Tegen dwangarbeid, maar niet persé tegen werken zonder loon
Door de verschuiving van de campagne van de SP en de FNV van Stop Dwangarbeid naar Stop Werken Zonder Loon is een dilemma gecreëerd.
Het ging bij Stop Dwangarbeid oorspronkelijk uitdrukkelijk om de combinatie van dwang en arbeid. Dus dat bijstandsgerechtigden gedwongen worden arbeid te verrichten. (Wat mij betreft: betaald of onbetaald). En het gaat niet alleen om verdringing. Of om betere scholingsmogelijkheden voor werklozen.
Bij Stop Werken Zonder Loon gaat het daarentegen in principe in zijn algemeenheid over veel situaties waarin iemand als vrijwilliger (dus nadrukkelijk vrijwillig) arbeid verricht die ook door betaalde krachten gedaan wordt. Te denken valt aan de oprichting van een crèche, door ouders, die dan in zelfbestuur de crèche runnen. Dus zelf vrijwillig de arbeid verrichten in wisseldiensten om de kinderen te begeleiden. En die verder helemaal selfsupported zijn.
De overheid gaat nu al allerlei eisen stellen aan die crèches, waardoor het voor een groep ouders bijna onmogelijk wordt om zo’n crèche in zelfbestuur te runnen. Te duur, te ingewikkeld. En ik heb me laten vertellen dat er in 2017 zelfs een wet komt die eist dat bij iedere crèche minstens twee betaalde krachten werken. Dan kun je zo’n zelfbestuurcrèche helemaal wel vergeten.
Maar… als selfsupported crèches een hoge vlucht zouden gaan nemen, zou er wel heel veel betaalde arbeid worden verdrongen van crèchemedewerkers. Hetzelfde geldt in het openbaar vervoer: er zijn nu al 150 verenigingen op het platteland die een busje naar het dorp laten rijden, de busmaatschappij betaalt het busje en de benzine, en de bus wordt gereden door vrijwillige gepensioneerden. Met als gevolg dat nu al tien procent van het openbaar vervoer door vrijwilligers wordt gedaan.
Je kunt dan wel eisen: Stop Werken Zonder Loon, maar dan heb je dus ook geen crèches meer in zelfbestuur en geen busjes meer naar plattelandsplaatsen. Een vergelijkbare discussie speelde bij het behoud van de ID-banen. Alleen Stop Werken Zonder Loon eisen, zonder context, is onvoldoende, Als die nieuwe SP-initiatiefwet tegen verdringing maar niet inhoudt dat – om bij dat dilemma te blijven – de mogelijkheden voor zelfgekozen vrijwilligerswerk door bijstandsgerechtigden sterk worden ingeperkt vanwege allerlei strenge voorwaarden.
Ik heb van de week al twee mensen op het spreekuur voor bijstandsgerechtigden gehad die zeiden: “Ik moet stoppen met mijn leuke werk, want het is werken met behoud van uitkering. Ik vind het zo leuk en ik wil het graag als vrijwilligerswerk blijven doen. Maar dat mag niet, want Werken Zonder Loon is nu maximaal een half jaar. Ik moet nu op alle gangbare arbeid solliciteren en de klantmanager zet mij onder druk met allerlei trainingen om dat na te streven. Daar word ik helemaal ziek van.”
Het criterium van onze strijd zou in eerste instantie de combinatie van dwang en arbeid moeten zijn. Overal waar mensen onder dwang te werk worden gesteld, liggen misbruik, uitbuiting en slechte werkomstandigheden op de loer. Over de rest heb ik dus zo mijn twijfels. Strijd tegen Werken Zonder Loon kan de mogelijkheden voor mensen om zelf oplossingen te bedenken voor de keiharde commerciële neo-liberale maatschappij sterk inperken en hen juist dwingen daaraan mee te doen. Tenzij je misschien op dat punt ook heldere eisen stelt en dat verwerkt in je campagnes. Maar aangezien je dan je bredere doelstellingen van een andere maatschappij niet zomaar bereikt, blijft het nog een dilemma.
Piet van der Lende
Naschrift:
Mijn punt is dat in de praktijk wel de eis wordt ingewilligd van Stop Werken Zonder Loon, want dat willen de commerciële werkgevers ook. Maar dat dan vervolgens de verdergaande eisen – tegen privatisering, uitbreiding van de collectieve voorzieningen, tegen de rigoureuze bezuinigingen – niet worden uitgevoerd. Niet door de FNV worden geëist of bereikt, dat daar geen actie op wordt gevoerd. Of alleen op deelterreinen, zoals de gezondheidszorg.
En het eindresultaat is dus dat er geen bus rijdt en het de dorpsbewoners verboden wordt om zelf een oplossing te vinden. Dus die te kleine school gaat dicht. Dat speelde bij de Melkert-banen ook. De toenmalige AbvaKabo was voor afbouw, maar dat betekende wel dat in Amsterdam een groot deel van het sociale weefsel van de stad werd afgebroken en dat er niets voor in de plaats kwam. Ja, zei de bond, de gemeenteraad moet dan maar democratisch besluiten om subsidie te geven, zodat er gewone betaalde krachten in dienst kunnen worden genomen en zo niet, dan niet. Niet dus.
