Steun het werk van de Bijstandsbond met een donatie!

Zoals zoveel belangenorganisaties aan de onderkant van de samenleving, heeft ook de Bijstandsbond geld nodig. Bijstandsbond-medewerker en Doorbraak-activist Piet van der Lende beschrijft hieronder wat de Bijstandsbond doet voor mensen met een minimuminkomen. Steun het belangrijke werk van de Bijstandsbond met een donatie!

De Bijstandsbond is een ongesubsidieerde, onafhankelijke zelforganisatie van mensen met een minimuminkomen en van ervaringsdeskundigen. De bond wordt gefinancierd door bijdragen van leden en donateurs en via een maandelijkse bijdrage van VHM Advocaten. Op ons spreekuur in Amsterdam en bij acties proberen wij lotgenoten uit de problemen te halen.

We werken als volgt. Acht vrijwilligers en een advocaat behandelen individuele problemen op het Bijstandsbond-inloopspreekuur, dat op dinsdag en donderdag plaatsvindt van 11:00 tot 16:00 uur. Daarbij bieden we de mogelijkheid dat een van de vrijwilligers meegaat naar gesprekken met instanties die belangrijk zijn. Zoals keuringen bij het UWV, en gesprekken met Sociale Zaken-klantmanagers en met reïntegratie-organisaties over bemiddeling naar de arbeidsmarkt.

Werkterrein

Veel advocaten bieden een dergelijke service niet. Wij helpen ook mensen die geen lid van de Bijstandsbond zijn. Het inloopspreekuur is alleen in Amsterdam, maar via e-mail en telefoon zijn we mensen uit het hele land van dienst. Het aantal bezoekers varieert: de ene week vijftien, de andere week vijfentwintig. Wij richten ons op de juridische terreinen van sociale zekerheid, minimabeleid van gemeenten, belastingen, toeslagen en problemen rond de Algemene Wet Bestuursrecht en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Verder helpen wij mensen die schulden hebben en bemiddelen we naar deurwaarders en schuldeisers, bijvoorbeeld door afspraken over een betalingsregeling.

We doen geen uitgebreide schuldhulpverlening voor mensen met veel problematische schulden. Hiervoor moeten volgens ons professionals van bonafide schuldhulpbureaus worden ingezet. Slechts zijdelings behandelen we problemen op het gebied van arbeidsrecht, vreemdelingenrecht en woonrechten. Wij hebben ons dus gespecialiseerd. Dat is nodig, vanwege de gecompliceerde wetgeving en uitvoeringsregels. Met ons team kunnen we niet alle terreinen te bestrijken, maar andere organisaties met specifieke deskundigheden zijn er niet voor niets.

Strohalm

Spreekuurbezoekers hebben meestal meerdere problemen. Af en toe komen er mensen die helemaal niets meer hebben, behalve de kleren aan hun lijf. Geen onderdak, geen eten, geen cent op zak. Ze komen uit alle lagen van de bevolking: van ex-bankdirecteuren tot ongeschoolde drugsverslaafden. Ze komen met de wens “ik wil hier uit komen” of “hoe kan ik mijn leven hier en nu draaglijker maken”.

Voor velen is de Bijstandsbond de laatste strohalm. Niet alleen voor dak- en thuislozen, maar ook voor mensen met enkele schulden en voor mensen die zijn verwikkeld in juridische procedures waaraan geen eind lijkt te komen. Het spreekuur kent een informele setting: binnenlopen zonder afspraak en niet lang hoeven wachten. Er zijn altijd voldoende vrijwilligers aanwezig die de tijd nemen voor een gesprek en die hun ervaringen en specialismen inzetten. Uitgangspunt: het gaat om de doelstellingen van de bezoeker. Een ideologische analyse leggen we niet op, ook al hebben we eigen opvattingen over arbeid en arbeidsethos. Streeft iemand betaald werk na, dan verlenen wij de gewenste steun.

