Succesvolle campagne tegen Zwarte Piet-racisme in Leidse winkeletalages

WAARSCHUWING: DIT ARTIKEL BEVAT EEN EXPLICIETE AFBEELDING VAN RACISTISCH GEWELD.

In veel winkels in Leiden zijn geen Zwarte Piet-producten en -versieringen meer te vinden. Dat geldt vooral voor grote winkelketens als Hema, Albert Heijn, Jumbo, Kruidvat en Blokker. Helaas hebben sommige andere winkels toch nog steeds Zwarte Piet-figuren in hun etalages staan, zo constateerden activisten van de groep No More Blackface Leiden (NMBL). Een reeks winkels werd daarop benaderd, en in ongeveer de helft van de gevallen had dat succes: de winkeliers verwijderden het racisme uit hun etalages.

De landelijke beweging tegen Zwarte Piet wint aan terrein, onder aanvoering van onder meer Kick Out Zwarte Piet. Vooral dankzij de onophoudelijke strijd van zwarte activisten zijn er in de loop van bijna tien jaar keer op keer successen geboekt. Grotere steden gaan inmiddels een voor een om, en doen blackface in de ban. Nu zijn de kleinere steden aan de beurt, en worden daar bij de intochten protesten georganiseerd. Iets vergelijkbaars zien we met bedrijven. Veel grotere winkelketens zijn inmiddels om, en daardoor kunnen we nu onze schijnwerpers gaan richten op de vele kleinere winkels en andere bedrijven die nog racisme promoten en er vrolijk aan blijven verdienen.

In 2014 en 2015 hielden activisten tegen Zwarte Piet een inspectietocht langs Leidse winkelketens. Toen bleken veel winkels nog Zwarte Piet-producten in hun assortiment te hebben, zoals blijkt uit de foto’s die ze namen. Opgeroepen werd om actie tegen dat racisme te ondernemen. Ook elders in het land werden blackface-winkels bestookt, zoals bijvoorbeeld de Bijenkorf, Seats and Sofas en bakkerij Van Beek Specker. Vandaag de dag is de situatie drastisch veranderd. Wie nu nog Zwarte Piet-producten en -versieringen in zijn winkel heeft, en dus behoort tot de krimpende groep pietofielen, doet bewust aan het promoten van een racistische karikatuur. Iedereen kan nu weten dat er kritieken zijn op de blackface-traditie en wat die inhouden. Zwarte Piet is zooo 1850. De blackface-winkeliers handelen in strijd met het beleid van de gemeente Leiden om in het openbare straatbeeld geen Zwarte Pieten meer te gebruiken en te tonen.

In de etalage

Daarom begon NMBL, waaraan overigens ook Doorbraak meedoet, op 20 november met de campagne “In de etalage”. Bijna elke dag richtte NMBL via Facebook de schijnwerpers op een Leidse winkel die volhardde in het blackface-racisme. Er werden foto’s getoond van de etalages van die winkels, met daarin onder andere Zwarte Pieten-poppen, -gebak en -afbeeldingen. NMBL riep de lezers op om de betreffende winkel brieven te schrijven met het dringende verzoek om dat racisme te verwijderen. Er werd een kant-en-klare brief aangeboden die eindigde met: “Daarom verzoek ik u om de Zwarte Piet-spullen in de etalage van uw onderneming zo snel mogelijk te verwijderen. Ook verzoek ik u om geen Zwarte Piet-producten en -versierselen in de rest van uw winkel te hebben.”

Op 20 november richtte NMBL haar schijnwerpers op een opticien, op 21 november op een chocoladeletterwinkel, op 23 november op een juwelier, op 24 november op een patisserie/ijssalon, en op 27 november op een bonbonnerie. Allemaal gaven ze na relatief korte tijd gehoor aan de anti-racistische oproepen die bij hen binnen kwamen.

Volhardende blackface-fans

Er waren helaas ook zaken die bleven volharden in hun racisme, zoals de bloemenkiosk Oud Hollandt aan de Jan van Houtkade, die pal voor zijn zaak uitdagend een levensgrote Zwarte Piet met zijn nek aan een paal gebonden heeft, en die op 25 november door NMBL onder de aandacht gebracht werd. Racistisch bleven ook modezaak Klaassens aan de Breestraat (28 november), chocoladezaak Olala Chocola aan de Botermarkt (29 november), banketbakkerij Jacobs aan de Nieuwe Rijn, die “pietentaarten” verkoopt, Leonidas aan de Maarsmansteeg, en bakkerij Van Maanen aan de Nieuwe Rijn, die onder andere “piet fours” verkoopt (alle drie 30 november), en Snijders Textiel/Mode aan de Hoge Rijndijk (2 november).

NMBL werd ondertussen ook benaderd door individuele Leidenaren om mee te denken over het weg krijgen van Zwarte Piet uit een winkel bij hen in de wijk. Hoe je dat zou kunnen aanpakken.

In oktober en begin november riep NMBL al op tot het sturen van protestbrieven tegen Leidse blackfaceshows en blackfacebingo. Later kwamen daar nog oproepen bij tegen zorgverzekeraar ZenZ, sponsor van de pepernotenrun van 24 november waaraan Zwarte Pieten meededen, en tegen de Zwarte Pieten-bands en de winkelcentra waar die optreden, zoals De Kopermolen en De Luifelbaan (op 23 en 30 november).

Het ‘seizoen’ mag dan vrijwel afgelopen zijn, de strijd is dat zeker niet. Een deel van de winkeliers mag dan volharden, maar de druk van de vele brievenschrijvers hebben ze zeer zeker gevoeld. Daar kunnen we volgend jaar weer verder op bouwen, totdat heel Leiden vrij is van het Zwarte Piet-racisme.

Eric Krebbers