Ik ben ook tegen al te stringente eisen vanuit de overheid aan het vrijwilligerswerk dat bijstandsgerechtigden mogen verrichten. Straks mag je niets meer, want er is altijd ergens wel een betaalde kracht die het ook doet. In onze maatschappij kiezen mensen ervoor om in al het neo-liberale geweld, waartegen de vuist van de FNV te gering is, praktische oplossingen te zoeken die ze zelf beheren.
Straks mag een historische vereniging in Amsterdam geen rondleidingen meer geven, want er zijn betaalde gidsen van commerciële reisbureaus die dat ook doen. Ja, die zijn het daar wel mee eens. Het moet er niet op uitlopen dat de eisen van de FNV er in feite op neerkomen dat je als buurt, of andere groep, niet een oplossing mag kiezen in jouw praktische situatie, buiten het kapitalisme om.
Ik heb alleen gezegd dat je wel oog moet hebben voor dat dilemma. Waarom is een eigen bedrijfje vanuit de bijstand beginnen aan zoveel strenge regels gebonden en zo moeilijk? Ook omdat de belangen van de werkenden en de ondernemers beschermd moeten worden.
Ik vind dat je hier iets te eenzijdig naar kijkt.
Die vrijwillige bus chauffeur die op een bus rijd van een commerciële partij of voor commerciële doeleinden zorgt wel voor verdringing. Net zo als die vrijwilligers andere taken en functies overnemen waar eerst normaal voor betaald werd. Zoals de crèches die nu alleen nog vrijwilligers aannemen en ik kan hier nog een hele waslijst aan beroepen en functie bijzetten.
Vrijwilligers horen alleen werk te doen, geheel op vrijwillige basis, waar geen commerciële bedoelingen of een verdien model achter zitten. Dit is wettelijk ook zo geregeld, maar hier word steeds meer misbruik van gemaakt.
Dat de overheid nu een situatie creëert waarbij bepaalde dienstverleningen zoals die crèches of openbaarvervoer niet of nauwelijks nog mogelijk zijn, mag geen excuus zijn om commerciële taken, dienst verlening of het het noemen wil, dan maar in te vullen met vrijwilligers. Je zegt het zelf al, het is verdringing, zeker als dit een hoge vlucht neemt.
En wie heeft voor deze situatie gezorgd? Niemand wil voor de dienstverlening betalen, dus moet het dan maar gratis?
Omdat niemand voor diensten of producten wil betalen, moet ik het nu gratis doen?
Ik krijg mijn winkelwaren ook niet gratis omdat ik niet wil betalen, de huur word ook niet kwijt gescholden omdat ik niet wil betalen. Ik moet dus geld verdienen om dit allemaal te betalen.
Begrijp me niet verkeerd, ik heb geen problemen met vrijwilligers of vrijwilligers werk, mits ze geen normaal betaalde diensten of functies overnemen en dat is steeds meer het geval. Zeker in de bijstand waar van vrijwilligheid nauwelijks sprake is. Laten we eerlijk zijn. We betalen met zijn alle belastingen voor het sociale stelsel en ook de verplichte zorgkosten, zo dat de uitkeringen, maar ook bv. scholing, kinderopvang en de zorg betaald kunnen worden en de gene die het werk doen, ook betaald kunnen worden. Maar het is de overheid die wel wil ontvangen maar niet wil betalen en het nu op het bord van de burgers neer legt en zegt dat we het nu zelf moeten doen en regelen, zolang het hun maar geen geld kost. Met andere woorden, we mogen dubbel gaan betalen om hun zakken te vullen. Wat nog erger is dat bedrijven de stelling van de overheid volgt. En er is niemand die de overheid daar op aanspreekt, niemand.
Laten we vooral maar schelden op de vakbonden die regels stelt aan vrijwilligers werk of werken voor een uitkering en voor commercieel werk ook een normaal loon eist.
Betaalde arbeid hoor gewoon betaald te worden. Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar ik kan mijn rekeningen niet betalen met (gedwongen) vrijwilligers werk. Dus ik zou het wel zou fijn vinden dat er betaald werk is en niet overgenomen is door “vrijwilligers”. Noem me maar een kapitalist, helaas leef ik in een kapitalistische wereld waar ik voor alles moet betalen. Dat kan niet met gratis arbeid.
Mee eens Paul. Zo denk ik er ook over!
