Pools asielverbod – een nieuw dieptepunt
Op 21 februari stemde het Poolse parlement met een overweldigende meerderheid voor een tijdelijk verbod om asiel aan te vragen voor vluchtelingen die door bepaalde landen (lees: Rusland en Wit-Rusland) ingezet worden om de Poolse staat te ontwrichten. De maatregel is volstrekt in strijd met de Poolse Grondwet en het internationaal recht, maar ook met de EU-wetgeving, die een dergelijke stap absoluut niet toestaat. Nu niet, maar ook niet onder het migratieverdrag dat volgend jaar van kracht wordt. De Senaat (vergelijkbaar met de Eerste Kamer) zal de wet waarschijnlijk goedkeuren, waarna de president zijn handtekening zal zetten.
Deze Poolse wet vormt wel de ergste aantasting van het officiële Europese asielbeleid, maar is zeker niet de eerste stap in die richting. Finland kwam al eerder met een gelijksoortige maatregel, en andere lidstaten, vooral die aan Rusland of Wit-Rusland grenzen, deden in de praktijk al hetzelfde. Het is echter vooral verontrustend dat de Europese Commissie (dagelijks bestuur van de EU) deze schendingen van het Europese asielstelsel lange tijd stilzwijgend geaccepteerd heeft, en dat zij samen met de Europese Raad (alle staatshoofden van de EU-landen) de afgelopen weken een ongekende campagne heeft gevoerd om deze juridisch onverdedigbare stap te rechtvaardigen. Dit alles is gebeurd in strijd met EU-wetten en de uitspraken van het Europees Hof van Justitie, die over dit onderwerp glashelder zijn. We zijn getuige van een onmiskenbare EU-rechtsstaatcrisis op het gebied van migratie en asiel.
De nieuwe Poolse wet is op meerdere punten in strijd met verschillende internationale verdragen die de EU-lidstaten ondertekend hebben. Het meest in het oog springend is de schending van het recht op asiel en het principe van non-refoulement, dat wil zeggen: het verbod om mensen uit te zetten naar gebieden waar ze het gevaar lopen op wrede of onmenselijke behandeling. Het gaat hier om een verbod dat algemeen beschouwd wordt als “absoluut”, wat betekent dat het onder alle omstandigheden blijft gelden.
EU-asielbeleid in duigen
In wezen maakt de “opschorting van het recht om een asielaanvraag in te dienen” het mogelijk om een bepaalde groep vluchtelingen fundamentele rechten te ontzeggen, omdat Rusland en Wit-Rusland hen politiek zouden misbruiken. Het heeft alle kenmerken van een collectieve straf, omdat het er in feite van uitgaat dat al deze mensen een bedreiging vormen voor Polen en dat de staat hen in principe onmiddellijk zou moeten verwijderen. Dat houdt in dat de overheid geen oog heeft voor het individu, wat toch de hoeksteen vormt van de mensenrechten.
Wanneer de Poolse staat de betreffende nieuwe wet straks combineert met pushbacks (het direct terugsturen over de grens) is de waardigheid en het leven van vluchtelingen direct in gevaar, zoals aan de grens tussen de EU en Wit-Rusland al veel te vaak is bewezen. Poolse en internationale mensenrechtenorganisaties hebben dan ook heftige kritiek op deze wet. Hoewel de Poolse en ook Finse verordeningen duidelijk in strijd zijn met de EU-wetgeving lijkt de Europese Commissie ermee akkoord te gaan. De Europese Raad maakte het nog bonter. Slechts enkele dagen nadat de Poolse regering haar plan om het asielrecht op te schorten presenteerde, betuigde de Raad nota bene zijn solidariteit met Polen en met lidstaten die last zouden hebben van “misbruik van vluchtelingen”. “Uitzonderlijke situaties vereisen passende maatregelen”, aldus de Raad.
Voor onze ogen breken regeringen in heel Europa de internationale basisrechten van vluchtelingen af, en ondertussen valt het EU-asielbeleid in duigen. Verbijsterend!
Maciej Grześkowiak
Het oorspronkelijke artikel “Poland’s ban on asylum – a new low”verscheen eind februari op de website van de EUobserver. Vertaling en bewerking: Jan Paul Smit. Grześkowiak is onderzoeker aan de Universiteit van Warschau en medewerker van de Poolse Ombudsman. Dit artikel geeft de mening van de auteur weer en misschien niet die van de Euobserver.