Nieuwe doxingwet geeft een wapen om journalisten weg te houden

Aanstaande maandag treedt de nieuwe doxingwet in werking. Deze wet, die unaniem door beide Kamers is aangenomen, is een enorm risico voor journalisten. In aanvulling op mijn artikel: hoe de doxingwet een wapen geeft om journalisten weg te houden.

Allereerst: wat doet de wet? De wet maakt het strafbaar om persoonsgegevens (zoals foto’s of filmpjes) te verzamelen of te delen met “intimiderende doeleinden”, zoals vrees aanjagen en iemand hinderen in diens ambt. Dat klinkt logisch, maar er zit een addertje onder het gras.

De vraag is namelijk wat precies wordt bedoeld met “vrees aanjagen” en “ernstig hinderen”. De Raad voor de Rechtspraak had hier al kritiek op in de consultatiefase. Dit is belangrijk voor journalisten, want het is hun taak om persoonsgegevens te delen. Toch blijft dit vaag.

De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), de beroepsvereniging en vakbond van journalisten, heeft dit ook al aangegeven in hun reactie op het wetsvoorstel. Het risico dat journalisten te maken krijgen met aangiften vanwege deze wet is dan ook zeer groot.

Het risico beperkt zich echter niet alleen tot aangifte en vervolging. Journalisten krijgen namelijk ook te maken met schadeclaims voor “onrechtmatig handelen”. Dat baseren advocaten vaak op “smaad en laster”, maar daar wordt binnenkort ook “doxing” aan toegevoegd. Die civiele schadeclaims zijn wellicht nog wel gevaarlijker dan de strafvervolging, aangezien dit compleet tussen de journalist en hun subject wordt uitgevochten. Je moet als advocaat dus sterk in je schoenen staan, wil je zo’n (vaak gigantische) schadeclaim afwijzen.

Dit alles leidt (ook volgens de NVJ) tot een “chilling effect”. Omdat de wet onduidelijk is, zullen veel journalisten het zekere voor het onzekere nemen. Dat leidt tot een afname van kritische journalistiek, zeker gericht op mensen die dure advocaten kunnen betalen.

De minister van Justitie en Veiligheid stelt in de Memorie van Toelichting dat dit “niet de bedoeling is”. Journalisten zonder “kwaadaardige bedoelingen” hoeven niets te vrezen van deze wet, aldus de minister. Ook zal rekening worden gehouden met onterechte aangiften.

Dit is geen geruststelling. De definitie van “kwaadaardige bedoelingen” in dit wetsvoorstel omvat namelijk mogelijkerwijs het werk van journalisten. Er zijn juist vragen over wat daar precies onder wordt gerekend, die door de minister niet worden beantwoord.

Natuurlijk ziet geen enkele journalist het eigen werk als “kwaadaardig”, maar hun werk valt wellicht wel onder die wettelijke definitie. Het is gore woordenmagie om de wet op deze manier te verdedigen. Het is een cirkelredenering, die de goedheid van de wet veronderstelt.

Dit had overigens voorkomen kunnen worden. Een eerdere versie van de wet bevatte namelijk een strafuitsluitingsgrond voor journalisten en klokkenluiders. Die is verwijderd, omdat journalisten en klokkenluiders zonder kwade bedoelingen niets te vrezen zouden hebben.

Nu zitten journalisten met de gebakken peren. Zelfs als het OM inderdaad rekening houdt met valse aangiften, doet dit nog niets om civiele schadeclaim te voorkomen. Juist daar zit het alledaagse gevaar, ook voor kritische maatschappelijke organisaties.

Dit alles komt de VVD ook niet heel slecht uit. Hun achterban bestaat uit mensen die kritische journalisten liever kwijt dan rijk zijn: pandjesbazen, horeca-eigenaren, grondbezitters… Allemaal figuren die met enige regelmaat boze brieven naar journalisten sturen.

Het is naïef om de doxingwet te zien als een wet alléén tegen doxing. Het is in feite een gigantisch brede informatiewet, waarmee bepaalde vormen van informatievergaring en -verspreiding worden verboden. Dit heeft Nederland nog niet eerder gezien.

Als ik me direct tot journalisten mag richten: hoe zien jullie de komende jaren voor je? Als het nu gaat om kritiek op de overheid, bedrijven en machthebbers. Gaat een kabinet-Wilders dat toestaan? Gaat hij de politie tegenhouden of juist loslaten? Iets om over na te denken.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op X.)