Podcasts – Meeslepende interviews en boeiende projecten over wederzijdse hulp

Voor deze eerste aflevering in een serie podcastbesprekingen luisterden wij, Petra en Ronja, naar podcasts met als thema wederzijdse hulp of in het Engels mutual aid. Wederzijdse hulp is een vorm van samenwerken en een inspiratiebron voor sociale bewegingen.

Wederzijdse hulp is zeker geen liefdadigheid. Dit legt Liz in de podcast “Rebel Steps“, die we als eerste beluisterd hebben, kort en krachtig uit. Wat wederzijdse hulp precies betekent, vertelt Dean Spade uitgebreid in “It’s going down“. Joey Ayoub vraagt in zijn podcast “The Fire These Times” hoe wederzijdse hulp-projecten kunnen blijven voortbestaan. Laura Flanders bespreekt een concreet voorbeeld van wederzijdse hulp, namelijk transformatieve gerechtigheid (transformative justice). Als laatste hebben we de podcast “The Ex-Worker” geluisterd waarin anarchistische verplegers vertellen over wederzijdse hulp en gerelateerde onderwerpen in tijden van COVID-19.

Alle podcasts die we hieronder bespreken zijn in het Engels. Hier kan je deze aflevering in het Engels lezen.

Here’s an English version of this episode.

Dit wordt geen recensierubriek zoals in een krant – we bespreken alleen die podcasts die we zelf erg de moeite waard vinden, dus we gaan niks afkraken. Waar de podcasts precies over gaan en wat wij ervan vinden, delen we graag met jullie volgens een vast format:

1. Rebel Steps

In het kort: “Support Your Community (mutual aid)“, uitleg over wederzijde hulp, 0:13h, Engels, transcript.

De makers

“Rebel Steps” is een podcast over politieke acties waarbij directe actie, solidariteit, autonomie en wederzijdse hulp centraal staan. Amy en Liz, de makers van Rebel Steps, wonen in New York en zijn volgens eigen zeggen na de verkiezing van Donald Trump activistischer geworden.

Waar gaat het over?

In hun aflevering “Support Your Community (mutual aid)” legt Liz uit wat wederzijdse hulp is en hoe het verschilt van liefdadigheid. Dit doet ze samen met Chris van “Food not Bombs”. Wederzijdse hulp vormt en versterkt een gemeenschap. Dit in tegenstelling tot overheidssteun of andere liefdadigheidsprojecten waarbij een hiërarchische relatie bestaat tussen gever en ontvanger van de steun. Deze hiërarchische verhouding is duidelijk niet aanwezig bij wederzijdse hulp-projecten. Liz vat het gezegde tijdens de aflevering regelmatig samen en voegt naast Food not Bombs nog andere voorbeelden van wederzijdse hulp toe. De aflevering sluit zij af met een krachtige uitsmijter: “Believe in yourself, trust each other and get organized.”

Wat vonden wij?

Deze korte en zeer duidelijke podcastaflevering is zeker een aanrader. De theorie van wederzijdse hulp wordt op een toegankelijke manier uitgelegd en onderbouwd met specifieke voorbeelden.

Helaas zijn er nog geen podcasts in het Nederlands verschenen over wederzijdse hulp (of wij hebben ze niet kunnen vinden, maar tip ons vooral als je iets weet!). Wel is wederzijdse hulp een thema dat ook in Nederland speelt, zie bijvoorbeeld het online rondetafelgesprek van het BAK: “Practicing Tactical Solidarities II: A Roundtable on Mutual Aid, Emergency, and Continuous Care“.

2. It’s going down

In het kort: “Building Power, Resisting Recuperation“, interview met Dean Spade over wederzijdse hulp, 1:05h, Engels, geen transcript.

De makers

“It’s going down” is meer dan een podcast. De mensen van It’s going down zien zich als een digitale gemeenschap. Via hun platform publiceren ze regelmatig teksten, video’s en podcasts over activisme, maar ook over de theorieën erachter.

Over wat gaat het?

