opluchting is naïef en hypocriet. Er zijn namelijk genoeg bewijzen voor connecties tussen neo-nazi-groeperingen en (voormalige) Bundeswehr-soldaten. Zo onthulde dagblad “taz” eind november 2018 het bestaan van een netwerk van soldaten, oud-militairen, politieagenten, commando’s van speciale eenheden, Justitie-ambtenaren en medewerkers van de inlichtingendiensten (waaronder MAD!). Codenaam “Hannibal” – actief in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland – was verdeeld in meerdere regionen, zoals Nordkreuz, Südkreuz en Westkreuz. Het neo-nazi-netwerk bezat wapendepots, bunkers, munitie, een serie onderduikadressen en het stelde “verraderslijsten” samen. Alles om zich klaar te maken voor “dag X”, het moment waarop een oorlog ontketend zou worden tegen alles dat als “volksvijandig” gezien wordt. Spil in het neo-nazi-netwerk was André S. Hij is, net als Stephan Balliet, afkomstig uit Halle (Saksen-Anhalt) en is opgeleid tot Kommando Spezialkräfte (KSK), een van de elitegroepen binnen de Bundeswehr. Onder het pseudoniem “Hannibal” leidde André S. diverse regionale chatgroepen, waarin plannen werden besproken en schiettrainingen werden aangeboden. Saillant is dat S. luitenant-kolonel in de MAD was en hierdoor op de hoogte was van de plannen van Justitie om het netwerk op te rollen. S. verwijderde toen meteen allerlei informatie over het netwerk en de chatgroepen van zijn computer.

Lübcke

Het is opvallend dat veel parachutisten aangesloten waren bij het netwerk. Die waren in de Franz Josef Strauss (!) Kazerne in Altenstadt gelegerd. Daar herdacht men in de jaren negentig de geboortedag van Hitler en werd het Horst Wessel-lied van de NSDAP gezongen. Fritz Zwicknagl, toenmalig commandant van de kazerne, werkt tegenwoordig voor de AfD in de Bondsdag, net als Andreas Kalbitz, trainer in de kazerne en met een verleden in diverse extreem-rechtse organisaties.

Afgelopen juni arresteerde Justitie in Mecklenburg-Voor-Pommeren vier leden van de Spezialeinsatzkommando (SEK). Ze vonden een waar arsenaal aan wapens en munitie, alsook besteladressen voor lijkenzakken en ongebluste kalk. Bij een van hen, Marko G., deed de politie in 2017 al een huiszoeking. G. werd toen al verdacht van het stichten en leiden van de chat- en prepper-groep Nordkreuz, onderdeel van “Hannibal”. G. kon daarna dus twee jaar lang ongestoord verder gaan met zijn extreem-rechtse activiteiten. Opvallend is ook dat de arrestaties tien dagen na de moord op Walter Lübcke plaatsvonden. Voorkwam de Duitse Justitie met die actie een schandaal?

De moordenaar van Lübcke, Stephan Ernst, was lid van het extreem-rechtse Combat 18. Een van de leiders van deze uiterst gewelddadige organisatie is Thorsten Heise, bestuurslid van de neo-nazi-partij NPD. Heise is ook een vertrouweling van Ralf Wohlleben, die de moordenaars van de Nationalsozialistischer Untergrund (NSU) steun verleende. In 2011 ontmoette Heise bij hem thuis een arts uit het Ruhr-gebied. Die arts was actief in de chatgroep Westkreuz en was vroeger parachutist van de kazerne in Altenstadt. Drie van zijn zonen zijn actief in het extreem-rechtse milieu; een van hen heeft een relatie met de dochter van Götz Kubitschek, de intellectueel van Duits “nieuw-rechts”.

Freikorps

Neo-nazi’s in het leger: het is een verontrustende dreiging die overgewaaid is vanuit de Verenigde Staten. Verheerlijking van het militarisme en de rol van het Duitse leger in de Tweede Wereldoorlog, het marcheren in uniformen en met vlaggen, en het zingen van fascistische liederen is een vast onderdeel in de neo-nazi-scene in Duitsland. De Wehrsportgruppe Hoffmann kon in de jaren zeventig in vol militair ornaat en met legermaterieel oefenen in bossen. Anno 2019 manifesteren neo-nazi’s zich anoniemer en maken ze vooral gebruik van het internet. In chatgroepen op diverse digitale platformen en online game-accounts werven neo-nazi’s gericht militairen en ex-soldaten. De gewelddadige ondergrondse neonazi-groep Atomwaffen Division (AwD) in de Verenigde Staten is zeer actief in het rekruteren van leden met een militaire achtergrond.