Groepsgesprekken

Soms worden mensen nog zieker door de juridische procedures, vooral in geval van psychische problemen. Door het lange wachten op uitslagen van bezwaarschriften of beroepsprocedures en vanwege de gevoelloze behandeling door de bureaucratie voelen mensen zich soms beledigd, schieten ze in de stress en moeten ze machteloos toezien hoe er met hen wordt gesold. Sommige bezoekers komen tijdens een dip in hun leven een half jaar of langer iedere week naar het spreekuur. Ze voeren met of zonder papieren lange gesprekken met Bijstandsbond-medewerkers, die kunnen overgaan in groepsgesprekken met meerdere bezoekers en medewerkers.

In de media wordt het bashen van bijstandsgerechtigden door de VVD en andere rechtse partijen vaak breed uitgemeten. Denk aan voorstellen voor een strenge aanpak en hun uitvoering, zoals de tegenprestatie waarbij bijstandsgerechtigden gratis moeten werken voor hun uitkering, ook als ze arbeidsongeschikt zijn. Ze staan onder voortdurende controle van de instanties. Ook daarmee verergeren vaak de psychische klachten. Bij de Bijstandsbond kan hierover in een veilige omgeving worden gesproken, bijvoorbeeld via groepsgesprekken in zogenoemde “multiloog”-bijeenkomsten (uitwisseling van ervaringen), zo’n acht keer per jaar onder leiding van psycholoog Heinz Mölders.

Problemen

De meeste spreekuurbezoekers leven door het regeringsbeleid in structurele armoede. Wanneer het hen tegenzit, hebben ze geen financiële reserves om de problemen op te vangen. Bijvoorbeeld bij huiselijk geweld, echtscheidingen, detentie, ziekte of plotselinge schulden. We zien vier probleemvelden waar de hulp van instanties tekortschiet: wet- en regelgeving, bureaucratische uitvoering van die regels, langs elkaar heen werkende hulpverleningsinstanties, en flexibilisering van de arbeid.

Zo doen bijvoorbeeld zzp-ers een beroep op aanvullende bijstand. De regels daarvoor zijn bijzonder gecompliceerd en de uitvoerende instanties maken voortdurend fouten in de verrekeningen. Daardoor kan iemand een of twee maanden zonder inkomsten zitten, ervan afzien om een baantje te nemen en dus niet uit de bijstand komen. Verder merken we dat mensen vaak nog meer in de problemen worden geduwd dan eruit worden geholpen. Iemand die een tijdje in de gevangenis zit of in het ziekenhuis ligt, heeft geen recht op bijstand, kan daardoor zijn of haar huis niet aanhouden en dakloos raken.

Wet- en regelgeving frustreert onderlinge hulp. De “samenlevingstoets” in de bijstand en de regels voor toeslagen van de Belastingdienst maken het onmogelijk dat iemand in de bijstand of met een ander minimuminkomen anderen helpt aan een tijdelijk onderdak of postadres. Dat heeft onmiddellijk gevolgen voor de toeslagen en/of de hoogte van de bijstandsuitkering.

Mantelzorgers met een bijstandsuitkering ondervinden ook allerlei problemen. Een bijstandsgerechtigde die zelfstandige woonruimte heeft en dagelijks een ziek familielid moet verzorgen (bijvoorbeeld een dementerende vader of moeder), moet steeds heen en weer reizen tussen de eigen huurwoning en die van het familielid. Met als gevolg veel reiskosten. Om zijn of haar uitkering te kunnen behouden moet de bijstandsgerechtigde de eigen huurwoning aanhouden. Wie door de omstandigheden gedwongen toch gaat inwonen bij het chronisch zieke familielid en daarom zijn of haar eigen woonruimte opzegt, die loopt het risico dat hij of zij na overlijden van het familielid uit de woning moet vertrekken. Woningbouwcorporaties weigeren in zo’n situatie namelijk vaak om het huurcontract op naam van de mantelzorger te zetten. Ze verwijten de mantelzorger bij een familielid te zijn ingetrokken om later op een slinkse manier zelf de hoofdhuurder van de woning te kunnen gaan worden. Zo kunnen mantelzorgers soms dakloos raken.

