Oekraïne: Onderhandelen? De-escaleren? Andere dingen?
Een mooi afgewogen en glashelder stuk van Peter Storm over de oorlog in Oekraïne, en de positie die radicaal-links daarin het beste kan innemen.
Over ruim een maand is het alweer een jaar geleden dat Rusland haar koloniale veroveringsoorlog tegen Oekraïne lanceerde. Wat door Poetins mensen vast gedacht was als een snelle operatie die de Oekraïense regering zou verdrijven en een dankbare bevolking in de armen van oppermacht Rusland zou brengen, draaide al snel uit op een slepend en steeds bloediger conflict. Oekraïners verwelkomden de Russische invasie veelal geenszins, velen van hen boden heftig en opmerkelijk succesvol weerstand. Hun belangrijkste wapen was aanvankelijk: motivatie. Maar wapens in letterlijke zin deden er toe, en die kreeg de Oekraïense staat, in steeds grotere aantallen, van NAVO-staten, van de VS tot en met Duitsland. De motivatie wijst op een vrijheidsstrijd tegen koloniale overheersing die een van de dimensies van deze oorlog is. Al die wapens hebben minstens zozeer te maken met de andere dimensie van deze oorlog: een conflict tussen twee imperialistische machten.
Artikelen van Peter Storm over de oorlog in Oekraïne
– Tegen Russische agressie en imperialistische oorlog, voor solidaire vrijheid wereldwijd (24 februari 2022)
– Oorlog in en om Oekraïne: een drieluik (2 maart 2022)
– Oekraïne: Onderhandelen? De-escaleren? Andere dingen? (20 januari 2023)
– Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 1: Nederlaag voor Rusland, graag! (31 juni 2023)
– Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 2: Over wapenleveranties en imperialistische rivaliteit (1 augustus 2023)
– Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 3: Over Oekraine, Maidan en de NAVO-connectie (2 augustus 2023)
– Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 4: Staat, bevolking, VS – niet dezelfde oorlogsdoelen (2 augustus 2023)
– Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 5: Clustermunitie en verarmd uranium: sowieso foute boel (3 augustus 2023)
– Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 6: Slotopmerkingen en voornemens (9 augustus 2023)
Anti-koloniale strijd
De westerse gewapende steun aan Oekraïne was een teken dat de anti-koloniale oorlog tegen Rusland tegelijk een oorlog tussen de VS en haar bondgenoten enerzijds, en Rusland anderzijds was. Feitelijk was en is er sprake van twee verstrengelde oorlogen, zoals ik eerder heb uiteengezet. In de anti-koloniale strijd valt nadrukkelijk een kant te kiezen: voor een Russische nederlaag. In de oorlog tussen twee imperialismen – deels een proxy-oorlog waarin de VS Oekraïne als proxy, als plaatsvervanger-ter-plekke gebruikte – ligt het anders: beide imperialismen verdienen een vernederende afgang, een nederlaag. Dat proxy-gebruik van Oekraïne door VS en NAVO ging verder dan alleen wapenleveranties. Er waren al voordat Rusland toesloeg oefeningen in NAVO-verband waaraan Oekraïne meedeed.(1) Als Rusland dus beweert dat het in Oekraïne tegen de NAVO vecht, liegt Rusland niet. Als Rusland daarmee suggereert dat het in Oekraïne alleen en uitsluitend tegen de NAVO vecht – en dus niet tegen een Oekraïens legitiem vrijheidsstreven – daar liegt het zeer nadrukkelijk wel.
Rusland dient dus te verliezen. Maar dat betekent niet dat de NAVO verdient te winnen. En de Oekraïense strijd is des te minder een vrijheidsstrijd naarmate het meer een project is van een Oekraïense nationale staat die neo-liberalisme als beleid heeft en zich door allerlei fascisten en fascistengroepen laat ondersteunen. Steun aan de Oekraïense vrijheidsstrijd is nadrukkelijk niet hetzelfde als steun aan de Oekraïense staat die in die strijd helaas de regie grotendeels in handen heeft. Steun aan die vrijheidsstrijd betekent vooral ook het uitbouwen van eigen linkse, radicale en anti-autoritaire netwerken via welke we hulpgoederen – tot en met wapens, waar dat in ons vermogen ligt – aan Oekraïense verzetsstrijders kunnen verschaffen. Daarmee worden Oekraïners in verzet iets minder eenzijdig afhankelijk van NAVO-wapens. Want die afhankelijkheid is wel degelijk een probleem dat de vrijheid in Oekraïne indirect ondermijnt en bedreigt. Die afhankelijkheid heeft nog een andere dimensie: schulden. Linkse en radicale mensen horen naar voren te brengen dat hulp aan Oekraïne als gift geboekt hoort te worden, niet als lening. En dat de schulden van Oekraïne dienen te worden kwijtgescholden. Schulden zijn immers ketenen waarmee de maatschappij van Oekraïne gebonden wordt aan veelal westerse schuldeisers en instanties als de IMF. Wie werkelijk vrijheid wil, kan die schuldafhankelijkheid niet accepteren.
