Onderteken ook het woonmanifest voor een verandering van woningmarkt naar woonrecht!

Onder het motto “Wij eisen echte verandering: van woningmarkt naar woonrecht” hebben flink wat organisaties, waaronder Doorbraak, onlangs een woonmanifest opgesteld. Dit initiatief is voortgekomen uit het Woonprotest, een grote demonstratie die op 12 september plaatsvond in Amsterdam, en de Woonopstand, een actie die op 17 oktober gaat plaatsvinden in Rotterdam. Dit najaar tekent zich, ook met het Woonverzet op 13 november in Den Haag, steeds meer een woonstrijd af die wordt gedragen door een groeiende beweging van organisaties van onderop. Hieronder de integrale tekst van het woonmanifest. De initiatiefnemers roepen bewonersgroepen, actiegroepen en maatschappelijke organisaties op om het manifest te ondertekenen.

Tientallen actiegroepen en maatschappelijke organisaties die het Woonprotest en de Woonopstand organiseren of steunen slaan de handen ineen. De politiek heeft de wooncrisis volledig uit de hand laten lopen. Wij roepen met dit manifest de Tweede Kamer en formerende partijen op om onmiddellijk werk te maken van oplossingen voor de wooncrisis. Het is nu tijd voor een fundamenteel andere visie op huisvesting, die mens weer boven markt stelt.

Het probleem

De beschikbaarheid en betaalbaarheid van huisvesting staan zwaar onder druk. Het aantal dakloze mensen is in tien jaar verdubbeld en de woningnood is geëxplodeerd. Mensen met lage inkomens worden geraakt doordat sociale huurwoningen op grote schaal worden verkocht, geliberaliseerd of gesloopt. Vooral voor mensen met een beperking, ouderen, jongeren en starters is er een tekort aan betaalbare woningen. Terwijl sociaal huren wordt gemarginaliseerd, is de vrije huur-sector duur en onzeker geworden, waardoor nu ook middeninkomens tussen wal en schip vallen. Meer dan 800.000 huishoudens houden na het betalen van de huur te weinig geld over voor dagelijkse uitgaven. Nadat het huren verder is geflexibiliseerd, wonen veel mensen noodgedwongen tijdelijk of onzeker: voor velen is woononzekerheid de norm geworden. Elk jaar weer zien we een groep (internationale) studenten die aan de start van het studiejaar dakloos zijn. De sociale ongelijkheid tussen huurders en woningeigenaren neemt nog steeds enorm toe, door de onevenredige voordelen die huiseigenaren genieten. Bovendien drijven financiële voordelen voor kopers en woningeigenaren de huizenprijzen enorm op, waardoor een eigen woning voor velen inmiddels onbereikbaar is geworden of mensen vastzitten aan torenhoge hypotheken.

Daar komt bij dat veel mensen slachtoffer zijn van discriminatie en uitsluiting door verhuurders en makelaars, maar ook door gemeenten die discriminerend beleid zoals de Rotterdam-wet toepassen. Minder kapitaalkrachtige groepen worden verdrongen uit hun buurt en stad door gentrificatiebeleid van gemeenten, waardoor goedkope woningen verdwijnen en worden vervangen door duurdere woningen. Veel gemeenten zijn niet in staat de statushouders voor wie ze verantwoordelijk zijn te huisvesten, waardoor statushouders onnodig lang in AZC’s moeten wonen. Arbeidsmigranten met en zonder de juiste documenten zijn door het gebrek aan stabiele huisvesting slachtoffer van uitbuitingspraktijken. Met name de uitbuiting van ongedocumenteerde gezinnen, alleenstaande ongedocumenteerde moeders en vrouwen is onzichtbaar en hun situatie is vaak zeer precair. De Wet kraken en leegstand functioneert niet en heeft enkel mensen in precaire woonsituaties geduwd of gecriminaliseerd, terwijl huizenbezitters die leegstand creëren vrij spel hebben. Tegelijkertijd slaan beleggers en speculanten hun slag: voor hen zijn woningen handelswaar. Huisvesting is wereldwijd de veiligste investering geworden voor wie snel en makkelijk winst wil maken.

Dit alles is het gevolg van bewust politiek beleid op lokaal en nationaal niveau. In enkele decennia is beleid gericht op volkshuisvesting verworden tot beleid dat vooral de woningmarkt faciliteert. De marktwerking is doorgeslagen en steeds meer mensen voelen de negatieve gevolgen van de financialisering van huisvesting.

