Rechtszaak tegen Paspoortwet

De Nederlandse overheid weigert de 26-jarige Haagse Louise van Luijk een nieuw paspoort te verstrekken omdat zij geen digitale vingerafdrukken wenst af te staan. Op 27 juli 2010 tekende Louise tegen deze beslissing beroep aan bij de bestuursrechter. Daarmee is de juridische strijd tegen de repressieve Paspoortwet begonnen.

Als gevolg van een Europese verordening trad op 21 september 2009 in Nederland de nieuwe Paspoortwet in werking. Sindsdien moet iedere Nederlander bij de aanvraag van een nieuwe identiteitskaart minimaal vier digitale vingerafdrukken afstaan. Die worden door de afdeling Burgerzaken op het gemeentehuis gescand met een zogeheten vingerscanner, en opgeslagen in een digitale database. Twee van de vingerafdrukken worden in de chip van het paspoort of de identiteitskaart verwerkt. De Paspoortwet beoogt een extra dam op te werpen tegen identiteitsfraude en ongewenste immigratie. Zo wordt het mensen moeilijker gemaakt om te reizen op het paspoort van een ander. Ook voor illegalen zal het lastiger worden om de eigen naam te verzwijgen en daarmee een uitzetting te dwarsbomen. Niet alleen mensen zonder verblijfsvergunning worden door de wet getroffen, maar ook bijvoorbeeld gearresteerde demonstranten die anoniem wensen te blijven. Daarnaast vormt de verplichte afgifte van vingerafdrukken een inbreuk op de privacy van iedere burger. Die wordt immers als potentiële verdachte behandeld, zonder enig strafbaar feit te hebben begaan. De weerzin tegen de Paspoortwet is dan ook groot.

Protest

Ook Louise moet niets hebben van de Paspoortwet. Ze is sinds een aantal maanden fulltime moeder van een dochter, genaamd Ceder. Voor het moederschap reisde en woonde ze een aantal jaar in landen als Uruguay, Guatemala, Rusland en India. Daar leerde ze naar eigen zeggen veel over de uiteenlopende culturen, de traditionele manieren van leven, de talen en de bijzondere gebruiken. Van het vele reizen is Louise één ding het meest bijgebleven: “Vrijheid is het belangrijkste dat een mens kan bezitten. Met vrijheid bedoel ik vrijheid in de ruime zin van het woord, zoals de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid om je te bewegen en de vrijheid om te kiezen.” Vanuit haar drang naar vrijheid kan Louise zich niet vinden in de Paspoortwet. Ze weigert haar vingerafdrukken af te geven omdat die in een database opgenomen worden waartoe ook derden, zoals inlichtingen-, veiligheids- en, in beperkte mate, politiediensten toegang hebben. Louise is er voorts beducht voor dat haar gegevens in die database niet veilig zijn. “Zo’n database is niet te beveiligen tegen misbruik door onbevoegden. Dat geldt zowel voor de huidige gemeentelijke database als voor het nog aan te besteden centrale register. Zo kan de opslag van mijn gegevens mij grote schade berokkenen als die gegevens gemanipuleerd of gestolen worden.”

Precaire situatie

Nadat haar paspoort verlopen was, toog Louise in december 2009 naar het gemeentehuis in Den Haag om een nieuwe aan te vragen. Aangezien ze principieel weigerde haar vingerafdrukken af te geven, bleek dat niet mogelijk. Bij een nieuwe poging in januari 2010 kreeg ze weer nul op rekest. Nadat de Haagse burgemeester haar aanvraag officieel naar de prullenbak verwees, diende Louise een bezwaarschrift tegen deze beslissing in. Maar aangezien ze nog steeds zonder paspoort zat, verzocht ze tegelijkertijd de rechtbank om een tijdelijke voorziening: een noodpaspoort. In mei 2010 wees de voorzieningenrechter dat verzoek af. Louise: “Zo belandde ik in een precaire situatie, omdat ik als aanstaande moeder niet meer in aanmerking kwam voor reguliere ziekenzorg, mijn aanstaande baby bij de geboorte niet de naam van haar vader zou kunnen krijgen en zelfs na de geboorte niet zou kunnen worden aangegeven bij de burgerlijke stand. Ook bleef ik zo dagelijks het risico lopen op boetes of arrestatie op grond van het niet kunnen voldoen aan de identificatieplicht, als een agent het vertoon van een geldig identificatiebewijs van mij zou eisen.” Ook de bezwaarschriftprocedure bij de gemeente bood geen soelaas. In juli 2010 werden haar bezwaren van tafel geveegd. Louise kon alleen een paspoort krijgen als ze haar vingerafdrukken afstond, aldus de burgemeester. Ze was het daar niet mee eens en tekende meteen beroep aan bij de bestuursrechter.

