“Onze toekomst is publiek!” – Santiago Verklaring voor Openbare Diensten

Geplaatst op door

We bevinden ons op een kritiek punt in de geschiedenis. In een tijd waarin de wereld wordt geconfronteerd met een reeks crises, van milieucrisis tot een toename van honger en ongelijkheid, van toenemende gewapende conflicten, pandemieën en extremisme tot torenhoge inflatie, groeit tegelijkertijd een collectief antwoord. Er is een grote beweging aan het ontstaan en er dienen zich concrete oplossingen aan om het dominante denkpatroon van groei, privatisering en commercialisering tegen te gaan. Het is een beweging voor universele toegang tot hoogwaardige, gender-transformatieve en rechtvaardige openbare diensten als fundament voor een eerlijke en rechtvaardige samenleving.

Van 29 november tot 2 december 2022 kwamen meer dan duizend vertegenwoordigers uit meer dan honderd landen, van basisbewegingen, belangen-, mensenrechten- en ontwikkelingsorganisaties, feministische bewegingen, vakbonden en andere maatschappelijke organisaties, zowel in persoon, als via internet, bijeen in Santiago, Chili om de cruciale rol van openbare diensten voor onze toekomst te bespreken.

Dit artikel maakt deel uit van een trilogie over de-privatisering, zie ook “’De mensen geven niet op, verdomme!’ – het terugwinnen van controle over de publieke watervoorziening in Buenaventura, Colombia” en “Massale bijval voor Labours plannen voor de-privatisering (2016-2019)”.

Honderden organisaties op het gebied van sociaal-economische rechtvaardigheid en openbare diensten, van onderwijs en gezondheidszorg tot zorg, energie, voedsel, huisvesting, water, vervoer en sociale bescherming, komen nu samen om de schadelijke effecten van de commercialisering van openbare diensten aan te pakken, de democratische publieke controle terug te eisen en een werkelijk gelijkwaardige en op mensenrechten gerichte economie uit te denken die werkt voor mensen en de planeet. Wij eisen universele toegang tot hoogwaardige, gender-transformerende en rechtvaardige openbare diensten als fundament voor een eerlijke en rechtvaardige samenleving.

Onze gemeenschappelijke politieke benadering van het begrip kolonialisme helpt ons de structuren en denkwijzen te herkennen die in het verleden economische ongelijkheid, onrechtvaardigheid en bezuinigingen hebben veroorzaakt en nog steeds veroorzaken – waardoor openbare diensten al tientallen jaren chronisch ondergefinancierd worden. De neo-liberale economie, versterkt door het huidige patroon van hyper-globalisering, wordt gekenmerkt door het voortzetten van extractie, controle, afhankelijkheid, onderwerping, patriarchaat en de huidige mondiale arbeidsverdeling, waaronder landen in het zuiden van de wereld onevenredig zwaar te lijden hebben.

De privatisering van openbare diensten en de commercialisering van alle aspecten van het leven hebben geleid tot toenemende ongelijkheid en diepgewortelde machtsverschillen, waarbij winst en corruptie de overhand hebben gekregen op de rechten van mensen en het ecologische en sociale welzijn. Dit heeft negatieve gevolgen voor werknemers, gebruikers van diensten en gemeenschappen, waarbij de kosten en schade onevenredig zwaar drukken op degenen die in het verleden al zijn uitgebuit.

De devaluatie van de sociale status van ambtenaren, de verslechtering van hun arbeidsomstandigheden en de aanvallen op hun vakbonden behoren tot de meest zorgwekkende verslechteringen van onze tijd en vormen een bedreiging voor onze collectieve ruimten. Dit houdt nauw verband met de patriarchale organisatie van de samenleving, waarin vrouwen als werknemers en verzorgers worden ondergewaardeerd en sociale en economische schokken moeten opvangen. Zij zijn de eersten die te lijden hebben onder bezuinigingen in de publieke sector, waardoor zij toegang tot diensten en mogelijkheden tot behoorlijk werk verliezen, en worden opgezadeld met een toenemende last van onbetaald zorgwerk.

