SP-initiatiefwet tegen werken zonder loon is ook een beetje onze verdienste, maar hij maakt geen einde aan onze strijd
Sinds vorig najaar staat “werken zonder loon” bij de FNV hoog op de actielijst. Na deze zomer organiseerde de SP in Rotterdam en Zoetermeer lokale bijeenkomsten tegen werken zonder loon. En deze week werd meer bekend over een landelijke initiatiefwet tegen verdringing die de partij opgesteld heeft. De Participatiewet mogen we dan niet weg kunnen krijgen, lijkt het idee erachter, maar we kunnen werken zonder loon wel zoveel mogelijk inperken. Dwangarbeiders en uitkeringsgerechtigden vechten zelf al jaren tegen dwangarbeid. En het is maar de vraag of de huidige inzet van de SP en de FNV er ook was gekomen zonder onze druk van onderop. In die zin is dit wetsvoorstel ook een beetje ons succes!
Actieve leden van de bond en de SP vroegen hun besturen al jaren om in actie te komen tegen dwangarbeid. Bijvoorbeeld omdat ze er zelf mee te maken kregen. Maar omdat bij zulke grote sociaal-democratische instituten werk, werk en werk nog steeds bovenaan de agenda staan, werden de geluiden van dwangarbeiders en andere uitkeringsgerechtigden lange tijd min of meer genegeerd. Druk uitoefenen op baanlozen om zich op de betaalde werkvloer te begeven is voor de FNV en de SP nog steeds heel vanzelfsprekend. Dat hangt samen met het paternalistische idee dat betaald werk sowieso goed is voor de mens, en ook met de overtuiging dat macht uitsluitend tot stand komt op de werkvloer en dat iedereen zich dus daar moet komen organiseren, goedschiks of kwaadschiks. Men hangt nog altijd onverkort de achterhaalde ideologie van het arbeidsethos aan.
Dwangarbeid?
Pas de laatste tijd is het ook bij deze grote top-down organisaties gaan dagen dat dwangarbeid schadelijk is, maar wat hen betreft vooral wegens de verdringing van betaalde arbeid. Hoewel de beweging van onderop al jaren het begrip dwangarbeid hanteert, besloten de FNV en de SP het te gooien over de boeg van een campagne tegen “werken zonder loon”. Het gaat hen dus vooral om verdringing en het gebrek aan loon. Met het element van dwang heeft men daarentegen, ook historisch gezien, veel minder moeite. Bij de praatjes van hotemetoten van de SP en de FNV op bijeenkomsten tegen “werken zonder loon” gaat het dan ook zelden over de uitkeringsregimes van gemeenten, over de vernederingen, te lage uitkeringen, huisbezoeken en privacyschendingen. Die kwesties worden vrijwel altijd ingebracht van onderop, door de bijstandsgerechtigden zelf, door ons.
We zijn dus zeer verguld met de initiatiefwet, maar realiseren ons dat we er nog lang niet zijn, zelfs niet als de wet onverkort zo zou worden ingevoerd. Iets dat FNV-campagneleider Ger Deleij uit Den Haag wel lijkt te denken. Hij twitterde vandaag optimistisch: “Het begin van het einde is in zicht. De FNV campagne Stop Werken Zonder Loon begint vruchten af te werpen….” Maar hij is dan ook geen ervaringsdeskundige, vermoeden we. Opvallend genoeg worden dwangarbeiders, andere bijstandsgerechtigden en hun eigen actiecomités op de speciale “werken zonder loon”-website van de SP toch vrij nadrukkelijk niet uitgenodigd om mee te strijden. “Dit is werken zonder loon. Het leidt tot verdringing van betaalde banen, werkloosheid en armoede. De SP vindt dit onacceptabel en wil samen met vakbonden en andere politieke partijen het verzet organiseren tegen dit oneerlijke werk.” Bijstandsgerechtigden lijken dus in principe wel welkom bij hun eigen strijd, maar alleen als ze georganiseerd zijn in de partij of de bond en dan dus bijbehorende uitgangspunten omschrijven, waarbij zoals gezegd het arbeidsethos centraal staat.