Een vergelijking dringt zich op met het Duitsland van de jaren twintig, toen veel soldaten en ex-soldaten zich aansloten bij de nationaal-socialistische “Freikorps” (paramilitaire groepen). AwD ziet zelf die parallel ook. In de PBS Frontline-documentaire “Documenting Hate: New American Nazis” uit 2018 zegt een lid van de groep: “We definitely wanted to appeal to veterans. We would say they had the fighting spirit that the National Socialists of the 1920s had, that the people of the ‘alt-right’ lack. Take an average 19-year-old from Atomwaffen. His only experience of war is video games, versus some guy like me who knows how to handle himself in a war. People looked up to the military guys. You were at least using the training that they had given you to hit back at them.”

Milities

Veel Amerikaanse neo-nazi-leiders hebben een oorlogsverleden. George Lincoln Rockwell (1918-1967), oprichter van de American Nazi Party, en Richard Butler (1918-2004), oprichter van de Aryan Nations, waren Tweede Wereldoorlog-veteranen. De 72-jarige Louis Beam, ooit Grand Dragon in de Ku Klux Klan en lid van de Aryan Nations, is een onderscheiden Vietnam-veteraan. Timothy McVeigh (1968-2001), die op 19 april 1995 het Alfred P. Murrah Federal Building in Oklahoma City opblies, waarbij 168 mensen om het leven kwamen, was een veteraan uit de Golfoorlog. Volgens historicus Kathleen Belew van de Universiteit van Chicago is er een direct verband tussen oorlogsveteranen met racistische opvattingen en de toename van neo-nazi-activiteiten na het einde van een oorlog. De Ku Klux Klan werd direct na het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog opgericht, maar verdween weer rond 1875. De tweede Klan, opgericht in 1915, beleefde het hoogtepunt in de jaren twintig van de vorige eeuw. In 1928 werd deze ontbonden. In de jaren vijftig en zestig herleefde de KKK opnieuw, met terreuraanslagen en moorden op burgerrechtenactivisten.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw raakten steeds meer conservatieve activisten teleurgesteld in de regering-Reagan. Deze kwam verkiezingsbeloften als het tot illegaal verklaren van abortus niet na. Een deel van de beweging radicaliseerde en verklaarde de overheid de oorlog. Ze nam daarmee afscheid van de traditionele conservatieve en reactionaire beweging, die gericht was op behoud van of terugkeer naar een bepaalde maatschappelijke orde. De radicale anti-overheidsactivisten riepen op tot revolutie. De uitspraak van Thomas Jefferson werd hun strijdkreet: “The tree of liberty must be refreshed from time to time with the blood of patriots and tyrants”. Enerzijds uitte zich dat in aanslagen op abortusklinieken en artsen die daar werkten (Eric Rudolph), anderzijds groeide de militia-beweging en het aantal neo-nazi-organisaties sterk. De groepen trokken zich terug in de Amerikaanse wildernis, stichten paramilitaire trainingskampen, pleegden overvallen en moorden, en voerden aanslagen uit. Doel: het ontregelen van het maatschappelijk leven en de vernietiging van de overheid. In deze kringen sprak men, net als nu in Europa, over de voorbereiding op “Dag X”, de totale vernietiging van de bestaande orde. Het boek “The Turner Diaries” van William Luther Pierce (1933-2002), oprichter van de National Alliance en in de jaren vijftig van de vorige eeuw student op een militaire academie, werd voor Amerikaanse neo-nazi’s de blauwdruk in de strijd tegen de overheid. Het onderscheid tussen de diverse racistische groepen verviel hierbij. De nieuwe beweging was een samensmelting van KKK-, neo-nazi- en Confederacy-symboliek.

