Sinterklaascomités, media en politici houden zich niet aan hun woord

In een open brief levert de stichting Nederland Wordt Beter stevige kritiek op de houding van sinterklaascomités, media en politici in het maatschappelijke debat over afschaffing van Zwarte Piet. Ze komen de eigen beloften niet na en ontlopen de eigen verantwoordelijkheid, aldus de organisatie waarin onder andere Kno’Ledge Cesare actief is.

“In 2015 introduceerden de intochtcomités van vijf grote steden de Schoorsteenpiet”, zo begint de brief. “Het was een stap weg van Zwarte Piet en richting een inclusief sinterklaasfeest. Althans, zo luidde de belofte. Stichting Nederland Wordt Beter en stichting Overlegorgaan Caribische Nederlanders gaven hieraan beide hun zegen. Maar wat aanvankelijk een goed idee leek te zijn, bleek achteraf slechts een minimale cosmetische verandering: de uitvoering van de Schoorsteenpiet leed aan ernstige tekortkomingen.” Ook de NTR, het sinterklaasjournaal en de overheid lieten na om Zwarte Piet eindelijk eens te vervangen door een figuur zonder racistische stereotypering.

Alternatief

Nederland Wordt Beter doet uit de doeken hoe dat vorig jaar is gegaan. Dat geeft een ontluisterend beeld over de lakse, respectloze en weigerachtige houding van veel betrokkenen. “In augustus 2015 werden wij benaderd door het Sinterklaascomité Amsterdam. Het comité is gesprekspartner bij de gesprekken die we voeren met burgemeester Eberhard van der Laan en minister Lodewijk Asscher. Het comité stond daarnaast in contact met andere gemeenten, met de intentie een eenduidige richting te geven om het sinterklaasfeest een feest te laten worden voor iedereen. De comités voelden zich geroepen om leiderschap te tonen, omdat de NTR het liet afweten. De comités hadden besloten om bij de intochten van 2015 de Schoorsteenpiet te introduceren als alternatief voor Zwarte Piet. Onze reactie op deze beslissing was destijds dat een Schoorsteenpiet een prima alternatief is, wanneer er duidelijk afstand wordt genomen van de karikaturale Zwarte Piet. Dat houdt in dat álle karikaturale kenmerken (rode lippen, zwarte krullende/afro-pruik, volledig bruin of zwart geschminkt gezicht, en gouden oorbellen) bij álle pieten dienen te verdwijnen. Een Schoorsteenpiet die zwart geschminkt blijft, compleet met pagepak en zwarte krullende pruik, blijft Zwarte Piet: een racistische karikatuur. Wilden zij echt afstand doen van de karikatuur en het feest voor iedereen leuk maken, dan hadden zij de keus tussen een piet met een paar roetvegen op het gezicht of een ander alternatief. We wezen er bij de comités ook nadrukkelijk op dat zij er zelf op moesten toezien dat de uitvoering van de Schoorsteenpiet hieraan voldeed. Tot slot adviseerden wij de comités om hun achterban mee te nemen in het veranderingsproces. Zij hebben recht op uitleg over de verandering, en over waarom Zwarte Piet not done is in 2015. Het is belangrijk dat Nederlanders meer kennis opdoen over waar de rood gestifte lippen, kroespruiken, oorbellen en zwart of bruin geschminkte gezichten vandaan komen, en waarom deze kenmerken pijnlijk zijn. Zo lang men die kennis mist en niet begrijpt waarom er verandering plaatsvindt, zal de discussie gepolariseerd blijven. Wij kennen geen ouders met kleine kinderen die dat zouden willen.”

Ontslag

De teleurstelling van de activisten van Nederland Wordt Beter was groot toen ze ontdekten hoe de Schoorsteenpieten tijdens de sinterklaasintochten in diverse steden waren vormgegeven. De Schoorsteenpieten vormden niet alleen een minderheid te midden van de nog steeds massaal aanwezige traditionele Zwarte Pieten, maar het merendeel van de Schoorsteenpieten bleek ook nog eens een zwart geschminkt gezicht te hebben en een afropruik te dragen. Met andere woorden: er was helemaal geen einde gemaakt aan de racistische karikatuur. Volgens Nederland Wordt Beter hebben steden als Amsterdam, Den Haag, Meppel, Maastricht en Utrecht daarmee het veranderingsproces richting afschaffing van Zwarte Piet geblokkeerd. “Door het nagenoeg uitblijven van veranderingen hebben zij hun verantwoordelijkheid verzaakt en het vertrouwen van ons als gesprekspartner beschadigd. Wij zien het nut ervan niet in om met organisaties aan tafel te zitten die zich niet aan hun woord houden. Zo lang de roep om verandering uit de samenleving niet serieus wordt genomen, en gesprekken niet leiden tot het beloofde resultaat, zien wij geen andere weg dan door te gaan met acties tijdens de intochten.”