Verdringing
Op de website staat helder uitgelegd hoe dwangarbeid economisch functioneert: “Steeds vaker eist de overheid van mensen met een uitkering dat ze ‘werkervaring’ op moeten doen of in ruil voor hun uitkering een tegenprestatie moeten leveren. Uitkeringsgerechtigden moeten papier gaan prikken, voedsel inpakken of in het archief werken. Werkzaamheden die voorheen gedaan werden door betaalde krachten. Soms levert dit werk de gemeente zelfs geld op. Werken zonder loon is dat mensen die in het kader van hun uitkering werken zonder dat ze er cao-loon voor ontvangen en zonder dat ze pensioen opbouwen. Zij werken met behoud van hun uitkering. Werken zonder loon leidt tot armoede. Mensen werken, maar leven op het bestaansminimum. Daarnaast leidt werken zonder loon tot verdringing van betaald werk. Vaste arbeidskrachten worden ontslagen en worden ingeruild voor goedkope uitkeringsgerechtigden. Of bestaande functies en cao-lonen komen onder druk te staan. Werken zonder loon kan ook tot oneerlijke concurrentie leiden omdat de ene werkgever zijn onderneming via goedkopere arbeidskrachten kan draaien, terwijl de ander het cao-loon en werkgeverspremies betaalt.”
Ook zijn er op die site recente cijfers te vinden van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het “blijkt dat in het laatste kwartaal van 2014 ruim 24.000 bijstandsgerechtigden in het kader van hun uitkering moesten werken. Dit was nog voor de invoering van de strenge Participatiewet in 2015”, aldus de SP. Op de site staat ook een waslijst met steden waarvan bekend is dat er misstanden heersen rond dwangarbeid. Opvallend genoeg staan Leiden en Amsterdam daar niet tussen, terwijl daar toch behoorlijk wat informatie over bekend is. Wat daar achter zit? In beide steden bestuurt de SP mee, voeren organisaties als Doorbraak actie tegen dwangarbeid en krijgen het daarbij juist aan de stok met die partij. Daar zit men kennelijk een beetje mee in de maag. De enige stad op de lijst waar de SP ook in de coalitie zit, is Heerlen. “De gemeente Heerlen zet mensen met een bijstandsuitkering onbetaald aan het werk in het eigen archief. Volgens betrokkenen verrichten bijstandsgerechtigden exact dezelfde werkzaamheden als betaalde medewerkers, maar krijgen ze veel minder betaald”, schrijft men. Het zou eerlijker zijn wanneer men daarbij zou hebben vermeld dat onbetaalde werk daar mede door de SP zo geregeld is. Overigens zien we ook in de formulering over Heerlen weer dat het de SP voornamelijk om de betaling gaat, en niet om het regime waaronder men daar moet werken. Bijstandsgerechtigden zouden zelf nooit achterwege laten om daar ook iets over te vermelden.
De wet
Okee, maar waar gaat de initiatiefwet nu precies over? We lezen: “In het wetsvoorstel wordt geregeld dat gemeenten werktrajecten moeten toetsen op verdringingseffecten. Deze criteria zijn uniform, dus overal hetzelfde. Het betreft oneerlijke concurrentie op basis van salaris en/of arbeidsvoorwaarden; wanneer de een zijn baan verliest ten gunste van de ander; wanneer sprake is van verslechtering van arbeidsvoorwaarden of arbeidsomstandigheden van de een ten gunste van de ander; wanneer verschuiving is van betaald naar (deels) onbetaald werk en wanneer onbetaalde krachten werkzaamheden verrichten waar de opdrachtgever dan wel belanghebbende een vergoeding voor ontvangt. Indien een werktraject aan een of meerdere van deze criteria voldoet, dan is er sprake van verdringing en kan er geen overeenkomst worden gesloten onder de voorgestelde voorwaarden. De werkzaamheden worden getoetst in het contact tussen de gemeente (of een andere overheidsinstantie) en de organisatie die mensen met een (bijstands-) uitkering een werktraject wil aanbieden. Dit geldt zowel voor werktrajecten waarbij sprake is van één persoon als bij grootschalige afspraken waarbij grote aantallen personen werkzaamheden gaan verrichten. Indien sprake is van een aanbesteding, worden de aanbestedingseisen getoetst aan de criteria voor verdringing.”
