Repressieve cohortaanpak zet Amsterdamse bijstandsgerechtigden onder druk via jobhunters

Op 17 december 2019 publiceerde de gemeente Amsterdam een brief waarin GroenLinks-wethouder Rutger Groot Wassink aankondigde dat in de periode september 2019 tot eind 2022 alle bijstandsgerechtigden worden uitgenodigd voor een gesprek over hun kansen op werk. De stad is verdeeld in 22 gebieden met ongeveer 1500 bijstandsgerechtigden per gebied. Die gebieden worden cohorten genoemd. De cohortaanpak is in september 2019 gestart met het gebied Bijlmer Oost, gevolgd door de gebieden Centrum West en Oost per november 2019. Osdorp volgde in december 2019. Overige gebieden volgden in de loop van 2020.

De gesprekken van klantmanagers met bijstandsgerechtigden worden gecombineerd met de inzet van jobhunters. De publicatie van de brief ging gepaard met ambitieuze doelstellingen. Zo zouden van de 40.000 bijstandsgerechtigden die zouden worden opgeroepen er 10.000 in 2022 aan het werk moeten zijn, zodat er slechts 30.000 bijstandsgerechtigden in Amsterdam over zouden blijven. Ondanks mooie woorden over links beleid was dit het zoveelste project om mensen uit de bijstand te jagen. Iedereen werd opgeroepen, ook arbeidsongeschikten. Het veroorzaakte weer veel angst en stress bij mensen die niet kunnen werken.

Klachten

Bij de Bijstandsbond kwamen dan ook al spoedig de klachten binnen. Een man is zwaar psychiatrisch patiënt en heeft gesprekken gehad die niet goed verliepen. Hij heeft een strafkorting van 30 procent gekregen. Een man die al jaren in de bijstand zit, zinvol vrijwilligerswerk doet en daardoor enigszins stabiel is, wordt onder druk gezet om in zee te gaan met een jobhunter, waarbij in het gesprek de klantmanager allerlei vervelende uitspraken doet.

Een man die al vaker met een bepaalde klantmanager te maken heeft gehad, krijgt van hem een brief voor een “kennismakingsgesprek”. De klantmanager is hem blijkbaar vergeten. De man heeft al een stuk of tien reïntegratietrajecten achter de rug sinds de Megabanenmarkt van 15 jaar geleden.

Een vrouw van in de 60 heeft een gesprek over aan het werk gaan en krijgt een werkervaringsplaats van een half jaar werken met behoud van uitkering aangeboden. Bij een man verlopen die gesprekken niet goed en hij wordt voor straf doorgestuurd naar het reïntegratiecentrum aan de Van der Madeweg, de opvolger van het dwangarbeidscentrum aan de Laarderhoogtweg.

Coronacrisis

Dit is een greep uit de zaken die binnenkwamen. En toen werd alles anders. Althans, dat leek in eerste instantie zo. Bij de uitbraak van de coronacrisis deelde de gemeente mee dat ambtenaren niet hun kantoren mochten bezoeken. Ze moesten telefonisch en via internet vanuit huis werken. Reïntegratietrajecten werden opgeschort. Maar al spoedig ervoeren wij dat de cohortaanpak weer werd opgestart. Ondertussen deden duizenden ZZP-ers en andere flexibele arbeidskrachten een beroep op de alternatieve bijstandsregelingen die de regering had ingesteld om de financiële schade door ontslag en gebrek aan werk zoveel mogelijk te voorkomen. Het aantal bijstandsgerechtigden explodeerde. Maar het onder druk zetten van bijstandsgerechtigden ging door, hoewel er volgens de Bijstandsbond nu totaal geen werk is, zelfs niet voor de arbeidskrachten die gezond zijn van lijf en leden, laat staan voor mensen die lichamelijke en/of geestelijke beperkingen hebben. Ambtenaren die vanuit huis werken, bellen de mensen op voor een gesprek.

