Onze voedselsystemen staan op instorten en de superrijken proberen elke oplossing te blokkeren
George Monbiot, columnist van The Guardian, windt er geen doekjes om. In een recent artikel legt hij eerst uit hoe groot het risico is dat er door de klimaatcrisis gelijktijdig verschillende misoogsten kunnen plaatsvinden. Vervolgens vraagt hij zich af waarom de media over dit grote gevaar nauwelijks berichten. Tenslotte komt hij met zijn conclusie.
Het onderliggende probleem is niet moeilijk te begrijpen: regeringen zijn er niet in geslaagd om wat de econoom Thomas Piketty de “patrimoniale spiraal van rijkdomaccumulatie” noemt, te doorbreken. Als gevolg daarvan zijn de rijken steeds rijker geworden, een proces dat lijkt te versnellen. In 2021 bijvoorbeeld veroverden de ultrarijken bijna tweederde van alle nieuwe rijkdom in de wereld. Hun aandeel in het nationaal inkomen in het Verenigd Koninkrijk is sinds 1980 bijna verdubbeld, terwijl het nu in de VS hoger is dan in 1820.
Hoe rijker een fractie van de samenleving wordt, hoe groter haar politieke macht en hoe extremer de eisen die ze stelt. Het probleem wordt in één zin samengevat in de ontslagbrief van de Britse milieuminister Zac Goldsmith: in plaats van een cruciale milieutop bij te wonen, ging Rishi Sunak (premier van Groot-Brittannië) naar het zomerfeest van Rupert Murdoch (rechtse mediagigant). We kunnen niet effectief samenwerken om onze gemeenschappelijke problemen op te lossen als zo enorm veel macht in handen is van zo weinigen.
Wat de ultrarijken willen, is het economische systeem dat hen heeft gebracht waar ze nu zijn, in stand houden en uitbreiden. Hoe meer ze te verliezen hebben, hoe creatiever hun strategieën worden. Naast de traditionele aanpak van het kopen van mediakanalen en het pompen van geld in politieke partijen die hen bevoordelen, bedenken ze allerlei nieuwe manieren om hun belangen te beschermen.
Bedrijven en oligarchen met enorme fortuinen kunnen zoveel junktanks (zogenaamde denktanks), trollenboerderijen, marketinggoeroes, psychologen en microdoelgroepen inhuren als ze nodig hebben om rechtvaardigingen te bedenken voor hun beleid, en mensen die een leefbare planeet proberen te behouden te demoniseren, demoraliseren, misbruiken en bedreigen. De junktanks bedenken nieuwe wetten om protest de kop in te drukken, en politici die dezelfde plutocratische klasse financiert voeren die wetten vervolgens uit.
Het kan bijna niet erger. De inspanningen om de systemen op aarde en de menselijke systemen die ervan afhankelijk zijn te beschermen, worden geleid door mensen die aan de rand van de samenleving werken met zeer weinig middelen, terwijl de rijksten en machtigsten alle middelen gebruiken om hen tegen te houden. Kun je je voorstellen hoe je dit over enkele tientallen jaren aan je kinderen moet uitleggen?
Als je terugkijkt op eerdere menselijke rampen, die allemaal in het niet vallen bij de huidige, vraag je jezelf steeds weer af: “Waarom hebben ze niet… ?”. Het antwoord is macht: de macht van enkelen om de belangen van de mensheid te ondermijnen. De strijd om systeemfalen af te wenden is de strijd tussen democratie en plutocratie. Dat is het altijd geweest, maar de inzet is nu hoger dan ooit.
George Monbiot
(Dit is een vertaling en bewerking door Jan Paul Smit van de column “With our food systems on the verge of collapse, it’s the plutocrats v life on Earth” in The Guardian van 15 juli 2023.)