Acties

Soms komen problemen meerdere malen voor. De Bijstandsbond stelt die dan aan de orde bij de wethouder of bij de landelijke politiek in Den Haag. Maar wij kunnen de betrokkenen ook bij elkaar brengen en samen actie voeren. Zoals in het actiecomité Dwangarbeid Nee, waarin we samenwerkten met onder meer de FNV, de SP en Doorbraak, of bij het Amsterdamse praktijkcentrum waar mensen in de bijstand werden verplicht om te werken voor hun uitkering. We hebben ook twee zwartboeken uitgebracht over de misstanden in het centrum en over de rechteloosheid van de uitkeringsgerechtigden die daar waren tewerkgesteld. Dat bracht wethouder Arjan Vliegenthart tot een onderzoek dat werd uitgevoerd door het gemeentelijke Bureau Integriteit. Daarbij kwamen nog meer misstanden aan het licht. Het praktijkcentrum, door ons dwangarbeidcentrum genoemd, is uiteindelijk gesloten en voor het werken met behoud van uitkering zijn er nu alleen nog “leerwerkstages” van maximaal een half jaar.

In het kantoor van de Bijstandsbond is het secretariaat gevestigd van de Nederlandse afdeling van het Europese netwerk Euromarsen tegen bestaansonzekerheid, armoede en sociale uitsluiting. De Bijstandsbond heeft meegewerkt aan de eerste acties van dat netwerk. Tussen 14 april en 14 juni 1997 werden er in heel Europa protestmarsen gehouden, wat resulteerde in een grote demonstratie op 15 juni in Amsterdam. Op 29 mei 1999 vond er weer een grote demonstratie plaats, ditmaal in Keulen. Daarna volgden nog meer acties. Verder heeft de Bijstandsbond ook nog geprotesteerd tegen onaangekondigde huisbezoeken door ambtenaren van de Sociale Dienst.

Korte geschiedenis van de vereniging

Op 26 mei 1976 werd de landelijke Vereniging Bijstandsbond in Hilversum opgericht. Bij de Ombudsman van de VARA kwamen indertijd veel klachten binnen over het functioneren van uitvoerende instanties op het gebied van uitkeringen. Men kwam op het idee om deze klachten te bundelen en een belangenvereniging op te richten om actie te ondernemen tegen die instanties. Vanaf dat moment zijn er naast de landelijke vereniging ook stedelijke afdelingen opgezet, waaronder Amsterdam. Op 13 maart 1978 kwam er in Amsterdam een Bijstandsbond-secretariaat bij een contactpersoon thuis. Later ging meer mensen meedoen. Er werd een voorlopig bestuur gekozen en op 7 december 1979 werden de statuten ondertekend. Vanaf die tijd was de Amsterdamse afdeling een zelfstandige vereniging. Op 10 januari 1980 werd de vereniging ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Na enkele verhuizingen is het Bijstandsbond-kantoor nu gevestigd in Tetterode, een woon- en werkpand aan de Da Costakade in Amsterdam.

Tot slot heeft de Bijstandsbond een overlevingsgids uitgebracht voor mensen met een minimuminkomen. De gids bevat tips, trucs en aanwijzingen om met een minimuminkomen te kunnen overleven. In het algemeen geldt dat mensen met een dergelijk inkomen altijd het risico lopen om in de schulden te komen. Het is dus vaak moeilijk om een oplossing te vinden. Naast persoonlijke omstandigheden en keuzen heeft dat vooral ook te maken met het feit dat de uitkeringen en ook sommige lonen structureel te laag zijn om van te kunnen leven. Zeker in deze tijd van crisis en werkloosheid worden velen geconfronteerd met een structureel te laag inkomen.

Wie de Bijstandsbond financieel wil steunen, kan geld overmaken op bankrekening NL22 INGB 0004 5548 41 ten name van Vereniging Bijstandsbond Amsterdam te Amsterdam.

Piet van der Lende

(De laatste drie alinea’s zijn op 14 januari toegevoegd.)