Die telefonische gesprekken verlopen steeds stroever, ervaren wij. Mensen die 30 jaar in de bijstand zitten, begrijpen niet dat ze nu onder druk worden gezet om betaald werk te zoeken, nu, zoals reeds gezegd, de economische crisis om zich heen grijpt en duizenden instromen in de bijstand. De laatste tijd worden de klantmanagers steeds vasthoudender. Was het eerst zo dat sommige mensen na een gesprek met rust werden gelaten, nu worden mensen die langdurig in de bijstand zitten en allerlei lichamelijke en/of psychische klachten hebben, langdurig onder druk gezet. Levert het eerst gesprek niets op, dan zegt de klantmanager: “Ik bel je volgende week weer”.

Jobhunter

De gesprekken beginnen vriendelijk, en de klantmanager blijft ook in het vervolg van het gesprek vaak vriendelijk, vraagt hoe het ermee gaat, wat je zoal doet en of hij/zij iets voor je kan doen. Dan krijgt het gesprek een andere wending. “Hoe denk je over betaald werk?”. En dan begint de druk. “Nou, als je ook wel graag wat wilt, ik kan je verbinden met een jobhunter. Vind je dat goed?” Of: “We moeten toch eens kijken of we je vrijwilligerswerk kunnen omzetten in betaald werk, en je hebt nog wel wat mogelijkheden, ik maak een afspraak met de jobhunter.”

We kennen voorbeelden van gesprekken waarin de bijstandsgerechtigde totaal was overrompeld en zich liet verbinden met een jobhunter, terwijl de betrokkene eigenlijk helemaal niet kan werken. Een van de bijstandsgerechtigden die gesprekken heeft gevoerd, vertelde: “Op mijn argumenten dat het gemeentelijk beleid zwalkt, en nu weer heel anders en strenger is dan onder SP-wethouder Vliegenthart, en dat er geen werk is voor iemand die lang in de bijstand zit, werd totaal niet op ingegaan. Op vriendelijk manipulatieve wijze werd naar mijn indruk een vragenlijstje afgewerkt, waarbij de klantmanager totaal niet was geïnteresseerd in mijn opmerkingen en maar één doel had: een jobhunter inschakelen.”

Keuringsarts

Soms wordt na enige gesprekken een keuring vereist, ook bij mensen die allang zijn afgekeurd, en word je bijvoorbeeld doorgestuurd naar Calder Werkt op Plein ‘40-’45. Een commercieel reïntegratiebureau dat samenwerkt met het UWV en diverse gemeenten, en die gespecialiseerd zeggen te zijn in de reïntegratie van arbeidsgehandicapten. En zoals het vroeger fout ging bij commerciële reïntegratiebureaus, zo gaat het ook nu weer fout. Mensen die gekeurd worden bij Calder, krijgen een gesprekje van 10 minuten met een basisarts (voor zover wij weten niet een verzekeringsgeneeskundige) en daarna een gesprek met iemand anders, waarvan vaak onduidelijk is wat zijn of haar functie precies is en wat de bedoeling is.

Overigens worden mensen bij het UWV vaak ook gekeurd door een basisarts. Er is een groot tekort aan keuringsartsen bij het UWV. Bij keuringen worden onervaren basisartsen en net afgestudeerde medicijnenstudenten ingezet, die de mensen in coronatijd telefonisch goedkeurden zonder grondig onderzoek. Tekorten aan deskundige verzekeringsartsen worden dus zo opgelost. Je krijgt bij Calder zowel bij de keuringsarts als bij die andere persoon een blanco papier onder de neus geduwd dat je moet tekenen. “Je tekent voor wat wij hier nu besproken hebben.” Calder kan vervolgens van alles op het blanco papier invullen. Het meest schrijnende is dat veel bijstandsgerechtigden in Amsterdam soms na jaren kwakkelen en therapieën zinvol vrijwilligerswerk gevonden hebben en dat ze zich daarmee weer enigszins op de rails hebben gehesen, en dat ze nu weer onder druk worden gezet om dat op te geven, met alle gevolgen van dien op het gebied van stress, slapeloze nachten, bezoeken aan de huisarts, enzovoorts.

(Dit artikel verscheen eerder op de site van de Bijstandsbond.)

Piet van der Lende