Seksuele intimidatie op het werk is een van de vele problemen voor vrouwelijke Poolse arbeidsmigranten
Vrouwelijke Poolse arbeidsmigranten blijken bijzonder kwetsbaar voor seksuele intimidatie op het werk. Dat komt bovenop de toch al slechte arbeidsomstandigheden waarmee arbeidsmigranten in Nederland in zijn algemeenheid worden geconfronteerd.
In 2010 bracht de Europese commissie een verslag uit over geweld tegen vrouwen in de EU. Tussen de veertig en vijftig procent van de vrouwen gaf aan dat ze op de werkplek te maken hebben gehad met een vorm van seksuele intimidatie. In 2014 schreef het Bureau Discriminatiezaken dat in Nederland “bij een bepaald uitzendbureau de ‘bazen’ steeds alleenstaande Poolse vrouwen zochten, die dan met de ‘bazen’ seks moesten hebben om werk te krijgen of te houden”. Vervolgens is dat in een la beland en niet verder onderzocht. Totdat Fairwork onlangs een verkennend onderzoek deed onder een klein aantal Poolse vrouwelijke arbeidsmigranten. Dat bevestigde dat de Poolse vrouwen te maken krijgen met seksuele intimidatie op de Nederlandse werkplek of daaraan gerelateerde plekken.
| Uit onderzoek in Polen en Nederland blijkt dat in beide landen de meerderheid van de vrouwen tijdens hun leven te maken krijgt met seksuele intimidatie of ander seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat geweld kan zowel in de privésfeer, in de publieke ruimte als ook op de werkvloer voorkomen. |
Afhankelijkheid
Onder seksuele intimidatie en grensoverschrijdend gedrag vallen vele gedragingen, zoals aanranding, uitschelden, non-verbale seksueel getinte bewegingen of gebaren, dreigementen en/of ongepaste seksuele voorstellen. Veel vrouwelijke Poolse arbeidsmigranten die hiermee te maken krijgen, durven niet naar buiten te treden met hun verhaal. Enerzijds hebben ze schaamtegevoelens vanwege de dubbele seksuele moraal die er heerst, waarbij slachtoffers vaak de schuld krijgen van het geweld. Ook wordt seksueel geweld nog vaak als een privéprobleem gezien. En als je er niet over praat, bestaat het niet.
Anderzijds zijn ze, net als de meeste arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa, vaak volledig afhankelijk van de uitzendbureaus, zowel voor wat betreft het werk zelf, als op het gebied van vergunningen, huisvesting, ziektekostenverzekering en transport. Dat maakt hen flink kwetsbaar. Ze vormen daarmee een gemakkelijke prooi voor allerlei uitbuitingspraktijken. Fairwork meldt daarover: “Een aantal met elkaar vervlochten factoren liggen ten grondslag aan zowel het ontstaan als het in stand houden van seksuele intimidatie van migrantenvrouwen in Nederland: specifieke werk/leefomstandigheden (bijvoorbeeld door het uitzendbureau of door de baas geregelde woonruimte), sterk gevoel van afhankelijkheid van het werk, sterke hiërarchie binnen de werkomgeving, de vrouwenonvriendelijke ‘cultuur’ binnen de werkomgeving en het gebrek aan officieel beleid voor het voorkomen van en omgang met seksuele intimidatie.”
Zicht op dader
Uit een groot Europees onderzoek naar wat daders van seksuele intimidatie op de werkvloer karakteriseert, blijkt, niet verbazingwekkend, dat de meeste daders mannelijke werknemers zijn. Over het algemeen gaat het om getrouwde mannen die al lang op dezelfde werkplek werken. Zowel hogergeplaatste als andere collega’s kunnen de dader zijn. Hoewel mannen in hogere posities meer met ernstiger vormen van seksuele intimidatie in verband gebracht worden, zijn het vaker medewerkers in gelijke of lagere positie die vrouwen intimideren om macht te krijgen of machtsverschillen te overbruggen.