Dat klinkt behoorlijk goed doordacht en bijna waterdicht. “Doel van het wetsvoorstel is het uitbannen van werken zonder loon”, schrijft de partij dan ook. “Dit wil de SP bereiken door wettelijk te regelen dat werkzaamheden die uitkeringsgerechtigden verrichten en onderdeel zijn van de tegenprestatie of het reïntegratietraject worden getoetst op verdringing.” Maar ergens klopt daar toch ook iets niet. De partij schrijft namelijk over het “uitbannen van werken zonder loon” maar lijkt er tegelijk wel vanuit te gaan dat uitkeringsgerechtigden “werkzaamheden” zullen blijven “verrichten” die “onderdeel zijn van de tegenprestatie of het reïntegratietraject”. Het opleggen van onbetaalde werkzaamheden die op de een of andere manier economisch relevant zijn moet dus (terecht) worden verboden, en alleen werkzaamheden die economisch niet nuttig kúnnen zijn, mogen dan dus nog wel. Uitkeringsgerechtigden weten dan meteen waarover het gaat: klussen die puur bedoeld zijn om te kleineren, waarbij de ene baanloze gedwongen putjes moet scheppen en de andere die weer moet dichtgooien. Vanzelfsprekend gebeurt dat niet letterlijk, maar we kennen voldoende voorbeelden waarbij dat vernederende principe feitelijk centraal staat.
Reet afvegen
Als de wet ingevoerd zou worden, dan zou dat echt een flinke verbetering betekenen. Dankzij de SP en de FNV. Toch wil dat niet zeggen dat we hen onvoorwaardelijk moeten steunen. Integendeel: dat er daarboven iets verschuift, al is het nu nog maar bij de SP en de FNV, dan komt dat mede door onze druk van onderop. En wanneer die druk zou wegvallen, dan is het met de motivatie daarboven om iets te doen vast heel snel weer gedaan. We moeten dus kritisch blijven op de SP, en al helemaal in de steden waar men medeverantwoordelijk is voor het dwangarbeid-regime. En ook op de gemeenten moeten we scherp blijven, want we weten hoe ze nu misbruik van ons maken en zelfs de huidige zeer slappe regels nog volop overtreden. Denk bijvoorbeeld aan Aalten dat maar liefst vier jaar dwangarbeid oplegde en daar 2 miljoen mee binnenhaalde. Veel gemeenten vegen hun reet af met regels en fatsoen, zo weten we. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat men ook in de toekomst geen misbruik van ons zal blijven proberen te maken. Verzet blijft dus geboden. Want een betere wet is één ding, de realiteit aan de onderkant is echt iets heel, heel anders!
Eric Krebbers
De realiteit aan de onderkant van de arbeidsmarkt is dat mensen zonder papieren, onderaan in de pyramide van de in-formele arbeidsmarkt, als opgejaagd wild, in situaties worden gedwongen om on(der)betaald arbeid te verrichten om te overleven. Het protest tegen gedwongen arbeid met behoud van een uitkering is een parallele strijd tegen arbeid verrichten onder het minimumloon. In de toekomst zullen we (on)betaalde arbeid als actie en thema verder moeten analyseren om te begrijpen waarom o.a. de SP tegen verdringing op de arbeidsmarkt is maar ondertussen weinig solidariteit toont met mensen zonder papieren. Er zijn veel mensen betrokken in solidariteit met mensen zonder papieren om naar een oplossing te zoeken van een z.g.n. bed, bad, brood oplossing. Er ontstaat zo langzamerhand een situatie dat er afzonderlijke campagnes ontstaan. Een solidariteits netwerk voor vluchtelingen en arbeidsmigranten wordt niet in verband gebracht met protesten tegen gedwongen arbeid met behoud van uitkering. Werk, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg voor iedereen!
Jammer vind ik dat er zoveel aandacht uitgaat naar ‘verdringing’. Dat lijkt soms het belangrijkste argument te zijn… Terwijl intimidatie en dwang veel ernstiger zijn. Zorgt de nadruk op de verdringing van bestaande banen, dat bijstandsgerechtigden geen inhoudelijk werk meer mogen doen? En vertegenwoordigt men voornamelijk het belang van de (nog) betaalde werknemers?
Het gaat nog veel erger en groter worden de dwangarbeid. De meeste gemeenten in Nederland zijn daaraan verslaafd net als drugsgebruikers, ze denken namelijk nog steeds dat ze daar geld op verdienen, totdat ze onder curatele gesteld gaan worden, dan is er complete paniek en onbegrip. Die gemeenten reintegreren zich het faillisement in. Die staan namelijk als laatste in het pyramide spel. De gemeenten snappen de regels van een ponzischeme niet. Duivels door haar eenvoud.
https://meedogenloos.nl/2013/11/27/gemeenten-bezondigen-zich-aan-een-ponzi-scheme-verdienmodel-gebaseerd-op-pure-uitbuiting/
Condor
Prima geschreven artikel. Ik ben het er roerend mee eens
Bedankt voor je fijne compliment, Raven!
Er gebeurd in ieder geval iets tegen dit soort dwang trajecten en projecten. Dit betekend dat er nu betaald moet gaan worden voor arbeid en dat je dus ook betere rechtspositie hebt. Nu zal er voor de werkgevers dus geen voordeel meer zijn om deze mensen in te zetten. Werkzaamheden die economisch niet nuttig zijn bestaan haast niet want je kunt op iedere werkzaamheid wel een prijskaartje hangen en je kunt er toch een loon eis op loslaten immers je doet iets voor geld, (ook al noemen ze dit een uitkering) en dat noemen ze arbeid en de belasting wet is hier duidelijk in, dan moet het voldoen aan de in Nederland gestelde eisen zoals een loon en een contract. Dit kun je dus gewoon eisen.
Hopen dat de initiatiefwet onveranderd aangenomen wordt, want dat is natuurlijk nog verre van zeker.
Wel goed dat de SP dit dan aanpakt. Hoe je het ook wend of keert, ze doen het wel. Ze zijn toch het grootste links nu, dus ik vind dat we ze niet moeten afvallen, zolang ze nog niet zo erg zijn als de pvda
Dat werken zonder loon is echt walgelijk, ik heb er heel direct mee te maken. Mensen die betaald krijgen voor hun werk en daarmee zogenaamd geholpen worden, omdat ze zogenaamd niet normaal zijn, wat in de praktijk betekend, dat ze een procent afwijken van een gemiddelde, dat ook alweer veranderlijk is.
Die mensen die gratis werken, worden zelf gebruikt, ze concurreren echte arbeid weg en ze concurreren het midden en klein bedrijf weg, die geen beschikking hebben tot dat soort krachten. De enige die er belang bij hebben, zijn de bazen zelf. Die hoeven nu niet 3,50 per uur te betalen, maar 0 euro per uur, omdat hun werknemer zogenaamd een mentale afwijking heeft. In de praktijk zijn het gewoon hard werkende, gehoorzame werknemers, die niet door hebben dat ze gebruikt worden.
Ik denk ook wel dat de SP veel druk voelt uit de echt linkse kampen en stromingen. Ze willen toch echt blijven en hun roots bevriend te houden, maar daarnaast hijgt de pvvda, vvd66 en de pvvd in hun nek.
Als ik zo vrij mag zijn aan te vullen bij dit artikel, heel veel mensen die wel werk hebben doen ook niets zinvols of werken alleen maar tegen. Ieder mens heeft recht van bestaan en ze moeten eens met die indelingen ophouden van de mensen die wel een baan hebben, en de mensen die dat niet hebben, ieder mens is waardevol. Omdat we een verouderde economie hebben doet de helft van de mensen die dan zogenaamd werkt, toch al geen zinvolle arbeid. Denk aan een vrouw achter de kassa, een ambtenaar met een formulier, of een bureaucraat met een bezwaarschrift. In plaats van dat de kapitalisten een jacht maken op mensen met een uitkering die daar in bijna alle gevallen gewoon recht op hebben (zie Wajong) zouden ze beter iets kunnen doen aan het hervormen van de economie.
Ieder mens wil werken, op voorwaarde dat het werk ook zinvol is, en bij draagt aan het welzijn van de mensen, en hun welvaart. Het is een nieuwe vorm van “bezigheidstherapie” zonder dat ook de SP de fundamentele vragen rondom ons economisch stelsel aan de kaak stelt. Dat debat gaat dus veel verder dan de vraag wie links is of niet, als we door de komst van machines, computers en robotten, straks een massale werkloosheid krijgen, en dus niet kunnen ontkomen aan de vraag hoe we zowel werk als welvaart op een meer eerlijke manier onder de mensen verdelen. Daarnaast is de SP een rechtse partij, of ik ben uitzonderlijk links.
Mooi etc.
Helaas blijft het dus wel ONDERBETAALD werk, waarover ook geen sociale premies en belastingen word afgedragen, dus verdere uitholling van de schatkist.
Onderhandelen: Iets meer vragen dan je wilt hebben, maar als je al MINDER vraagt dan redelijk is, zaag je de poten onder je eigen stoel uit, dat is toch niet echt slim?
Gewoon de Basiszekerheid invoeren, met de huidige kost van Sociale Zekerheid kan iedereen boven de 18 die voor zichzelf zou mogen leren zorgen al gemakkelijk 1100€ krijgen, en kan er geen werkgever meer ongehoorde druk uitoefenen met het inmiddels tot het standaard repertoire behorende “je werkt harder voor minder of je vliegt eruit”
Dat mogen we toch minimaal van de SP verwachten, iedereen gelijke rechten op een menselijk bestaan, en niet verschillende behandeling op basis van de plaats van je wieg ?
Ook al zijn er nog wat mensen binnen de SP die last hebben van remmende voorsprong, verwacht ik een flinke beweging naar links op ons 21ste Congres.
Het Kindje van Jan word volwassen, na een roerige puberteit 🙂
De Keuze tussen twee Reuzen
Het rottige is daarbij wel, en dat is niet onbelangrijk qua aantal, dat een heleboel banen door dergelijke projecten de laatste decennia al verdrongen zijn.
Denk maar aan al die Melkert en WIW-banen in allerlei sectoren. (bibliotheekmedewerkers, concierges op scholen, concierges bij woningbouwverenigingen, schoolassistenten, gastvrouwen / medewerkers in buurthuizen, helpenden of verzorgenden in bejaardentehuizen wiens werk nu gedaan wordt door vrijwilligers , verzorgenden / schoonmakers van bejaarden die thuiswonen, gastvrouwen in ziekenhuizen, etc., etc.)
Met andere woorden: een heleboel (normaal betaalde) banen bestaan al niet meer. Die banen zullen die toets dus zeker wel zal doorstaan omdat die banen jaren geleden al verdrongen zijn via al die voorgaande projecten, de Melkert- , WIW-banen en andere projecten met eender welke mooie naam, regeling en belofte.
Dwangarbeid met behoud van uitkering uit de oude doos.
1989 Molukse jongeren moeten werken met behoud van uitkering.
http://www.digibron.nl/search/detail/731cd4fef35265f8b9c128233c652683/gs-gelderland-helpen-molukkers-aan-werk
Zal zeker net zo’n “succesverhaal” zijn geworden als de huidige dwangarbeid in Nederland.
Condor