Bezuinigingen op de overheidsbegrotingen en de lonen worden ingegeven door de ideologische denkwijze van het Internationaal Monetair Fonds die ook veel ministeries van Financiën in zijn greep heeft, en die de belangen van bedrijven dienen boven die van mensen, waardoor internationaal afhankelijkheid en onhoudbare schulden blijven bestaan. Oneerlijke belastingregels, nationaal en internationaal, veroorzaken enorme ongelijkheden in de concentratie van inkomen, rijkdom en macht binnen en tussen landen. Door de wijze van financiering van een groot aantal overheidsmaatregelen wordt de macht overgedragen aan aandeelhouders en wordt de democratie ondermijnd.

Deze bijeenkomst in Chili volgt op jaren van toenemende mobilisatie over de hele wereld. Zij bouwt voort op de internationale conferentie van 2019 in Amsterdam en het daaruit voortvloeiende boek “The Future is Public: Towards Democratic Ownership of Public Services”, evenals een reeks baanbrekende evenementen die duizenden mensen online samenbrachten, en de goedkeuring in 2021 van het “Global Manifesto for Public Services” en het daarmee samenhangende “Manifesto on Rebuilding the Social Organisation of Care”.

Onze toekomst is publiek

We verbinden ons ertoe verder te bouwen aan een intersectionele beweging voor een toekomst die publiek is. Een toekomst waarin onze rechten worden gegarandeerd, niet op basis van ons vermogen om te betalen, of op basis van de vraag of een systeem winst oplevert, maar op basis van de vraag of het ons allen in staat stelt goed samen te leven in vrede en gelijkheid: ons buen vivir.

Een publieke toekomst is een toekomst waarin noch vrouwen, noch inheemse bevolkingen, noch personen met een handicap, noch de arbeidersklasse of migranten, noch raciale, etnische of seksuele minderheden een oneerlijke en ongelijke last hoeven te dragen in onze samenlevingen. Het is een toekomst waarin de voortdurende erfenis van het kolonialisme wordt beëindigd door middel van zinvolle herstelbetalingen, kwijtschelding van schulden en een volledige herziening van ons mondiale economische systeem, onder meer door vermindering van het materiaal- en energieverbruik door rijke economieën.

Wie onze hulpbronnen en diensten bezit is van fundamenteel belang. Een publieke toekomst betekent dat alles wat essentieel is voor een waardig leven niet meer onder particuliere controle valt, maar onder dekoloniale vormen van collectieve, transparante en democratische controle. In sommige contexten betekent dit doortastend lokaal, regionaal en/of nationaal ingrijpen door de staat. In andere contexten betekent dit het versterken van volksorganisaties, waaronder vakbonden, en het uitbreiden van ruimte voor zelfbestuur, gemeenschappelijk bezit en gemeenschapscontrole over hulpbronnen.

Wij waarderen publiek-publieke samenwerking, maar wij verzetten ons tegen publiek-private samenwerking die er alleen toe dient middelen aan het publiek te onttrekken ten behoeve van particuliere belangen.

Een toekomst die publiek is, betekent ook dat we voorwaarden moeten scheppen om alternatieve productiesystemen mogelijk te maken, waaronder voorrang voor agro-ecologie als essentieel onderdeel van voedselsoevereiniteit. Daartoe moeten we de controle over besluitvormingsprocessen en instellingen terugnemen van de huidige overheersing van het bedrijfsleven, zodat we zelf gezamenlijk kunnen beslissen over wat, voor wie en hoe we middelen en openbare diensten verstrekken, beheren en collectief in bezit hebben.

De publieke toekomst zal niet mogelijk zijn zonder moedige collectieve nationale actie voor ambitieuze, gender-transformerende en progressieve fiscale en economische hervormingen, om financiering van universele openbare diensten drastisch uit te breiden. Deze hervormingen moeten worden aangevuld met belangrijke verschuivingen in de internationale financiële structuur van de overheid, waaronder veranderingen op het gebied van belastingen, schulden en handel. Wij moeten gebruik maken van de dynamiek die is ontstaan door de recente successen van Afrikaanse landen en andere landen in het zuiden van de wereld bij de totstandbrenging van een intergouvernementeel VN-kader voor belastingen en de vierde conferentie over financiering van ontwikkeling.