Wij eisen een radicaal andere visie op huisvesting

Huisvesting is een eerste levensbehoefte en een grondrecht. Het recht op huisvesting is vastgelegd in de Grondwet en de overheid heeft zich gecommitteerd aan dit mensenrecht via diverse internationale verdragen. Het woonbeleid moet gericht zijn op het verwezenlijken van dat grondrecht. Dat betekent concreet dat het woonbeleid gericht moet zijn op het realiseren en garanderen van voldoende, betaalbare en goede woningen, op het voorkomen van dakloosheid en huisuitzettingen, op het bewaken van gelijke toegang tot huisvesting en geschikte huisvesting voor mensen met een beperking en ouderen, op woonzekerheid voor iedereen, en op zeggenschap voor bewoners over hun woning en leefomgeving.

Afschaffing van de verhuurderheffing zorgt ervoor dat woningcorporaties weer kunnen bouwen en investeren in onderhoud en verduurzaming. Naast meer nieuwbouw moet veel meer werk gemaakt worden van het ombouwen van bestaande lege panden naar woonruimte. Marktwerking en financialisering van huisvesting moeten worden ingeperkt, omdat zij momenteel de beschikbaarheid, betaalbaarheid, toegankelijkheid en woonzekerheid bedreigen. Malafide verhuurders moeten worden aangepakt.

Een ander woonbeleid dat het recht op huisvesting centraal zet vereist in de eerste plaats een overheid die weer de regie neemt over huisvesting in plaats van het grotendeels aan de markt over te laten. Veel verantwoordelijkheden voor huisvesting liggen bij de regio’s en gemeenten, maar het rijk moet te allen tijde verantwoordelijk zijn voor het waarborgen van het fundamentele recht op wonen op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Een eerste voorwaarde voor het oplossen van de wooncrisis is dan ook: breng het ministerie van Volkshuisvesting terug dat zich uitsluitend bezighoudt met beleid dat is gericht op het verwezenlijken van het recht op huisvesting.

Om het grondrecht op huisvesting te verwezenlijken zijn de volgende maatregelen noodzakelijk. Wij eisen:

1. Maak het bestrijden van (dreigende) dakloosheid topprioriteit

Behandel dakloosheid als huisvestingsprobleem, zet fors in op het voorkomen van dakloosheid en huisuitzettingen, en zorg voor snelle huisvesting van mensen die toch dakloos raken.

2. Zorg voor breed toegankelijke volkshuisvesting

Voor lagere én middeninkomens. Stop de afbraak van de sociale sector, schaf de verhuurderheffing af, en investeer vanuit het rijk minstens 4 miljard per jaar extra in betaalbare woningen, verduurzaming, en leefbare wijken.

3. Garandeer betaalbaarheid

Reguleer huurprijzen óók in de vrije sector, maak het puntenstelsel algemeen bindend en haal de WOZ-waarde uit de puntentelling. Herzie alle belastingmaatregelen die de koopprijzen opdrijven. Belast vermogen zwaarder en inkomen uit werk minder.

4. Garandeer woonzekerheid

Maak vaste huurcontracten en permanente huisvesting weer de norm. Schaf tijdelijke huurcontracten af en bied goede huur(prijs)bescherming voor alle huurders.

5. Verklein de woonongelijkheid tussen koop en huur

Behandel eigen woning-bezit en huren als gelijkwaardig. Stop met onevenredige financiële voordelen voor woningeigenaren, bouw de hypotheekrenteaftrek versneld af.

6. Bewaak de gelijke toegang tot huisvesting

Stop met uitsluiting op grond van inkomen (Rotterdam-wet, gentrificatiebeleid), garandeer voldoende betaalbare woningen voor mensen met een beperking en ouderen, zorg voor een stevige aanpak van discriminatie door verhuurders en makelaars.

7. Geef burgers gelijkwaardige inspraak

Democratiseer besluitvorming over grond, vastgoed en woonomgeving, geef bewoners zeggenschap, faciliteer coöperatieve woonvormen.

8. Dam de financialisering van huisvesting in

Schaf onevenredige financiële voordelen voor investeerders af, belast huurinkomsten eerlijk, en zet de opkoopbescherming breed in.

9. Geef malafide verhuurders en makelaars geen kans

Registreer en monitor verhuur, investeer in de Huurcommissie en in lokale huurteams, voer een verhuurdersvergunning in, verhoog de handhavingscapaciteit en bestraf misstanden.

10. Pak leegstand stevig aan

Als huizen leegstaan terwijl zoveel mensen geen huis hebben, is kraken legitiem en logisch. Het kraakverbod moet daarom worden afgeschaft.

Harry Westerink