Intussen is het duidelijk dat Oekraïne niet verslagen is, niet snel en ook niet langzaam. Mensen die riepen dat wapens naar Oekraïne sturen alleen maar een onvermijdelijke Russische overwinning vertraagde, bleken het tot nu toe niet bij het rechte eind te hebben gehad. Met die westerse wapens en de solide motivatie van heel veel Oekraïners heeft Oekraïne eerst het Russische offensief vertraagd, en er een hoog prijskaartje in levens en materieel aan weten te hangen. Vervolgens slaagde Oekraïne er in om met succesvolle tegenaanvallen een flink deel van de Russische veroveringen nog ongedaan te maken ook. Rusland is overduidelijk niet aan de winnende hand, en ook een vertraagde victorie is niet in zicht. Dat is op zichzelf geen slecht nieuws. Waar die Russische nederlaag mede in de hand wordt gewerkt door weerspannige Russische rekruten die naar huis willen (2), door radicale partizanenstrijd en ander stevig verzet tegen Poetins dictatuur (3) en andere vormen van verzet in en tegen het Russische rijk, is het zelfs heel goed nieuws.
Ik geloof dat linkse en radicale mensen niets moeten doen om de kans op een Russische nederlaag van dit type kleiner te maken. Het gezicht redden van Poetin, een voor Rusland eervol compromis nastreven door onderhandelingen aan te moedigen, dat soort dingen horen daar dus niet bij. Laat de Russische militaire moloch maar crashen op de rotsen waar het zich zelf op heeft gestort. En laat de bevolking van Rusland daar zelf vooral de hoofdrol in spelen, met vredesprotest, met sabotage, met staking en muiterij en guerrillaverzet. Niemand kan Rusland bevrijden, behalve die bevolking zelf. Bijdragen kunnen we wel: elke steun aan Poetin en zijn beulsregime onthouden.
Onderhandelingen? De-escalatie?
Dit is geen makkelijk verhaal. Ik snap heel goed dat het eindeloze bloedvergieten bij mensen het verlangen oproept dat er snel een einde aan komt, hoe dan ook. De woorden “onderhandelingen” en “de-escalatie” klinken logischerwijs prettig in de oren van die mensen. Praten is toch altijd nog beter dan elkaar overhoop schieten? En we willen toch minder oorlog, niet nog meer? Toch denk ik dat beide woorden niet uitdrukken wat nu nodig is. Sterker: oproepen richting (onder andere) Oekraïne tot onderhandelingen en de-escalatie door vredesgroepen in Nederland en andere NAVO-staten zijn onjuist en helpen de Russische koloniale veroveringsoorlog. Niet omdat onderhandelingen per se altijd verkeerd zijn. Wel omdat de druk die we in het westen uit kunnen oefenen om tot onderhandelingen te komen, gevoeld zal worden door Oekraïne, maar niet door Rusland.(*) Oekraïne is immers afhankelijk van westerse steun. Oekraïne kan, bijvoorbeeld door te dreigen die steun te beperken, tot onderhandelingen worden gedwongen. Rusland niet. In Nederland heel hard gaan roepen dat er onderhandelingen moeten komen, vertaalt zich vrijwel vanzelf – bedoeld of onbedoeld! – in een oproep aan de Nederlandse regering om de Oekraïense regering te vragen wat inschikkelijker te worden. Zonder zulke inschikkelijkheid krijg je geen onderhandelingen met Rusland. Achter die vraag naar inschikkelijkheid doemt dan al gauw een impliciet dreigement op: minder wapensteun als de inschikkelijkheid uitblijft.
Iets dergelijks geldt voor leuzen waarin vredesactivisten tot “de-escalatie” oproepen. Dat vertaalt zich heel makkelijk in “niet nog meer wapens naar Oekraïne!” en in een oproep aan dat land om toch die onderhandelingstafel op te zoeken. Ook hier wordt de druk feitelijk op slechts een van de partijen uitgeoefend, ook als er netjes bij staat dat ook Rusland zich voor een overeenkomst in moet zetten. Rusland voelt immers vrijwel niets van dit soort pressie. Oekraïne, als land dat mede afhankelijk is van Nederlandse steun, voelt die druk potentieel wel. Een succesvolle campagne rond een oproep tot onderhandelingen en de-escalatie betekent dat Oekraïne zwakker wordt, en Rusland daarmee relatief sterker. Zo zal het vaak niet zijn bedoeld, maar het is de realiteit. Ik wil Rusland niet relatief sterker maken tegenover Oekraïne. Ik wil immers dat de Russische koloniale veroveringsoorlog mislukt.