Democratisering van het economisch bestuur tot werkelijk multilaterale processen is van cruciaal belang om de macht van dominante neo-liberale organisaties te overwinnen en nationale en internationale financiële instellingen te heroriënteren, weg van de raciale, patriarchale en koloniale patronen van het kapitalisme en in de richting van sociaal-economische rechtvaardigheid, ecologische duurzaamheid, mensenrechten en openbare diensten.

Even essentieel is het om de klimaat- en ecologische schuld van het noorden af te lossen, om het gebruik van energie en materiële hulpbronnen door rijke economieën versneld terug te dringen, om grote vervuilers aansprakelijk te stellen voor hun generaties lang durende wandaden, om de uitfasering van fossiele brandstoffen te versnellen, en om allereerst het financieringssysteem te veranderen.

Een publieke toekomst erkent de dringende behoefte aan internationale solidariteit en wereldwijde systematische, maar naar de context verschillende, oplossingen. Het is een essentieel onderdeel van een rechtvaardige, feministische en dekoloniale overgang, die gebruikers en werknemers van openbare diensten centraal stelt, en die ons in staat zal stellen een duurzaam sociaal pact voor de 21e eeuw op te bouwen.

Sluit u aan bij onze oproep voor universele toegang tot hoogwaardige, gender-transformatieve en rechtvaardige openbare diensten als fundament van een eerlijke en rechtvaardige samenleving. Onderschrijf de verklaring.

Wij zullen actie ondernemen

We zullen onze krachten over sectoren, regio’s en bewegingen heen bundelen om gemeenschappelijke strategieën te formuleren, nieuwe allianties te vormen en met gezamenlijke voorstellen komen voor een rechtvaardige, feministische en dekoloniale overgang in het licht van de klimaat- en milieucrisis. We zullen werken aan veranderingen in onze huidige samenlevingen, waarbij we aan mensenrechten en ecologische duurzaamheid meer waarde zullen toekennen dan aan groei van het Bruto Nationaal Product (BNP) en eng gedefinieerde economische voordelen.

In solidariteit met basisgroepen van onder meer inheemse bevolkingen, jongeren, ouderen en personen met een handicap, zullen wij:

  • In solidariteit dwars door sectoren en bewegingen heen onze collectieve analyse opbouwen, elkaars werk en eisen steunen, en onze krachten bundelen voor veelbelovende collectieve strijd.
  • Elkaar uitnodigen op sectorale bijeenkomsten, goede werkwijzen delen en collectieve programma’s en eisen ontwikkelen.
  • Verslag uitbrengen binnen onze organisaties, netwerken en sectoren, en het engagement van onze respectievelijke sectoren als pijlers van de bredere beweging blijven versterken en uitbreiden.
  • Samenwerken om institutionele en wettelijke kaders voor bescherming van overheidsdiensten te versterken.
  • Mobiliseren voor een proces van organisatorische, intersectionele zelfreflectie, verandering en actie.
  • Werken aan een collectieve virtuele ruimte op “Our Future is Public” om ervaringen en politieke tactieken te delen.
  • Doorgaan met het formuleren van eisen aan beleidsmakers van gemeenten en nationale regeringen voor openbare diensten, beleid en investeringen.
  • Samenwerken met op elkaar afgestemde lokale, nationale en internationale overheden om alternatieve, eerlijkere bestuursmodellen te ondersteunen.
  • Overleg plegen over de vorm, de reikwijdte en de focus van een onafhankelijke commissie voor openbare diensten en samenwerken om die tot stand te brengen.
  • Regelmatige ontmoetingen organiseren om groepen en bewegingen te versterken die aan onze publieke toekomst werken en binnen drie jaar een nieuwe wereldconferentie organiseren.

De lijst van eerste ondertekenaars van dit manifest bevat meer dan 200 organisaties, van de Activista defensora derechos humanos mujer rural via Jubilee Scotland tot Zimbabwe Urban Councils Workers Union en van de Groupe de travail pour la démocratie énergétique – Tunisie via Oxfam International tot het Pakistan Fisherfolk Forum.

Voor de oorspronkelijke tekst zie: “Our Future is Public: Santiago Declaration for Public Services” van december 2022. Vertaling: Jan Paul Smit.

Wil je meer weten over gemeenschapsinitiatieven en de-privatiseren, ga dan naar: