Schule der Arbeitslosen
Werklozen die om 3 uur ’s nachts door hun reïntegratietrainer wakker worden gemaakt om een sollicitatiegesprek te oefenen. Een tv-serie met de titel “Job Attack” waarin werkzoekenden elkaar bijna afmaken om hun gedrevenheid te laten zien. Mensen die de rouwadvertenties in de krant uitknippen op zoek naar iemand die misschien naast kinderen ook een baan heeft achtergelaten. Het klinkt allemaal een beetje overdreven, en dat is het ook. Want het zijn voorbeelden van een schrikbeeld dat Joachim Zelter ons voorhoudt van een wereld waarin arbeidswaan en werkdwang zonder werk nog verder zijn doorgeslagen dan nu al het geval is. Zoals vaker met dit soort toekomstscenario’s is de kern zeer duidelijk herkenbaar.
Sollicitatiekamp
De Schule der Arbeitslosen is een soort sollicitatiekamp voor werklozen in het Duitsland van 2016. Mensen met een uitkering worden gedwongen zich “vrijwillig” op te geven voor de “kans” om enkele maanden lang veraf van familie en vrienden continu naar banen te zoeken. Een deel gaat onder dwang, een deel is er zelfs blij mee, krijgt weer hoop in een land waar de werkloosheidscijfers dagelijks stijgen. In het kamp worden de werklozen, door middel van hersenspoeling, straffen en beloning tot de perfecte sollicitanten omgevormd: cv’s worden verzonnen, oude identiteiten worden vernietigd, nieuwe identiteiten aangeleerd. Het is een wereld waarin een mens zonder werk niet alleen waardeloos is, maar eigenlijk al geen mens meer.
De school is een totale institutie, gebaseerd op Engelstalige, management-achtige slogans: “Work is freedom”, “Freedom is work”, “A new life”, “Careless talk costs jobs”, en “Time to get up”. De werklozen worden vernederd, naar de psycholoog gestuurd, tegen elkaar opgehitst, aan elkaar gekoppeld in de Weekend Suite, en ze moeten zich vooral volledig overgeven aan hun trainer en de school. In die zin lijkt de school op een opeenstapeling en combinatie van alle reeds bestaande reïntegratietrajecten en scholingsprogramma’s die voor sommigen van ons maar al te bekend zijn. Net als veel echte trainings- en sollicitatieprogramma’s zijn de “lessen” soms zo tragisch en vernederend dat zij al bijna weer grappig zijn. Zoals bijvoorbeeld een les waarin de werklozen een graf moeten graven waarin zij hun “oude ik” moeten begraven, op weg naar “a new life”.
Ideologie
Het verhaal neemt ons mee in de ervaring van de werklozen op de school. Voor een deel zijn ze zodanig teleurgesteld in hun eigen leven en identiteit dat ze helemaal in de ideologie van hun trainer, Fest, meegaan. De meesten zijn zo vaak vernederd en afgekeurd dat ze niets meer durven te zeggen. Slechts een enkeling, Karla, droomt van een leven zonder arbeidsdwang en doet niet mee met de sollicitatierage, juist op het moment dat er een reële baan in het vooruitzicht wordt gesteld. Ze verzet zich door niets te doen, door niets meer te zeggen, door niet meer te solliciteren. Op onbegrip van trainer en medewerklozen volgt repressie, isolatie en psychologische druk. Maar ze houdt het vol en wordt de heldin van de roman. Een heldin echter in een wereld zonder plek voor helden, want ook zij bereikt niets. Ze kan niet opboksen tegen de alomvattende ideologie van werk, werk, werk.
De roman is dan ook geen verhaal van hoop en verzet, maar een waarschuwing. Een waarschuwing over een ontwikkeling waar we ons nu tegen moeten verzetten om te voorkomen dat het zo ver komt als in het boek. De maatregelen die nu al in Nederland en andere landen tegen werklozen (en in het verlengde ook tegen werkenden) worden ingezet, van dwangarbeid tot uitkeringskorting, zijn tenslotte al erg genoeg. Zelter illustreert op een zeer scherpe manier waar het uiteindelijk allemaal toe kan leiden. Hij laat niet alleen zien hoe de repressie steeds meer geperfectioneerd wordt, maar ook hoe de slachtoffers van het werkloosheidsbeleid compleet weerloos zijn overgeleverd aan een samenleving die geen waarde meer ziet in de “onproductieve” mens. Zo is de sterkste kant van het verhaal eigenlijk de consequent doorgetrokken weergave van de diepgewortelde afkeer tegen de werklozen, zoals door trainer Fest in een monoloog samengevat:
“Zelfs als dit land het geld van de hele wereld had, zou er niets veranderen aan de behandeling van werklozen. Men zou er op alle manieren voor zorgen dat zij nooit aan hun situatie zouden kunnen wennen. Men zou de realiteit van hun situatie benadrukken: dat ze werkloos zijn en verder niets. En dat werkloosheid niet acceptabel is, onnatuurlijk, asociaal en onmenselijk. Werkloos blijft werkloos. Geen ander woord is hier geoorloofd, alleen maar werkloos. Niet lezen, niet dromen, niet praten – maar werkloos. Dat is een mens waaraan alles ontbreekt. Net als een mens zonder voet, zonder ogen, zonder hoofd. Zonder vrienden, zonder hart en zonder verstand.”
Aan het eind van het boek trekt Zelter deze redenering verder door dan men verwacht. Na een moment van opluchting volgt de keiharde conclusie. Een conclusie die de absurditeit en onmenselijkheid van deze religie van werkloosheidsbestrijding in een keer helemaal blootlegt.
“Schule der Arbeitslosen”, Joachim Zelter. Uitgeverij: Klöpfer & Meyer, € 19,90. ISBN: 9783937667713.
Gregor Eglitz
Vorige week werd ik door mijn jobcoach gebeld, ze had mij opgegeven voor een traject. Omdat ik kwaad werd dat mij buiten mij om besloten was, nodigde ze me uit voor een gesprek. Het bleek te gaan om een oriëntatietraject. “Tijdens dit programma krijgt u inzicht in uw werknemersvaardigheden, kwaliteiten, wensen en ideeën over werken en uw arbeidsmarktmogelijkheden,” volgens het A4-tje dat ik meekreeg. Een persoonlijke intake voor het traject was er niet. Toen ik belde naar het bedrijf Alescon in Hoogeveen dat dit programma ‘Diagnose door Werk’ uitvoerde voor meer informatie, werd mij verteld dat het programma bestond uit het 6 weken lang verrichten van…. inpakwerk. Toen ik zei dat ik dat stompzinnig vond en dat ik een gymnasiumdiploma heb, kreeg ik te horen: “Oh, er zitten er hier wel meer met een gymnasiumdiploma, zelfs een arts.”
Ik ben flink overspannen geworden door de manier waarop mij een dwangarbeidtraject werd opgedrongen en heb me ziek gemeld. Tegen mijn jobcoach, die de inhoud van dit traject voor me verzwegen heeft en ook andere leugens heeft verteld, heb ik een uitvoerige klacht ingediend waar ik binnenkort met haar baas een gesprek over heb.
Ik heb het Ministerie van SZW een brief geschreven met een aantal vragen over dit traject, waaronder of het wel rechtmatig was en aan de criteria voldeed, en of ik dit traject zou mogen weigeren. Ik citeer uit het antwoord van J.S. Bliek (Hoofd) van het Ministerie: “Het volgen van het traject is weliswaar een plicht die verbonden is aan het recht op een bijstandsuitkering, maar niemand kan worden gedwongen het traject te volgen. Het niet nakomen van de plicht kan hooguit (sic!) leiden tot het verlagen of weigeren van de uitkering door de gemeente.” Verder was de strekking van de brief dat gemeenten ‘een ruime beoordelingsvrijheid’ hebben bij het aanbieden van reïntegratievoorzieningen. Kortom, de werkloze is zijn keuzevrijheid ontnomen, hij is slaaf. Maar je kunt natuurlijk ook gewoon je uitkering opzeggen……
Kan iemand mij het verschil uitleggen tussen Vernederland en de vroegere Sovjet-Unie? Want ik zie dat verschil niet meer….
Al jaren standaard beleid in heel veel gemeenten, Deva. De politieke kleur van het College maakt weinig uit. Ge vroegere Leeuwarder PvdA-wethouder Marco Florijn – tegenwoordig bezig Rotterdam te terroriseren – experimenteerde jaren geleden al met een werkkamp, eufemistisch “Werkacademie” genoemd. Inmiddels is het ding geruisloos opgeheven, maar de Leeuwarder PvdA was al die jarentrots op haar voortvarende wethouder. In Leiden collaboreert de SP onder het motto “wanneer het pluche in zicht komt, hebben wij geen principes meer”, vrolijk met CDA en VVD bij het opleggen van rituele disciplineringsoefeningen aan werklozen.
Van oppositie is amper sprake, al schijnt FNV Bondgenoten zowaar wakker te worden. Voor de rest is het “werk, werk, werk en nog eens werk” en naar de donder met de rest.
“Een zonderlinge waanzin heeft de arbeidersklasse bevangen van de landen waarin de kapitalistische beschaving overheerst. Deze verdwazing sleept in haar gevolg de individuele en sociale ellenden mee die sinds twee eeuwen het droeve mensdom martelen. Deze waanzin is de liefde voor de arbeid, de woedende hartstocht om te werken, voortgezet tot aan de uitputting van de levenskrachten van de enkeling en zijn nakomelingschap. In plaats van tegen deze geestelijke afwijking in te gaan hebben de priesters, de economen, de moralisten de arbeid allerheiligst verklaard.”
Paul Lafargue
Nou beste Deva Daniël, zie maar snel dat je een baan hebt, want dit HOUDT NIET OP.
“Listen, and understand. That terminator is out there. It can’t be bargained with. It can’t be reasoned with. It doesn’t feel pity, or remorse, or fear. And it absolutely will not stop, ever, until you are dead.”
Ik maak de dingen die jij beschrijft al jaren mee, met tussenpozen dat ik er even tussenuit ben weten te piepen.
Heb je competenties, zie ze dan heel snel te verzilveren op de arbeidsmarkt. Want je wordt getreitert en vernederd en psychisch geradbraakt waarbij slag na slag je geestelijke weerbaarheid en daarmee ook je competenties eroderen totdat ze weinig meer te betekenen hebben, ook op de arbeidsmarkt. Zo vervullen consulenten op de lange termijn hun profetieen over jou. Recent mocht ik als academicus verplicht aanwezig zijn op een voorlichtingsbijeenkomst over een project met wassen en strijken. Alles in samenwerking met welzijnsorganisaties om de feitelijke arbeidsdwang een beetje te verdoezelen, maar dat maakt het vanwege die hypocrisie alleen nog maar meer vernederend.
Ik probeer de geestelijke schade die me is aangedaan zoveel mogelijk te verbergen. Zwakte wordt door consulenten aangewend om je nog meer in hun macht te krijgen. Ze willen je in een positie manipuleren waarin jij neergezet kan worden als handelingsonbekwaam, zodat zij voor jou kunnen beslissen wat goed voor je is. Kortom profileren consulenten zich als echte welzijnswerkers, maar het zijn wolven in schaapskleren.
Wanneer er geen goede uitzichten zijn op korte termijn kan ik ook aanraden je te verdiepen in de wwb en awb. Dat geeft je ietwat juridische weerbaarheid. Niet veel omdat de wwb vooral een aaneenschakeling is van plichten. Rechten heb je niet veel en moet je vooral uit andere wetten zien te halen.
En het gaat er ook niet beter op worden vrees ik. Niet wat wetten betreft en niet wat draagvlak betreft. Voor het merendeel van de werkende Nederlandse bevolking zijn werkelozen luie profiteurs die kei- en keihard moeten worden aangepakt. En populistische rechtse partijen weten uitstekend op dat nationale onderbuikgevoel in te spelen en zo de echte graaiers buiten beeld te houden.
Enfin, dat was een korte blik in mijn leven. Na mijn laatste vernederende belevenis, en met komende week weer een nieuw gesprek voor de boeg met weer een nieuwe consulent vraag ik me recentelijk serieus af of het niet beter is op straat te sterven van honger en koude dan een leven lang te leven in vernedering.
Beste Rebel,
Je verhaal doet me pijn en ik wens je heel veel kracht toe.
Je schrijft: “Ik probeer de geestelijke schade die me is aangedaan zoveel mogelijk te verbergen.” Ik vraag me af of dit een slimme keuze is. Zelf heb ik er voor gekozen de geestelijke schade die ik opgelopen heb wel te laten zien, in een klachtenbrief over mijn jobcoach en in een gesprek met de directrice (!) van Werkplein Hoogeveen die mijn klacht behandelde. Er werd door haar en de klachtencoordinator serieus naar me geluisterd, en ik heb forse kritiek geuit op het beleid waar ze verantwoordelijk voor is. Maar ik maak me weinig illusies dat het iets zal veranderen, uiteindelijk voert zij toch voornamelijk het fascistische regeringsbeleid uit. Wat mijn eigen situatie betreft, de jobcoach is van mijn dossier afgehaald (en zal denk ik toch wel iets meer in de gaten gehouden worden) en ik krijg een medische keuring. Ik wil gaan zorgen dat ik nu echt voor de rest van mijn leven afgekeurd word, dan ga ik op kosten van de Vernederlandse staat ergens aan een strand in een warm land wonen. Desnoods pis ik over die keuringsarts heen, dan kan hij/zij niet zeggen dat ik ‘normaal’ ben.
Ik ben afgelopen donderdag nog naar de demonstratie geweest, maar dat doe ik ook nooit meer, er wordt toch niet naar je geluisterd. Nee ik heb het helemaal gehad met dit land, binnen afzienbare tijd weggaan zie ik nog als enige optie.