Waar zouden onderhandelingen trouwens over moeten gaan? Over een compromis, anders hoef je aan zulke gesprekken niet eens te beginnen. Het is glashelder hoe zo’n compromis er zou uitzien. Oekraïne zou minstens moeten berusten in het verlies van eerdere Russische veroveringen: de Krim in 2014, de gebieden waar vanaf 2014 Russische eenheden en pro-Russische milities een tweetal ‘volksrepublieken’ hebben uitgeroepen, Donetsk en Loehansk. Over de andere veroveringen van Rusland, vanaf 24 februari 2022, zou dan eventueel gepraat kunnen worden, een deel ervan zou Rusland vast wel prijsgeven als het de rest mag houden en rust krijgt om zich te herstellen voor een eventuele nieuwe veroveringspoging, later. Maar kern blijft: een deel van de koloniale veroveringen die Rusland vanaf 2014 heeft bedreven, zouden niet alleen blijven bestaan, maar ook nog eens diplomatiek erkend worden. Het is alsof Vietnamese verzetskrachten in 1973 officieel in een vredesverdrag erkend zouden hebben dat de VS Saigon en omstreken hadden mogen houden. En die veroveringen zijn niet zomaar stukken grond. Daar wonen mensen. We hebben inmiddels enig idee hoe de Russische bezetter met de bevolking van bezette stukken Oekraïne omspringt. Willen we echt miljoenen mensen uitleveren aan de fascistische bezettingsterreur van Poetin, en dat nog diplomatiek legitimeren ook?
Als Oekraïne zoiets zelf knarsetandend zou toestaan, omdat ze zich wegens uitputting en oorlogsmoeheid daartoe gedwongen voelen, is het al erg genoeg. Als NAVO-staten, waaronder Nederland, Oekraïne tot het afstaan van veroverd gebied zouden dwingen via impliciete dreigementen om bijvoorbeeld wapenhulp af te bouwen, is dat volslagen verwerpelijke imperialistische machtspolitiek. Het is verkeerd als vredesbewegingen, onder het motto van “de-escalatie” en “onderhandelingen”, NAVO-regeringen deze kant op proberen te duwen. Zoiets komt neer op steun aan het Russische imperialisme, vermomd als anti-imperialisme en vredelievendheid.
Koloniale oorlogen komen trouwens hoogst zelden tot een fatsoenlijk einde door de-escalatie. Koloniale oorlogen komen tot een enigszins rechtmatig einde als het anti-koloniale verzet de koloniale machten er uit heeft gegooid, of de prijs van koloniale overheersing zo hoog heeft opgedreven dat de koloniale mogendheid er de brui aangeeft en haar kolonie opgeeft. Zo ging het in Indonesië tussen 1945 en 1950. Zo ging het in Vietnam, tussen 1946 en 1954 tegen het Franse kolonialisme, tot 1975 tegen het Amerikaanse imperialisme. Zo ging het tot 1975 in Angola, Mozambique en Guinee-Bissao tegen het Portugese kolonialisme. Zo ging het in Afghanistan tussen 1979 en 1989 tegen het Russische imperialisme. Zo zal het gaan in Oekraïne tegen het Russische kolonialisme, tenzij dat kolonialisme er in slaagt het verzet te verpletteren, met middelen en gevolgen die naar het genocidale neigen.
Onderhandelingen, tussen Rusland en Oekraïne? Heel beperkte praktische gesprekken zijn er nu en dan al, over de uitwisseling van gevangenen, de openstelling van de haven van Odessa om graan te kunnen exporteren en dergelijke. Maar verdergaande vredesbesprekingen? Misschien, ooit, na een volledige, door Rusland zelf erkende nederlaag. Inzet van zulke hypothetische onderhandelingen? Routes en tempo van de Russische aftocht, en serieuze schadevergoedingen, het verder vormgeven van een anti-koloniale overwinning. Maar dat is dus niet het soort uitkomst waar de huidige roep in vredeskringen om onderhandelingen en de-escalatie aan bijdraagt. Daarom beschouw ik die roep als wellicht goedbedoeld maar misplaatst en onjuist.
Er zijn nog andere onderhandelingen in hypothetisch beeld. Niet tussen Rusland en Oekraïne, maar tussen Rusland en de VS. Maar daar op aandringen is in de context van deze oorlog misschien nog wel dubieuzer! Want dan zeg je in feite: de VS neemt de zaken van Oekraïne tegenover Rusland wel waar tegenover Rusland. Dat is alsof de VS in Parijs niet zou zijn gaan onderhandelen met Vietnam maar met Rusland als wapenleverancier van Vietnam. No way dat Ho Chi Minh dat had geaccepteerd, en daar zou hij dan volledig gelijk in hebben gehad ook. Wie werkelijk vindt dat het conflict in en om Oekraïne voornamelijk onderling door de VS en Rusland kan worden geregeld, behandelt Oekraïne als speelbal, als willoos aanhangsel van de VS en de NAVO. Dat is dan koloniaal, en niet “anti-imperialistisch”, geredeneerd. Maar Biden gaat toch niet samen met Poetin bepalen of Oekraïne al dan niet de zeggenschap over Krim, Loehanks en Donestk mag houden? Die twee bepalen over het lot van de bevolking aldaar? Wie bedenkt dat zoiets de vrede dient? No justice, no peace, dat geldt ook hier!