Eén zo’n theorie is het idee van wederzijdse hulp. In de aflevering “Building Power, Resisting Recuperation” is transgender activist en jurist Dean Spade aan het woord. Dean publiceerde in 2020 het boek “Mutual Aid” waarin de drie belangrijkste aspecten van wederzijdse hulp worden uitgelegd: toegang tot basisbehoeften, solidariteit en zelfredzaamheid. In het interview legt Dean uit dat het erom gaat mensen binnen een gemeenschap te voorzien in basisbehoeften. Dit kun je heel breed zien, zoals voedselvoorziening tijdens een ramp, maar bijvoorbeeld ook iets als een netwerk voor mensen die blootstaan aan racistisch geweld. Het voorzien in die basisbehoeften is onlosmakelijk gekoppeld aan solidariteit: zo is het niet alleen belangrijk om voor elkaar te koken, maar ook om inzichtelijk te maken waarom sommige mensen geen toegang hebben tot eten.

De samenwerking binnen wederzijdse hulp-projecten is gericht op participatie en het oplossen van problemen, en niet af te wachten tot de staat dit doet. Tijdens het interview waarschuwt Dean ook voor de valkuilen van wederzijdse hulp-projecten, zoals coöptatie van het project of het uitgeput raken van de deelnemers.

Wat vonden wij?

Deze podcast is een goed begin om uitgebreid kennis te maken met het idee van wederzijdse hulp. Het enthousiasme spettert er bij Dean van af. Leuk om te luisteren! Wel een beetje aan de lange kant en een transcript had niet misstaan. Na het luisteren van deze podcast heb ik het boek Mutual Aid gelezen. Het is vlot geschreven en staat vol met praktische tips voor het opzetten van wederzijdse hulp.

3. The Fire These Times

In het kort: “Mutual Aid is Sweeping the World“, interview met Zoe Smith over duurzame wederzijdse hulp, 0:42h, Engels, geen transcript.

De maker

“The Fire These Times” is een wekelijkse podcast van Joey Ayoub uit Libanon over onderwerpen op het snijpunt van politiek, geschiedenis, filosofie, cultuur en wetenschap. De naam van de podcast is bewust gekozen en refereert aan het boek van James Baldwin “The Fire Next Time”. Voor zijn podcast heeft Joey meerdere afleveringen over het thema wederzijdse hulp gemaakt. In een van de afleveringen spreekt hij met Zoe Smith. Zoe had in 2020 al twee artikelen over wederzijdse hulp gepubliceerd “Mutual aid is sweeping the world. Here’s how we make this anarchist way of organising last” en “The unthinkable has become reality. How can we build back better?“.

Waar gaat het over?

Zoe en Joey gaan tijdens hun gesprek op zoek naar een antwoord op de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat wederzijdse hulp-projecten blijven voortbestaan. Veel projecten zijn helaas maar van tijdelijke duur. Om een antwoord te vinden kijken ze naar voorbeelden die (deels) nu nog bestaan. Zo zijn er de “Barrios de Pie” die als gemeenschapskeuken begonnen en uitgegroeid zijn tot een sociale beweging in Argentinië. Meer in het algemeen maken volgens Zoe wederzijdse hulp-projecten een ontwikkeling door. Aan het begin draait het vooral om voor elkaar zorgen. Later zie je dat meer en meer mensen participeren die op een horizontale manier samenwerken. De horizontale aanpak is belangrijk. Alleen dan kun je immers gezamenlijk problemen oplossen. Dit in tegenstelling tot liefdadigheidsprojecten die een top-down-benadering kennen en alleen de symptomen bestrijden in plaats van het eigenlijke probleem.

Wat vonden wij?

Joey en Zoe zijn twee boeiende mensen en alleen al daarom is het de moeite waard om deze aflevering te luisteren. Tijdens het luisteren was ik helaas af en toe wel de rode draad kwijt. Ook mis ik een duidelijk antwoord op de vraag hoe wederzijdse hulp duurzaam kan worden opgezet. Misschien is er geen kant en klaar antwoord op die vraag. Geboeid door het onderwerp en de vraag, ben ik het artikel van Zoe gaan lezen. Hierin geeft ze een mooi overzicht van onderzoeken en publicaties over wederzijdse hulp. Haar artikel sluit ze af met een duidelijke boodschap en een mogelijk antwoord op de vraag hoe wederzijdse hulp-projecten kunnen blijven voortbestaan: het is belangrijk vóór iets te vechten in plaats van alleen tegen iets. Ondanks dat ik het artikel erbij pakte is de podcast zeker het beluisteren waard. Het zette me namelijk aan het denken over de praktijk van wederzijdse hulp-projecten.

