Publiek-private samenwerking maakt voor minima bezwaar en beroep tegen overheidsbesluiten moeilijker
Steeds meer gaat de overheid ertoe over om de uitvoering van werkzaamheden uit te besteden aan stichtingen, waarbij het maar de vraag is of de Algemene Wet Bestuursrecht van toepassing is en er bezwaar- en beroepsmogelijkheden open staan. Een voorbeeld is de stichting van het Inlichtingenbureau, dat gegevens van uitkeringsgerechtigden verstrekt aan gemeenten en ook door gemeenten is opgezet. Het is een belangrijk knooppunt bij de opsporing van fraude, de beoordeling van aanvragen van uitkeringen of de uitvoering van regelingen, zoals kwijtschelding van gemeentelijke heffingen. Als stichting is het Inlichtingenbureau aan niemand verantwoording verschuldigd, behalve indirect aan de gemeenten die het bureau hebben opgericht.
De regering en de energiemaatschappijen hebben een noodfonds energie ingesteld voor minima, die vanwege de sterk verhoogde prijzen van energie een te groot deel van hun inkomen aan energie moeten besteden. Ook het Tijdelijk Noodfonds Energie is een onafhankelijke privaatrechtelijke stichting. Budget Energie, Eneco, ENGIE, Essent, Greenchoice, Innova Energie, Pure Energie, Vattenfall en Vrij op Naam hebben geld gegeven aan het fonds. Ook de rijksoverheid steunt dat noodfonds met een subsidie. Het noodfonds laat mensen die het niet eens zijn met een beslissing van het fonds, weten dat bezwaar- en beroepsmogelijkheden op grond van de Algemene Wet Bestuursrecht niet van toepassing zijn. Wel heeft het noodfonds een mogelijkheid voor “herziening”, waarbij men nog een keer naar je gegevens kijkt.
Uitholling van rechten
De Bijstandsbond is van mening dat de Algemene Wet Bestuursrecht wel degelijk van toepassing is. Het is wat dat betreft een voorziening voor minima, die door de overheid is ingesteld. Jurisprudentie wijst uit dat in sommige gevallen stichtingen wel degelijk onder de wet vallen, bijvoorbeeld als de overheid er een substantieel bedrag in steekt en er een regeling voor is gemaakt. Dus ga wel in bezwaar en daarna eventueel naar de rechter, als je het er niet mee eens bent! Al heeft de rechter over dit noodfonds voor zover wij weten nog geen uitspraak gedaan. Maar het is de moeite waard om het te proberen. Er zijn bijvoorbeeld mensen die het niet eens zijn met de beslissing van het noodfonds, omdat ze nu een betrekkelijk laag bedrag aan energie betalen, waarop de beslissing van het noodfonds is gebaseerd, maar ze verwachten dat ze meer energie gaan gebruiken en vrezen dat ze aan het eind van het jaar een hoog bedrag moeten bijbetalen. Daarmee wordt in het noodfonds geen rekening gehouden.
Deze trend van stichtingen die overheidstaken uitvoeren, compliceert de toepassing van de Algemene Wet Bestuursrecht. Het gevaar bestaat van uitholling van de rechten van burgers bij overheidsbesluiten en bij de besteding van geld door de overheid. Als de rechter beslist dat de Algemene Wet Bestuursrecht niet van toepassing is, dan heb je als burger minder rechten. Kortom, een uitholling van de democratie dreigt. Heb je voorbeelden van beroepsprocedures bij stichtingen, laat het dan weten aan de Bijstandsbond. Dan kunnen we kennis verzamelen en ertegen ageren als de Algemene Wet Bestuursrecht volgens stichtingen en gemeenten niet van toepassing zou zijn.
Piet van der Lende en Petar Kapralov
(Dit artikel verscheen eerder op de site van de Bijstandsbond.)