Die andere oorlog
Maar er zijn natuurlijk andere zaken waarover Poetin en Biden – of diplomaten namens dat tweetal – zouden kunnen onderhandelingen. Over hoeveelheden wapens die Rusland en de NAVO tegenover elkaar opstellen bijvoorbeeld. Van zulke onderhandelingen zou ik zeggen: ze gaan hun gang maar. Als het wat minder raketten en raketbases in de regio oplevert, is het meegenomen, en je kunt dat de-escalatie noemen als je wilt. Vrede in Oekraïne gaat het echter niet opleveren, en iets dat ook maar in de buurt van een rechtvaardige vrede al helemaal niet. Ik geloof trouwens ook niet dat linkse en radicale mensen zich moeten opstellen als adviseurs die grote mogendheden moeten gaan vertellen hoe zij hun diplomatie moeten inrichten zodat er vrede komt. Die mogendheden zijn geen vredesvrienden. Die mogendheden zijn vijanden, soms van elkaar maar altijd en overal van degenen waarover ze heersen en waarvan ze gewapenderhand het lot menen te mogen bepalen. En dat geldt dus voor de VS net zozeer als voor Rusland en China. Die mogendheden doen hun machtspolitieke ding. Het is onze taak om ze te dwarsbomen, niet om ze van advies te dienen.
Dat de VS in deze specifieke oorlog Oekraïne gewapende steun verschaft, verandert aan dit alles in het geheel niets. Dat in Oekraïne een anti-koloniale strijd woedt waarin de Russische kant de nederlaag verdient, is geen argument om de andere dimensie van de Oekraïne-oorlog uit het oog te verliezen: de strijd tussen Rusland enerzijds, de VS en haar NAVO-bondgenoten anderzijds. En die dimensie vergt een andere benadering dan die antikoloniale dimensie, een benadering waarin wel een streven past naar de-escalatie – een streven dat in de anti-koloniale dimensie niet thuis hoort.
Concreter: ik ga Oekraïners niet verwijten dat ze steeds meer wapens vragen aan de NAVO. Zolang de radicaal-linkse, anarchistische solidariteitsbeweging niet sterk genoeg is om zelf adequate support te bieden aan de Oekraïense anti-koloniale strijd, is die vervelende afhankelijkheid van NAVO-wapens niet te vermijden zonder Rusland de overwinning toe te helpen spelen die Rusland niet toekomt. Ik ga die leveranties dan ook niet tot doelwit van een protestcampagne maken, of zo’n campagne ondersteunen.
Maar ik lever wel kritiek als de VS en andere landen zelf hun wapens lopen te pushen en een strijd bepleiten om Rusland niet alleen uit Oekraïne weg te krijgen maar helemaal willen kortwieken. Eindeloos groeiende oorlogsbegrotingen in NAVO-staten, naar racisme neigende anti-Russische retoriek – alsof de eerste slachtoffers van Poetins fascisme niet ook Russen en andere bewoners van Rusland zelf waren en zijn! –, voorbereidingen voor een oorlog voorbij dit regionale conflict om Rusland als mogendheid te breken – al dat soort dingen zijn net zo goed reactionair en net zo goed het bestrijden waard als vergelijkbare Russische retoriek, oorlogsuitgaven en plannenmakerij. Ook is het “steunen van Oekraïne” geen aanvaardbaar argument voor het tolereren van prijsstijgingen – gas! –, loondalingen en/of bezuinigingen om die steun te kunnen betalen. Het verhaal van politici die stakers verwijten dat ze met zulk soort actie “Poetin helpen”, zoals de voorzitter van de Britse Conservatieven Nadhim Zahawi deed (4) – dat verhaal verdient verwerping vergezeld van hoongelach en een activistisch duwtje zodat zo’n politicus in de modder belandt, ongeveer zoals ME-ers in Lutzerath onlangs dat zeer verdiend mochten meemaken. Dat sociale strijd de officiële vijand in de kaart speelt, is immers een standaardsmoes van machthebbers om sociale strijd in diskrediet te brengen. Waar we zelf op vrijwillige basis mensen in Oekraïne steunen in hun anti-koloniale verzet, daar betalen we dat zelf op vrijwillige basis. Dat staat los van het staatsbeleid dat gedicteerd wordt door imperialistisch machtsbelang van de heersers en niet door onze solidariteit.
In de mini-editie van de Eerste Wereldoorlog die de Oekraïne-oorlog ook is – niet uitsluitend, maar ook – blijft het dus noodzakelijk om geen kant te kiezen, of preciezer: om de onderkant te kiezen die tegenover alle machten en mogendheden en hun heersers staat. Dienstweigeren, muiterij, staking en opstand tegen de machtigen – het is allemaal goed, aan welke kant van welke frontlinie dan ook. Er is geen reden om passief toe te kijken hoe mogendheden die mini-uitvoering willen escaleren tot de full size-editie natuurlijk. Maar dat is weer geen reden om de rechtmatige vrijheidsstrijd van Oekraïners en hun vrienden – een vrijheidsstrijd, by the way, die geen dienstplicht hoort te hebben voor zover het echt een vrijheidsstrijd is… – tegen het Russisch kolonialisme uit het oog te verliezen. Lastig allemaal, hè?
Peter Storm
(Dit artikel verscheen eerder op zijn website Egel.)
(*) Behalve als die druk bestaat uit juist het verder escaleren van de westers-Oekraïense oorlogsinspanningen. Maar dat is niet waar het vredesbewegingen die voor onderhandelingen pleiten om te doen is. Het gaat er in deze discussie om dat druk vanuit vredesbewegingen in Nederland gevoeld wordt in Nederland, en indirect in het door Nederland gesteunde Oekraïne. Niet in het land van de officiële vijand, Rusland. Daarom legt roepen om onderhandelingen door vredesbewegingen in Nederland eventueel een druk op Oekraïne, maar niet of nauwelijks op Rusland.
Noten
- En nee, dat is niet pas begonnen na de aanval van Rusland op 24 februari 2022. Ik citeer van de NAVO-website. ‘Standing NATO Maritime Group Two neemt deel aan de multinationale oefening Sea Breeze, die op maandag (20 juli 2022) begon in de Zwarte Zee. De jaarlijkse oefening, nu in zijn 20ste editie, wordt ge co-host door de Verenigde Staten en Oekraïne, en heeft het versterken van de maritieme veiligheid in de Zwarte Zee als doel.” Uit “NATO forces take part in excercise Sea Breeze in the Black Sea”, NAVO, 30 juli 2020. Zulke oefeningen zijn natuurlijk geen excuus voor een Russische invasie! Maar we verliezen nogal wat van onze geloofwaardigheid als we de nauwe en al langer bestaande banden tussen Oekraïne en de NAVO ontkennen.
- Zie bijvoorbeeld: Julia Conley, “‘We Aren’t Going to War’: Draft Officer Shot Amid Russioan Anger Over Conscription”, Common Dreams, 26 september 2022; Pjotr Sauer, “Russian conscript sentenced to years in prison after rebelling against superiors”, The Guardian, 11 januari 2023.
- Zie onder meer: “Russia: Mobilization and Resistance – Can the Russian Anti-War Movement Rise to the Challenge”, CrimethInc., 26 september 2022; Assembly, “Anarchist groups claimed two new combative acts on Russian military objects”, Libcom, 13 januari 2023; “Russia’s Anti-Putin Underground”, Popular Front, YouTube, 3 januari 2023; Amos Chapple, “’It’s Not His Country, It’s Ours’: The Russian ‘Partisans’ At War With The Kremlin”, RFE/RL, 3 januari 2023. Dat laatste is een interview met Jake Hanrahah, maker van die YouTube-documentaire “Russia’s Anti-Putin Underground”. De partizanen waar het hier om gaat, maken deel uit van “een ‘anarcho-communistische’ groep bekend als BOAK, en van meerdere links-radicale groepen in Rusland en Belarus waarvan de doelen vaag en vergezocht waren voor de 2022 invasie”, zo valt in het artikel te lezen. Hoe betrouwbaar de informatie uit de documentaire is, vind ik moeilijk in te schatten. Maar Assembly noemt BOAK ook op Libcom, dat wekt wel wat vertrouwen in minstens het bestaan van deze groep.
- Rowena Mason, “Tory chairman’s ‘NHS strikes help Putin’ claim dismissed as ‘luducrous’”, The Guardian, 4 december 2022.
Wat is en was dat Oekraine Storm. Dat beetje wat ik er van weet is verbijsterend. Nb Oekraine zal wel niet in de EU komen voorloig te corrupte ” elite “. Wapens en vele miljarden worden er dan wel geleverd door W Europese landen. Zit daar een contradictie Storm. Ik hoop dat e rin NL jonge mannen nu luid en duidelijk laten weten in geen enkel leger te zullen vechten. dat is voor mij ook de rode draad in mn leven als dienstweigeraar militaire dienst tachtiger jaren vorige eeuw.
En jonge vrouwen dan in Nl. Er is geen uitgestelde dienstplicht voor vrouwen in NL. Jonge vrouwen spreek je ook uit dat je niet als soldaat zult gaan. Dat is dan een nadeel vh man zijn te moeten sterven als soldaat ? Nee niet als je weigerd. Waar sta jij eigenlijk Storm als je word opgeroepen mobilisatie of ben je al te oud.
Hoi Bijstander,
Als ik word opgeroepen voor mobilisatie, dan zou ik weigeren, saboteren, dwarsliggen, nee zeggen en doen. Ik ben anarchist, ik vecht niet voor staten. Ik ben met mijn 61 jaar overigens te oud, neem ik aan. Zie ook deze zin in mijn artikel, tegen het eind: “Dienstweigeren, muiterij, staking en opstand tegen de machtigen – het is allemaal goed, aan welke kant van welke frontlinie dan ook.”
Over Oekraïne: wat je zegt klopt. Ik steun de Oekraïense regering en staat dan ook niet. Ik steun WEL mensen die tegen de Russische koloniale invasie vechten, en het is aan die mensen om de keus te maken of ze dat in Oekraïens legerverband doen of op eigen gelegenheid. Natuurlijk hoop ik als anarchist dat veel mensen het tweede doen: partizanenstrijd en allerlei vormen van civiele weerbaarheid, buiten welk staatsverband dan ook. Maar ik ga mensen niet verwijten als ze geen betere manier vinden om de Russische agressor bestrijden dan dienst te nemen in het Oekraïense leger.
