Orwelliaans “Inlichtingenbureau” al 20 jaar ingezet tegen bijstandsgerechtigden

De leiding heeft ooit overwogen de naam te wijzigen vanwege de associatie met 1984 van George Orwell. “Negen van de tien keer als mensen in aanraking komen met het IB moeten we uitleggen dat het niet de geheime dienst is en dat we niet aan fraudebestrijding doen, maar een proces hebben geautomatiseerd om de rechtmatigheid van uitkeringen te onderzoeken”, vertellen Paul Schaafsma en Jan-Peter Bergfeld, leden van het managementteam van het Inlichtingenbureau, in de WRR-voorstudie “Big Data voor fraudebestrijding”. “Dat is nog niet schimmig of crimineel, maar een gewoon proces dat hoort bij het aanvragen van een voorziening bij de gemeente.” (…) “Wij geven het signaal mee: besteed hier minimale aandacht aan of juist: dit is een indicatie voor nader onderzoek”, zeggen Schaafsma en Bergfeld van het Inlichtingenbureau in de WRR-studie uit 2016. Bijvoorbeeld: het Inlichtingenbureau ontvangt informatie vanuit de RDW dat een bijstandsgerechtigde een auto op zijn naam heeft staan. Het bureau kan op basis daarvan bepalen hoe oud het voertuig is, wat de mogelijke waarde is. Het kan ook combineren: heeft iemand in een paar maanden tijd een aantal oude auto’s op zijn naam staan, dan is dat reden tot nader onderzoek. En als het bijvoorbeeld gaat om een bestelbus, dan kan dat een indicatie zijn voor neveninkomsten. “De helft van de uitkeringsgerechtigden heeft een auto, maar dan moet je eerder denken aan een Pandaatje van twaalf jaar oud dan aan een BMW van drie jaar oud”, zeggen de geïnterviewde IB-managers in het WRR-paper. “Een Porsche is per definitie een auto die een signaaltje krijgt, Rolls Royce, Mercedes of BMW ook wel; auto’s die je niet verwacht bij bijstandsgerechtigden.” De lijst van dure auto’s wordt periodiek nagelopen om die te herijken. Ook bij de vrouw in Wijdemeren blijkt het nu om een auto te gaan, zo liet de gemeente vorige week weten. De vrouw kreeg, aldus de gemeente, sinds 2015 een uitkering en toeslagen. In 2018 bleek dat zij nauwelijks iets had uitgegeven aan levensonderhoud. Wel kocht ze een auto “uit het duurdere segment” en een motor. De advocaat geeft aan dat het om tweedehandsmodellen gaat die niet zo veel waard zijn. “De gemeente heeft wettelijke geheimhoudingsplicht, dus mag dit helemaal niet zeggen”, reageert bestuurskundige Gerrit Dijkstra verontwaardigd. Ook wijst hij op het signaal van levensonderhoud. “Als het Inlichtingenbureau weet dat deze bijstandsgerechtigde geringe uitgaven voor levensonderhoud heeft, dan zullen ze toch ook echt moeten beschikken over bankgegevens.”

Irene van der Linde in Ze weten alles van je (Groene)