Leaderless resistance

KKK-leider Louis Beam is de bedenker van het concept “leaderless resistance”: individuen en cellen met een klein aantal mensen, die aanslagen en moorden voorbereiden en uitvoeren, los van een centraal leiderschap. Omdat het individuen en/of cellen zijn die de terreuraanslagen uitvoeren, ontstaat bij opsporingsdiensten en de media al snel het idee dat het gaat om een “lone wolf”, een “Einzeltäter”. Kathleen Belew zegt echter hierover: “I think this [de moordaanslag op de Tree of Life synagoge in Pittsburgh door Robert Bowers in 2018] is an example of leaderless resistance in that it is a, what appears to be a lone gunman, but someone who is motivated and propelled by a worldview and by a social network of like-minded people who push and enable violence. This movement has been using these structures for decades.” In haar boek “Bring the War Home: The White Power Movement and Paramilitary America” (2018) schrijft Belew: “Press coverage too often portrayed organized white power violence as the work of lone gunmen driven by grievance and mental illness”. Het voordeel voor neo-nazi’s is dat ze door deze blikvernauwing gemakkelijker uit handen van de opsporingsdiensten kunnen blijven.

De Atomwaffen Division is een voortzetting van de neo-nazi-beweging uit de jaren tachtig en negentig in de Verenigde Staten. De organisatie werd in 2015 door Brandon Russell, lid van de National Guard, het Amerikaanse reserveleger, opgericht. AwD verkondigt dezelfde ideologie en hanteert dezelfde methoden. Er is echter een groot verschil. Leden vertonen zich (bijna) niet meer in het openbaar. Op video’s die de organisatie verspreidt is iedereen gemaskerd. De online verspreide video’s bevatten vooral beelden van conditie- en schiettrainingen. Ideologisch leider van de groep is de 67-jarige neo-nazi James Mason. Hij werd op 14-jarige leeftijd al lid van de American Nazi Party en correspondeerde jarenlang met de racistische moordenaar Charles Manson en enkele van zijn volgelingen. In de PBS Frontline-documentaire zegt Mason dat, nu Trump president is, voor extreem-rechts alles mogelijk is. Hij vult de verkiezingsslogan van Trump aan: “In order to Make America Great Again you have to make America white again”. Brandon Russell werd in mei 2017 in het zuiden van Florida gearresteerd. In zijn auto lag een arsenaal aan wapens en bij Russell thuis werden, naast een ingelijste foto van Timothy McVeigh, allerlei soorten explosieven aangetroffen. De FBI weet niet wat Russell in Zuid-Florida had te zoeken, maar vermoedt dat ze met zijn arrestatie een aanslag op de in de buurt gelegen Turkey Point-kerncentrale heeft voorkomen.

Laks

Ondanks hun ondergronds bestaan en anonieme activiteiten slaagden onderzoekersjournalisten van ProPublica, in samenwerking met programmamakers van PBS Frontline, erin om een van de leden van AwD te ontmaskeren. De onderzoekers identificeerden op beelden van de rellen in Charlotteville in 2017 neo-nazi Vasillios Pistolis. Op de avond van de extreem-rechtse manifestatie in Virginia liep Pistolis mee in de fakkeloptocht en scandeerde “White lives matter” en “You will not replace us”. De volgende dag viel Pistolis tegendemonstranten aan, waaronder trans vrouw Emily Gorcenski, die hij onderuit schopte. In chatrooms verkondigde de neo-nazi onder de schuilnaam VasilistheGreek antisemitische en racistische samenzweringstheorieën en vertelde hij dat hij trots was op het aantal anti-fascisten dat hij had neergeslagen. Online bagatelliseerde Pistolis de dood van Heather Heyer, die vermoord werd tijdens de rellen in Charlotteville. Maar Pistolis was niet alleen een celleider in de AwD, hij was in 2017 nog steeds dienstdoend militair in het Amerikaanse leger. In eerste instantie werd Pistolis door een krijgsraad op het laagste niveau veroordeeld tot 28 dagen cel en demotie in rang. Pas later werd hij uit militaire dienst ontslagen. ProPublica identificeerde verder nog drie leden van de AwD die dienden in het Amerikaanse leger.

Dat het Amerikaanse leger zo laks reageert op neo-nazi’s die actief zijn in militaire dienst verbaast Kathleen Belew niet: “The military response to white power activism, like the court response to white power activism and the police response to white power activism, reflects the many ways that our society has not been prepared to deal with this kind of of movement”. De reactie van het Duitse leger op de arrestatie van Stephan Balliet bevestigt dit maar weer eens.

Rutilio Grande