“Dienstweigeren, muiterij, staking en opstand tegen de machtigen – het is allemaal goed, aan welke kant van welke frontlinie dan ook.”
Ik heb hier toch wat vragen bij. Is elke daad van opstandigheid altijd goed? Nog niet zolang geleden zagen we in Nederland uitvoerig verzet tegen de corona-maatregelen. Wappies, dansschoolleraren, nazi-hippies, extreem-rechts, homeopaten, voetbalsupporters en havenarbeiders, samen tegen de maatregelen die bedoeld waren om een dodelijke pandemie tegen te gaan. In Rotterdam wisten autonome arbeiders zelfs een deel van de haven plat te leggen, een paar dagen later waren er rellen in het centrum zoals sinds de jaren tachtig niet meer gezien waren. Verzet tegen onzichtbare “machtigen”, op basis van bizarre complottheorieën en bijgeloof. Allemaal goed?
Hetzelfde geldt voor de buurten en dorpen die in opstand komen tegen de plaatsing van nieuwe asielzoekerscentra en vluchtelingenopvang. Verzet tegen regeringsbeleid, op basis van onderbuikgevoelens en racisme. Allemaal goed?
En in het voorbeeld Oekraïne: een niet zo heel goed functionerende burgerlijke democratie verdedigt zich tegen de invasie door een fascistische dictatuur. Muiterij, staking, opstand: het doet allemaal afbreuk aan de oorlogsinspanning tegen de invasie, het zou in de praktijk Oekraïne slechts verzwakken en Rusland versterken. Allemaal goed?
En nog een kanttekening: is er werkelijk sprake van een zogenaamde “proxy-oorlog” in Oekraïne? Dat hangt ervan af hoe je het begrip definieert (wat in het bovenstaande niet gebeurt), academici zijn het er in ieder geval niet over eens. Het moge duidelijk zijn dat hetgeen Rusland de afgelopen jaren heeft uitgevoerd in de Donbas-regio (een echte proxy-oorlog!) onvergelijkbaar is met de huidige westerse steun aan Oekraïne. Overigens is ook alle NAVO-steun aan Oekraïne tot aan de invasie van maart vorig jaar heel erg tegen gevallen. Dat het Westen een eigen agenda en duidelijke belangen heeft bij de huidige steun aan Oekraïne staat buiten kijf, maar maakt dat het huidige conflict ook tot een proxy-oorlog? Dat zijn eerder de woorden van Poetin en zijn verdedigers, dus ik zou ze niet gebruiken.
Wat ik verder mis in het stuk: een analyse van het huidige karakter van de Russische staat. Het is toch geen toeval dat extreem-rechts over de hele wereld in Rusland de grootste bondgenoot ziet? Als je naar de Russische propaganda luistert, gaan witte Amerikanen gebukt onder een zwarte dictatuur. Ook hoor je voortdurend homo- en trans-vijandige geluiden. In Duitsland gaat de aanhang van Die Linke inmiddels de straat op met de extreem-rechtse AfD om te protesteren tegen de Duitse steun aan Oekraïne. Verder zaait Rusland al jarenlang verwarring in het Westen met de verspreiding van fake-news en complottheorieën en zijn in 2016 verkiezingen op grote schaal beïnvloed – het Oekraïne-referendum in Nederland, het Brexit-referendum in Groot-Brittannië en de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Een revolutionaire volksoorlog tegen de fascistische dictatuur van Poetin zit er momenteel niet in. Tijd om je knopen te tellen. Ik denk niet dat de bevolking in Oekraïne spontaan begon te juichen toen er vanuit Tilburg groen licht kwam voor anarchistische wapenleveranties. Staat er nog een tank in het Domela Nieuwenhuis-museum, die nu oostwaarts rijdt? Doneert het kampeerterrein te Appelscha haar oude luchtafweergeschut aan de anarchisten in Kiev? Men was vermoedelijk verheugder dat de Duitse regering eindelijk over de brug kwam met Leopard-tanks. Of het zin heeft als anarchisten zich onafhankelijk organiseren voor een partizanen-strijd zal men ter plaatse het beste kunnen bepalen, maar het risico dat men daar te klein voor is en uiteindelijk meer in de weg loopt of ten onder gaat door friendly fire is natuurlijk levensgroot. De sabotage-acties aan de andere kant van de frontlinie lijken daarentegen wel degelijk effectief te zijn.
Wat ik voorts mis, is een effectieve politieke bestrijding van het slag vredesactivisten en zogenaamde anti-imperialisten dat in het Westen objectief steun verleent aan het regime van Poetin en allerlei Russische propaganda napraten. Ten eerste verdient dat soort lui het om bestreden te worden, ten tweede kun je daar het beste al wat tegen doen voordat ze daadwerkelijk invloed krijgen. In Duitsland acht ik dergelijke anti-Oekraïense geluiden binnen links als een uiterst negatieve invloed en potentieel bedreigend voor de steun aan Oekraïne.