4. The Laura Flanders Show

In het kort: “Mutual Aid Justice: Beyond Survival“, gesprek met Leah Lakshni Piepzna-Samarasinha en Ejeris Dixon over transformatieve gerechtigheid als vorm van wederzijdse hulp, 0:31h, Engels, transcript en video

De maker

Laura Flanders is een bekende Brits-Amerikaanse journalist. Voor haar show nodigt zij mensen uit die de wereld willen veranderen.

Waar gaat het over?

In de aflevering “Mutual Aid Justice: Beyond Survival” spreekt Laura met de redacteuren van het boek “Beyond Survival: Strategies and Stories from the Transformative Justice Movement”. Hoe kun je wederzijdse hulp bij geweld en misbruik opzetten? Niet iedereen kan en wil immers de politie bellen. Het proces van transformatieve gerechtigheid biedt een alternatief.

Leah en Ejeris noemen tijdens het gesprek met Laura veel voorbeelden waarom iemand niet de politie zou willen of kunnen bellen. De redenen hiervoor zijn divers en vaak gerelateerd aan een racistisch en gewelddadig politie- en justitieapparaat. Ook staat de politie niet bepaald bekend om haar deëscalerend optreden. Tijdens het gesprek tussen Laura, Leah en Ejeris komt ook het opsluiten van mensen ter sprake. Alle drie zijn het met elkaar eens dat daders opsluiten op de lange termijn niets oplost. De oorzaken voor geweld blijven immers voortbestaan. Volgens Leah is ook het preventieve werk belangrijk. Voorkom gewelddadige situaties en informeer elkaar over hulpmogelijkheden. Ejeris voegt er nog aan toe dat we elkaar ook kunnen aanmoedigen om in noodgevallen in te grijpen. De rode draad van het gesprek vormt de boodschap dat transformatieve gerechtigheid niet iets is dat je alleen doet, maar wel iets is dat iedereen kan doen, zou moeten doen.

Wat vonden wij?

Het gesprek is opgenomen op de eerste dag van de lockdown in New York en dat is een beetje aan het geluid te horen. Laura en haar gasten zitten duidelijk niet samen in een studio. Ondanks het geluid is het wel een prettige aflevering. Leah en Ejeris geven veel specifieke voorbeelden en Laura vraagt door. Als luisteraar krijg je een goede indruk waarom een proces van transformatieve gerechtigheid nodig is.

In Nederland staat transformatieve gerechtigheid helaas nog in de kinderschoenen. Wel zijn er individuen en groepen actief aan het nadenken over community accountability, iets dat nauw verbonden is aan transformatieve gerechtigheid. Community accountability draait om de vraag hoe je binnen je gemeenschap omgaat met geweld. De Nederlandse podcast “Bloed aan de Muur” heeft een aantal afleveringen (12, 25, 27 en 28) gemaakt over community accountability en dan specifiek over geweld binnen de linkse scene.

5. Ex-Worker

In het kort: “Anarchist Nurses Speak Out on Survival and Resistance“, interviews met verplegers over de Amerikaanse gezondheidszorg en hun reactie erop, 1:56h, Engels, transcript

De makers

The Ex-Worker is een podcast door en voor mensen die dromen van een leven zonder spreekwoordelijke prikklok. Degenen die deze aflevering presenteren heten Clara en Alanis; dat is meteen ook alles dat we over hen weten, waarschijnlijk blijven de makers het liefst enigszins anoniem.

Waar gaat het over?