Uit het onderzoek van Fairwork blijkt dat de vrouwen zowel door Poolse en Nederlandse mannen als door mannen met een andere afkomst seksueel geïntimideerd worden. Dat gebeurt op de woonplek of tijdens het vervoer van woonplek naar werkplek. Op de werkvloer zelf hadden de daders soms wel en soms niet een hogere functie. “Bijna alle mannen verkeerden echter in een betere positie wat betreft arbeidsvoorwaarden en werkervaring”, aldus Fairwork.
Het gedrag waar deze vrouwen mee geconfronteerd worden, bestaat uit uitschelden, zoals “hoer”, “slet”, “je geeft je toch aan iedereen”, “je vindt het lekker, teef”. Wat fysiek geweld betreft gaat het om ongewenste gedragingen, zoals knuffelen, omhelzen, proberen te kussen, een hand op een hand, schouder, gezicht, dij of billen leggen, in de billen knijpen/de billen grijpen, met het hele lichaam het lichaam van een vrouw even aanraken. Verder werden er in hun bijzijn masturbatiebewegingen gemaakt en hardop door mannen gesproken over de zogenaamde seksuele handelingen die de vrouwen zouden verrichten.
Verwarring
Enkele geïnterviewde vrouwen geven aan dat ze niet naar buiten treden met het geweld, omdat ze hebben ervaren dat ze niet altijd gesteund worden of bang zijn om geen steun te krijgen. De angst voor de eigen positie speelt daarbij een grote rol. Zo vertelt een van de vrouwen: “Ik was elke dag bang voor het verlies van mijn baan. Het is ook algemeen bekend dat hij daar het terrein en iedereen kent, omdat hij daar al lang werkt. Hij heeft er ook een betere positie. Dus als ik in een onaangename situatie met hem raak, vermoed ik dat elke leidinggevende zijn kant en niet die van mij zal kiezen. Ik was een nieuwe medewerker en bijna niemand kende mij daar.”
Een ander vertelt: “Het begon ermee dat hij mij begon te knijpen en aan te raken. Het was evident, zonder interpretaties. Ik kon daar echter niet op reageren, want ik had een lening in Polen voor ongeveer 70 duizend zloty. Dus ik was simpelweg bang dat ik die baan kwijt zou raken…” Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt door veel vrouwen gezien als een van de vele problemen waar ze sowieso mee worden geconfronteerd. Ze voelen zich niet bij machte om die problemen aan te kaarten en aan te pakken.
Ook twijfelen sommigen aan hun eigen beleving: “Ik moest eerst een beetje bijkomen en alles voor mezelf op een rijtje zetten. Ik vroeg me af of ik niet overdreef, want soms had ik een indruk dat het probleem bij mij lag, dat ik misschien overdreef. Na een bepaalde tijd kwam ik tot de conclusie dat er niet met mij iets mis was, maar met hem”, aldus een vrouw die dagelijks geconfronteerd werd met de avances van haar supervisor.
Gebrek aan actie
Voor een aantal vrouwen geldt dat ze onvoldoende of gebrekkige kennis van de Nederlandse samenleving en de taal hebben om actie te kunnen of te durven ondernemen. Ze hebben buiten hun werk en woning nauwelijks contact met de rest van de Nederlandse samenleving. Ze weten niet wat ze kunnen doen of zijn bang voor de gevolgen van het naar buiten brengen van het seksuele geweld. Het gevolg is dat vrouwen het gedrag veelal over zich heen laten komen en daarmee blijft het ook in stand.
Fairwork wil meer aandacht voor deze vorm van arbeidsgerelateerde uitbuiting tegen migrantenvrouwen. De organisatie pleit voor specifieke maatregelen die vrouwelijke arbeidsmigranten een sterkere positie geven, zoals informatie over de wettelijke mogelijkheden om dit gedrag aan te pakken, empowerment van henzelf, minder afhankelijkheid van de gehele arbeidsconstructie via uitzendbureaus die alle touwtjes in handen hebben (huisvesting, vervoer, verzekering, vergunningen en dergelijke) en betere signalering door dienst- en hulpverleners. Daarnaast verplichtingen voor bedrijven en leidinggevenden om beleid te maken, te implementeren en toe te zien op een veilig werkklimaat waarin intimidatie wordt voorkomen en indien het toch gebeurt, hard aan te pakken.
Ellen de Waard