En tot slot mis ik in dit stuk de geluiden uit Oekraïne zelf. Uiteraard zijn er onder Oekraïense anarchisten en progressieven verschillende meningen, maar de meest algemene tendens was van het begin af duidelijk. Verschillende groepen hebben aan de vooravond van de invasie nog zeer duidelijke en heldere teksten naar buiten gebracht (die in veel linkse media in het Westen straal genegeerd werden). Anarchisten die daadwerkelijk vriendschappelijke contacten onderhielden in Oekraïne en andere landen in de regio hebben dan ook niet op ideologische goedkeuring gewacht en zijn vrijwel direct begonnen met het organiseren van hulp. Waarvoor hulde.
Ha Sandra, dank voor je reactie. Ik kreeg bij lezing een beetje het gevoel dat je er krampachtig een kritiek van probeerde te maken, terwijl het feitelijk meer een aanvulling is waar Peter het gewoon mee eens zal zijn. Jouw punten liggen voor mij gewoon in het verlengde van wat hij schrijft. Het is jammer dat hij niet ietsje meer uitweidde over Rusland, maar ja je kan nu eenmaal in een stuk niet alles tot in de puntjes beschrijven.
Verder maak je een heel punt van Peter’s zin “Dienstweigeren, muiterij, staking en opstand tegen de machtigen – het is allemaal goed, aan welke kant van welke frontlinie dan ook.” Maar uit de hele context van zijn stuk, van het type van analyse dat hij maakt, kan je niet afleiden dat hij misschien wel welwillend zou staan tegen “wappies” enzovoorts.
Over je ietwat cynische opmerkingen rond Appelscha: ook daar ben ik het in de kern wel mee eens. Ik denk dat we het beste ons met onze uitspraken kunnen beperken tot wat we kunnen hardmaken. Niet de suggestie wekken dat we denken als radicaal-linkse/anarchistische beweging echt heel wat voor te stellen. Concreet blijven bij wat we daadwerkelijk kunnen betekenen, dat heeft mijn voorkeur. Tegelijk is het wel belangrijk om een bredere analyse te hebben en te etaleren, om duidelijk te maken waar wij voor staan en waar we naar streven. Over wat er zou gebeuren als wij als beweging meer macht hadden…
Hoi Eric, het staat je uiteraard vrij om mijn reactie zo te lezen als je wilt, maar misschien moet ik nog wat verduidelijken. Storm schrijft dat hij alle acties zoals dienstweigeren, muiterij, staking en opstand (tegen “de machtigen”) allemaal goed vindt, aan welke kant van welke frontlinie dan ook. Jij vult aan dat hij daarmee niet bedoelt dat hij solidair is met wappies en dergelijke, wat duidelijk zou zijn vanuit de context. Volgens mij is een standpunt dat iedere vorm van opstand altijd en overal goedkeurt, wel degelijk een soort attitude die je bij bepaalde libertaire stromingen tegenkomt en voor mij is het nu niet meer duidelijk wat Storm eigenlijk vindt. Volgens mij dien je te differentiëren, je zult onderscheid moeten maken op welke plek en tegen wie je nu precies in opstand komt en wie je daarmee eventueel schade berokkent en wie je in de kaart speelt. Sabotage aan Oekraïense zijde van de frontlinie speelt de Russische tegenstander in de kaart. Ga je dan nog steeds oproepen tot muiterij en desertie aan de Oekraïense zijde?
En nog een voorbeeld: zo’n standpunt dat alle opstand en sabotage altijd toejuicht, past ook heel goed in het soort “strategie van de spanning”, zoals dat bij extreem-rechtse stromingen zoals de hedendaagse accelerationisten populair is. In de Verenigde Staten kon je ten tijde van de rellen na de dood van George Floyd zulke groepjes in actie zien, die steeds bezig waren om rellen verder te laten escaleren. Bepaald geen lui om gezellig samen mee op de barricaden te staan! Mij dunkt dat het tegenwoordig juist broodnodig is om te onderscheiden wanneer je opstandig potentieel nuttig is en wanneer het eerder negatief uitpakt…
Overigens las ik onlangs voor het eerst een zeer verhelderend interview met Robin Yassin-Kassab, over de oorlog in Oekraïne vanuit een Syrisch perspectief. Het interview is al uit augustus vorig jaar, maar nog steeds actueel: “I hope the Russian empire will be destroyed!”
https://antidotezine.com/2022/08/27/hope-russian-empire-destroyed/
“Wappies” etcetera – een validistisch word dat ik zelf daarom liever niet gebruik – komen niet in opstand tegen de machtigen, maar VOOR de machtigen: gooi de economie maar open, stel iedereen maar bloot aan het virus, lang leve de neoliberale economie. Corona-protest was vaak letterlijk gesponsord door grote horeca-bedrijven, zoals het agrarische protest gesponsord werd door veevoederbedrijven etc. Ze vallen dus nadrukkelijk al niet onder mijn opmerking dat ik opstand tegen “de machtigen” toejuich. Rechtse opstandigheid is geen opstandigheid tegen de machtigen. Fascisten willen de ene groep machtigen vervangen door anderen, en is daarmee niet gericht tegen “de machtigen” maar hooguit tegen sommige machtigen. het soort sociale strijd waar ik op doel richt zich impliciet – niet automatisch ecpliciet – tegen machtigen als zodanig. En daar doel ik op. Eric begreep dat correct uit de context van mijn betoog.