Hogere wetgeving

Het is vooralsnog nog onduidelijk wanneer de rechtszaak zal dienen, mogelijkerwijs eind 2010. Maar Louise en haar advocaat Jos Hemelaar zullen in ieder geval betogen dat de Paspoortwet in strijd is met hogere wetgeving. Zo is het strijdig met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarin staat dat iedereen recht heeft op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. De wet zou zelfs botsen met de Europese verordening die de afgifte van vingerafdrukken juist verplichtte. Die rept namelijk over de afname van twee vingerafdrukken, terwijl Nederland er zeker vier afneemt. Daarnaast is het de bedoeling van de verordening dat de vingerafdrukken enkel gebruikt kunnen worden voor de vaststelling van de echtheid van identificatiebewijzen en om een betrouwbaar verband te leggen tussen identificatiebewijzen en de houders ervan. De overheid heeft de verordening echter zo ruim opgevat dat de vingerafdrukken ook ingezet kunnen worden voor opsporingsdoeleinden, voor de identificatie van verdachten. Zo kan een officier van Justitie, als die over de vingerafdrukken, foto en geslacht van een verdachte beschikt, via een verzoek aan de database verificatie plegen en een bijbehorende naam opvragen. Vooralsnog krijgt de politie of een officier van Justitie geen toegang tot de database als men enkel aan komt zetten met gevonden vingerafdrukken op een plaats delict. Maar wat niet is, kan nog komen.

Ook op andere fronten wordt juridisch gestreden tegen de Paspoortwet. Zo maken steeds meer mensen die geen vingerafdrukken af willen staan, bezwaar tegen de beslissing om hen geen identificatiebewijs te verstrekken. En er zijn mensen die wel hun vingerafdrukken afstaan, maar eisen dat ze na aanmaak van de documenten worden verwijderd uit de database. Verder heeft de vereniging Vrijbit in augustus 2009 een rechtszaak aangespannen tegen de Nederlandse staat bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens om de Paspoortwet buiten werking te laten stellen. En op 6 mei 2010 klaagde de stichting Privacy First samen met 22 mensen de staat aan via een civielrechtelijke procedure.

Grote gevolgen

Het leven zonder paspoort heeft voor Louise grote gevolgen. Zo worden haar fundamentele burgerrechten onthouden en wordt ze behandeld als een illegaal. Louise: “Het ziekenhuis mag mij enkel nog behandelen als ik in een levensbedreigende situatie verkeer. Ook is het doen van aangifte van diefstal bij de politie niet mogelijk zonder paspoort of identificatiebewijs. Toen onlangs mijn portemonnee verloren of gestolen was, kon ik daarvan dus geen aangifte doen op het politiebureau. Ook is het verkrijgen van pasjes, zoals een bibliotheekpas, een verloren zaak zonder identificatiebewijs. Nieuw werk of een nieuw huis is al helemaal niet aan de orde als je je niet kunt legitimeren. Ik kan geen bankrekening openen en mag niet meedoen aan verkiezingen. Leven zonder identificatiebewijs is dus verre van gemakkelijk. Toch wil ik de strijd tegen deze bizarre staatsmaatregelen voortzetten.” Het verdient alle respect dat Louise haar principes onder deze barre omstandigheden trouw blijft. Het is evident dat haar zaak een algemeen belang dient. Als zij haar zaak wint, ligt er een bom onder de Paspoortwet. Louises strijd en rechtszaken kosten haar echter wel veel geld. Zo moet ze honderden euro’s betalen voor de eigen bijdrage en griffiegeld. Steun haar!

Een financiële bijdrage voor Louise kan overgemaakt worden op rekeningnummer 786835060 t.n.v. Louise van Luijk te Den Haag o.v.v. “Louise vs. Paspoortwet”.

Gerrit de Wit