Onderzoek toont aan: openbaar vervoer wordt structureel benadeeld ten opzichte van autovervoer
Onlangs zijn twee onderzoeken verschenen die opnieuw duidelijk maken hoezeer openbaar vervoer structureel en al jarenlang wordt benadeeld ten opzichte van vervoer per auto. “Sinds 2012 is het openbaar vervoer in veel delen van Nederland versoberd”, aldus het eerste onderzoek, uitgevoerd door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Volgens het tweede onderzoek, een case study van de reizigersorganisatie Rover naar de bereikbaarheid van ziekenhuizen met het openbaar vervoer, is het met die bereikbaarheid beroerd gesteld. De enorme bevoordeling van de individuele mobiliteit per auto, die bijdraagt aan de klimaatcrisis, ten opzichte van collectief openbaar vervoer is een doorn in het oog van de activisten van de campagne #WijReizenSamen. Die campagne, waar ook Doorbraak aan meedoet, streeft juist naar een beter openbaar vervoer, toegankelijk, betaalbaar, fijnmazig en met goede arbeidsvoorwaarden.
De versobering van het openbaar vervoer “heeft geleid tot verminderde bereikbaarheid van voorzieningen en banen”, aldus het PBL-onderzoek. “Dat geldt vooral voor ziekenhuislocaties, maar ook voor scholen en supermarkten. De effecten zijn niet alleen fors voor mensen die wonen in landelijk gebied, maar ook voor huishoudens die aan de randen van de stad wonen. Met name in de avonduren en in het weekend kunnen deze bewoners met openbaar vervoer minder goed bij ziekenhuizen, apotheken, supermarkten en andere voorzieningen komen.” De toch al zo grote bereikbaarheidsverschillen tussen mensen die een auto tot hun beschikking hebben en zij die dat niet hebben, blijken volgens het onderzoek verder te zijn toegenomen tussen 2012 en 2022.
Daarmee worden talloze mensen benadeeld die niet over een auto kunnen of willen beschikken. “Het zijn vooral lager opgeleiden die te lijden hebben onder de verslechtering van het openbaar vervoer in het bereiken van werk: het soort banen voor deze groep ligt vaker op moeilijker met de bus te bereiken plekken. Hoewel de fiets in combinatie met ov bijdraagt aan de bereikbaarheid van banen is dit nog altijd aanzienlijk lager dan de autobereikbaarheid. De beschikking over een auto is hierdoor voor deze groep steeds meer een voorwaarde voor toegang tot werk.” Dat betekent dat de druk op mensen met een lager inkomen toeneemt om dan toch maar een auto te hebben. En dat is met het oog op de klimaatcrisis een volstrekt verkeerde ontwikkeling. Als het openbaar vervoer beter zou zijn, en liefst ook gratis, dan zou dat ten goede komen aan de strijd tegen de ecologische ineenstorting. En dan zouden mensen met lage inkomens ook meer mogelijkheden hebben om te kunnen reizen.
Kentering
Nadat het PBL in het eigen onderzoek had geconcludeerd dat ziekenhuizen slechter zijn te bereiken met het openbaar vervoer dan met de auto, voerde Rover een steekproef uit onder 24 ziekenhuizen, verdeeld over het hele land. “Veel ziekenhuizen zijn vooral gebouwd op bereikbaarheid met de auto”, zo blijkt uit het onderzoek van Rover. “In onder meer Boxmeer, Tiel, Zutphen en Woerden is het ziekenhuis in het weekend of de avonduren slecht of zelfs niet bereikbaar met openbaar vervoer. Rover adviseert om nieuwe ziekenhuizen in de stad te bouwen in plaats van aan de minder goed bereikbare rand. Duurdere grond kan dan worden gecompenseerd met minder parkeerplekken en een goede bereikbaarheid per bus.”
De verslechtering van het openbaar vervoer is het gevolg van politieke keuzes, zo geeft het PBL-rapport terecht aan. In plaats van mensen in de auto te duwen door hen uit het openbaar vervoer te jagen, moet er een fundamentele kentering komen in het denken en doen over individuele en collectieve mobiliteit. Dus minder auto en meer trein, tram en bus. In plaats van te bezuinigen op het openbaar vervoer en dat steeds meer te versoberen, moet er flink geïnvesteerd worden in collectieve en duurzame vervoersvoorzieningen. In plaats van privatisering en marktwerking onbekommerd toe te laten in publieke voorzieningen, met het streven naar winst als centrale leidraad, moet openbaar vervoer (weer) publiekelijk worden, en ook voldoende fysiek en economisch toegankelijk zijn. In plaats van werkers in het openbaar vervoer onder druk te zetten met belabberde arbeidsvoorwaarden, moeten die werkers voldoende erkenning en waardering krijgen voor de belangrijke arbeid die ze verrichten. Dat zijn de uitgangspunten van de #WijReizenSamen-campagne. De activisten van die campagne doen er goed aan om dit soort onderzoeken als een feitelijke onderbouwing in te zetten bij de strijd die ze aan het voeren zijn voor een beter openbaar vervoer. Beter voor de werkers in het openbaar vervoer, beter voor de reizigers, beter voor het klimaat.
Harry Westerink