Ik zeg inderdaad dat ik opstand tegen de machtigen overal en altijd goed vind. Ik had daar beter ietsje specifieker kunnen zeggen: ik sta aan de kant van zulke opstandigen, en nooit aan de kant van degenen die zoiets onderdrukken. Dat betekent niet dat ik elke daad opstand, sabatoge, muiterij altijd tactisch even wijs vindt. Een kant kiezen houdt de mogelijkheid en vaak noodzaak van solidaire kritiek open. Het betekent wel dat ik onderdrukking van die opstandigheid door de machtigen en hun staat nooit goedkeur. Ook niet als het om muiterij. sabotage,. whatever gaat in bijv. Oekraine. Ik sta aan de kant van onderdrukten in verzet, ook als dat verzet tegelijk soms kritiek verdient. Ik zou zelf misschien niet hard op gaan roepen om te staken in wapenfabreiken die spul aan Oekraine leveren. Maar als zulke stakers ontslagen dreigen te worden, of zelfs opgepakt, dan sta ik wel aan de kant van de stakers, en niet aan de kant van wapenbedrijf of arrestatieteam. Strijders in de sociale oorlog tegen staat, kapitaal, patriarchaat, witte overheersing, natuurvernietiging zijn mijn kameraden, en dat houdt niet op als ze zich naar mijn mening vergissen in een specifieke actie.,
Complex? Tegenstrijdig? Ja. In een complexe en tegenstrijdige werkelijkheid krijg je zulke dingen….
Dag Peter,
Wat je schetst is een rechtvaardige oorlog van Oekrainers tegen de Russische agressor. En daarnaast een gevecht tussen twee wereldmachten, die het verdienen allebei te verliezen. Onderhandelingen verwerp je omdat daarbij een compromis gesloten zou moeten worden.
Ik ben een leek op het gebied alfa wetenschappen maar ik denk dat ALS ik als mens al geweld moet gebruiken, dit in verhouding moet staan met het gevaar wat dreigt.
Aan het begin van de oorlog had de EU twee keuzes: Rusland aanpakken zonder wapens te leveren. Dit zou de levens van bijvoorbeeld 20.000 Oekrainse en Russische soldaten kosten, en een onrechtvaardige vrede, voorlopig.
Of net zo lang wapens leveren aan Oekraine tot het Russische leger het opgeeft: Dit noem ik even de rechtvaardige oorlog.
Mijn (niet retorische) vraag is: hoeveel 100 duizenden doden, hoeveel miljoenen mensen die achterblijven met trauma’s en verdriet van dode familieleden of vrienden, is de rechtvaardige oorlog voor jou waard?
“hoeveel 100 duizenden doden, hoeveel miljoenen mensen die achterblijven met trauma’s en verdriet van dode familieleden of vrienden, is de rechtvaardige oorlog voor jou waard?’ Nul. Maar dat betekent nog niet dat ik tegen mensen in Oekraine ga zeggen: geef het maar op. Elk mensenleven is er 1 te veel. Maar daarmee houdt de strijd tegen onrecht nog niet op. Opgeven van die strijd bespaart namelijk geen mensenlevens. Het staat de overwinnaar toe mensenlevens te vernietigen op voorwaarden van die overwinnaar.
Daarmee kom ik bij die eerste van je twee keuzes: Aan het begin van de oorlog had de EU twee keuzes: Rusland aanpakken zonder wapens te leveren. Dit zou de levens van bijvoorbeeld 20.000 Oekrainse en Russische soldaten kosten, en een onrechtvaardige vrede, voorlopig.” Ik geloof hier niets van. Ik denk dat zonder wapensteun idd Rusland heel Oekraine had bezet, en dat kun je “een onrechtvaardige vrede” noemen. Maar daarmee zou het bloedvergieten pas echt zijn begonnen. Eerst met kleinschalige hinderlagen, molotovcocktails, hier een Russische soldaat, daar een pro-Russsiche collaborateur. Gaandeweg intenser guerrilla-verzet, naast allerlei civiele protesten en vormen van verzet.
De Russische bezetter zou daar op gereageerd hebben met repressie, razzia’s, het uitmoorden van dorpen, het folteren van wie verdacht werd van steun aan de guerrilla. Ongeveer zoals ze Tsjetsjenie hebben ‘gepacificeerd’ – alleen dan in een veel groter land tegenover veel meer mensen. Het zou een eindeloos bloedbad zijn geworden. En Rusland zou er niet in zijn geslaagd het gebied echt rustig te krijgen.
Het resultaat zou ong rechtvaardig zijn ja. Maar met vrede zou het niets te maken hebben gehad.
Als we echt gaan wegen en vergelijken, dan mag dit ook in de afweging…