Deze aflevering gaat over het overleven van de COVID-19 pandemie in de breedste zin van het woord – van simpelweg in leven blijven tot omgaan met een wereld waarin er geen verbinding en aanraking lijkt te zijn. De podcast gaat niet zozeer specifiek over wederzijdse hulp, maar wederzijdse hulp speelt wel een belangrijke rol in de verhalen die voorbij komen. De podcast is zelf wel een vorm van wederzijdse hulp.

Vanuit de gedachte dat anarchisten geneigd zijn om autoriteiten te wantrouwen, wordt de vraag gesteld: waar kunnen we wél betrouwbare informatie krijgen, tot wie kunnen we ons wenden om te bepalen wat verstandig is om te doen en laten? Het antwoord op die vraag is om te beginnen bij de mensen die het dichtst bovenop de crisis zitten: werkers in de gezondheidszorg, verpleegkundigen, en dan het liefst met een vergelijkbare ideologische achtergrond.

Het resultaat bestaat uit een aantal gesprekken met verpleegkundigen. Het eerste interview is nagespeeld, omdat de geïnterviewde eerste hulp-verpleegkundige graag anoniem wilde blijven uit angst om hun baan te verliezen. Deze persoon is werkzaam in het zuidwesten van de Verenigde Staten en vertelt onder andere over het totale gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen. Hen vertelt bijvoorbeeld dat hen de gebruikte N95-maskers steriliseert door ze thuis in de oven te doen, omdat er gewoon niet genoeg maskers zijn.

Deze verpleegkundige benadrukt meermaals hoe belangrijk het is om “shelter in place” (thuisblijven en minimaal contact met anderen) op te volgen. Het is duidelijk dat deze persoon dagelijks de vreselijke gevolgen van de pandemie ziet, en dat deze persoon zich ook erg bewust is van de geneigdheid van een deel van de anarchistische community om álles dat de autoriteiten adviseren in de wind te slaan, enkel en alleen omdát het door de autoriteiten geadviseerd wordt.

Het tweede gesprek – met twee verpleegkundigen in New Orleans (Vi en Sasha) – is gewoon opgenomen en niet nagespeeld. Het is een heel uitgebreid gesprek waarin zo’n beetje elk denkbaar aspect van de huidige pandemie aan bod komt. De verpleegkundigen vertellen onder andere welke parallellen er zijn met de tijd van de AIDS-epidemie, hoe herkenbaar de situatie is voor verpleegkundigen die zich die tijd nog kunnen herinneren.

Er wordt op een realistische manier gesproken over de balans tussen het minimaliseren van risico’s en het voldoen aan de diepgewortelde sociale behoeften van mensen.

De podcast sluit af met oproepen tot solidariteit/donaties aan diverse wederzijdse hulp-projecten. Ook wordt er kort aandacht besteed aan verjaardagen van politieke gevangenen.

Wat vonden wij?

Het is een hele lange podcast, bijna twee uur, maar die vlogen voorbij en ik vond het jammer toen het afgelopen was. Ik vond het tweede gesprek, met de twee verplegers uit New Orleans, het leukst om naar te luisteren omdat het zoveel handvatten bood voor hoe om te gaan met deze pandemie.

De podcast is niet dogmatisch-anarchistisch (ja, helaas bestaat dat) en dat voelde als een opluchting, omdat dit bij zelfbenoemde anarchisten nog wel eens een ding is. De noodzaak om bepaalde adviezen op te volgen, ondanks dat de overheid ze geeft, werd meerdere keren aangehaald. Het is niet omdat de overheid iets vraagt (of verplicht) dat het dan per definitie een slechte maatregel is, dingen als social distancing en “shelter in place” zijn gewoon heel effectief tegen een virus. Maar daar waar de overheid nul aandacht besteedt aan de zorg en de liefde voor elkaar en hoe we hier ook psychisch goed doorheen kunnen komen, doet deze podcast dit gelukkig wel. Absoluut waardevol om naar te luisteren!

Veel luisterplezier!

Petra & Ronja

Ken je nog andere goede podcasts over wederzijdse hulp, laat het weten in een reactie of via doorbraak@doorbraak.eu.

Mocht je zelf af en toe iets willen schrijven over boeiende podcasts? Neem dan contact met ons op via doorbraak@doorbraak.eu.