Nederland Wordt Beter levert ook forse kritiek op Ajé Boschhuizen, de geestelijk vader van het sinterklaasjournaal. Boschhuizen deed in december 2015, meteen na de laatste uitzending van het sinterklaasjournaal van dat jaar, flink wat opmerkelijke uitspraken. Zo liet hij doodleuk weten dat Zwarte Piet gehandhaafd zou blijven. Verder dreigde hij met ontslag voor sinterklaasjournaal-medewerkers die voor verandering pleiten, zoals presentatrice Dieuwertje Blok, Hoofdpiet Erik van Muiswinkel en verslaggever Dolores Leeuwin. Zij spraken zich in 2015 publiekelijk uit tegen de Zwarte Piet-figuur. Bovendien beweerde Boschhuizen dat organisaties die Zwarte Piet willen afschaffen, nooit contact zouden hebben gezocht met de sinterklaasjournaal-redactie om in gesprek te gaan over de kwestie.

Leugen

“Een grove leugen”, merkt Nederland Wordt Beter daarover op. “In 2013, toen er gesprekken plaatsvonden over de toekomst van het sinterklaasfeest, heeft NTR-directeur Paul Römer op verzoek van burgemeester Van der Laan een aantal keer deelgenomen. In het begin zwakte Römer de rol van het sinterklaasjournaal af, maar hij moest overstag gaan toen hij op de feiten werd gewezen. De NTR kiest jaarlijks de stad uit waar de nationale intocht wordt gehouden en het sinterklaasjournaal wordt in miljoenen huiskamers en op basisscholen en crèches gevolgd. Gemeenten, scholen en bedrijven laten zich leiden door het kinderprogramma, dat beeldbepalend is voor de viering. Een bijdrage van de NTR aan het veranderingsproces zou een positief en duidelijk signaal zijn naar de rest van het land. Römer was het uiteindelijk met de burgemeester en de partijen eens dat de bezwaren gehoord moesten worden. Zodoende nodigde hij de diversiteitsmanager van de NTR uit, die aangaf dat de discussie op de redactie leeft en dat zij streven naar een passende oplossing. Inmiddels zijn we jaren verder, en moeten wij via de media vernemen dat het sinterklaasjournaal Zwarte Piet niet zal afschaffen. Waar Römer tijdens de gesprekken nog zei: ‘De NTR heeft als omroep de wettelijke taak de diversiteitsgedachte uit te dragen, voor en achter de camera’, zei Boschhuizen in 2015: ‘Ik maak binnen de publieke omroep een familieprogramma over een diep gekoesterde traditie. En dat betekent dat ik een grote verantwoordelijkheid heb om binnen de bandbreedte van die traditie te blijven. En dat zal ik doen ook.’ Koud, kil en zonder enige sympathie naar de families die uitkijken naar een sinterklaasfeest dat hen niet langer kwetst. Met Boschhuizen aan het roer zijn wij bang dat het Sinterklaasfeest de moderne tijd niet zal doorstaan. Wij zijn genoodzaakt om te blijven protesteren en aangifte te doen tegen de NTR en het sinterklaasjournaal.”

Nederland Wordt Beter hekelt ook de houding van de regering, die alleen maar een vrijblijvende dialoog met de betrokkenen wenst te voeren en de zaak verder overlaat aan de bevolking. De stichting wijst erop dat velen de roep om verandering al hebben ondersteund, zoals Peter R. de Vries, Paul de Leeuw, Humberto Tan, Glennis Grace, Patrick Kluivert, Leroy Fer, Frits Barend, Pieter Derks, Tanja Jess “en duizenden andere zichtbare en onzichtbare stemmen in het land. Als verandering uit de samenleving moet komen, zijn de stemmen van al deze mensen dan niet goed genoeg om de overheid op zijn minst zorgen te baren? Is de oproep van zwarte burgers niet goed genoeg, terwijl de oproep van witte ouders eind jaren zestig om de roe af te schaffen, wel werd gehoord?”

Zoals de brief duidelijk maakt, hebben de activisten van Nederland Wordt Beter gepolderd tot ze een ons wogen. Nu overleg met allerlei hotemetoten toch geen zin blijkt te hebben, moet ook in 2016 frontaal en compromisloos de aanval blijven worden ingezet op de racistische karikatuur. Want Zwarte Piet is zooo 1850.

Harry Westerink