Het valt me op dat naar mijn gevoel de mensen die het beleid van de FNV verdedigen een beetje langs mijn argumenten heen praten. Ik ben natuurlijk niet tegen collectieve voorzieningen met betaalde krachten en ik snap ook wel, dat je met vrijwilligerswerk geen inkomsten hebt. (Als je tenminste niet gepensioneerd of uitkeringsgerechtigd bent). Ik heb alleen vraagtekens geplaatst bij het beleid, om door middel van een verbod voor die uitkeringsgerechtigden (in de bijstand) om vrijwillig bepaalde werkzaamheden te verrichten die misschien soms verdringend zijn, te bereiken dat er meer geld wordt uitgetrokken voor betaalde krachten. Daarmee creeer je een dilemma. Het verzet tegen afbraak ervan, in de thuiszorg en elders, lijdt nederlaag op nederlaag. Dus het effect is, dat mensen wel wordt verboden bepaalde dingen te doen, maar dat die betaalde krachten er niet komen en dus….. als het verbod er komt is er niks. Geen bus, geen creche, geen sociaal weefsel van de stad in stand gehouden door mensen met gesubsidieerde banen en/of vrijwilligers. En geen mogelijkheden voor mensen in hun dagelijkse situatie een oplossing te bedenken. Geen wonder, dat Karabulut wel een kamermeerderheid zal krijgen voor haar wet om werken zonder loon te verbieden (tot hoever gaat die wet straks eigenlijk in dat opzicht?) maar dat als Karabulut een wet zou indienen om de collectieve voorzieningen van de thuiszorg met betaalde krachten uit te breiden ze geen kamermeerderheid krijgt. Dan heb je het slechtste van twee werelden. Waarom het gespeeld over de band van een verbod van verdringing tot het uitterste, en niet gewoon ingezet op het verkrijgen van die collectieve voorzieningen?. Ach, in een grijs verleden wilde de FNV APOś. Naast CAO’s ook Arbeids Plaatsen Overeenkomsten. Maar dat is lang geleden.
Piet,
in 2004, met de komst van de WWB werden er ook afspraken gemaakt tussen de vakbonden aan 1 kant en de werkgevers en de overheid aan de andere kant. Laat ik werken met behoud van je uitkering (re-integratie) maar eens als voorbeeld nemen. Er is toen onderhandelt en uiteindelijk afgesproken dat dit middel maar beperkt ingezet mocht worden, er geen commercieel doel of winst mee behaald mocht worden en dat daar tig voorwaardes aanzaten om uitkeringsgerechtigden voor hun uitkering te laten werken. 11 jaar later moet je constateren dat die voorwaardes zo ongeveer verdwenen zijn en dat zo ongeveer iedere uitkeringsgerechtigde verplicht moet gaan werken voor zijn of haar uitkering. Hoe kan dat nu? Dat is omdat de overheid en de werkgevers die afspraken dusdanig verdraait en uitgebuit hebben om toch de originele bedoelingen van de gemaakte afspraken te kunnen negeren en hebben ze de bonden buitenspel gezet. Met andere woorden, die gemaakte afspraken zijn gewoon naast zich neer gelegd. Je geeft de overheid en werkgevers een vinger en ze pakken de hele arm.
Zo zie ik het als privé persoon, niet als vakbondslid.
Het zelfde gebeurd ook met vrijwilligers werk. Vrijwilligers werk mocht geen commercieel doel of winst oogmerk hebben of banen verdringen. Dit is ook in de wet vastgelegd. Tig jaren later zien we dat vrijwilligerswerk misbruikt word voor commercieel doel of winst oogmerk.
Dat de overheid zich terug trekt uit de maatschappij en de werkgevers zoveel mogelijk winst willen, mag geen excuus zijn om dan maar vrijwilligers of verplichte werken voor je uitkering in te zetten om betaalde arbeid te vervangen en de overheid en werkgevers te voorzien van gratis geld en arbeidskrachten waar zij flink aan verdienen en de anderen die het werk moeten doen, met lege handen staan. Dit systeem van gratis of goedkope arbeid word maar groter en groter en is al dusdanig groot geworden dat veel mensen werkloos worden omdat hun banen overgenomen worden door gratis en/of goedkope arbeidskrachten en het de arbeidsmarkt compleet ontwricht.
Ik had ook liever gezien dat men inzet op collectieve voorzieningen en duidelijke afspraken en dat iedereen zich daar aan hield, maar het i gebleken dat de overheid en werkgevers op dit punt niet te vertrouwen zijn.
Op een gegeven moment zul je als vakbond, maar ook als burger, die toch iedere maand rekeningen moet betalen, een streep moeten trekken en ja, omdat de overheid en werkgevers alles uitbuiten om geld te verdienen, soms uiterste maatregelen moeten eisen om de zwakkeren te beschermen. Ik geef je gelijk, het gaat te ver maar soms is er geen keuze meer om duidelijk te maken dat deze verdringing niet meer gepikt word.
Alle vakbonden in Nederland zijn minimimaal 30 jaar in een polderende comateuze slaap gewiegd.
Het was en is zelfs zo erg dat ik niet meer kon en kan herkennen of de vakbonden er voor de werkgevers of voor de werknemers waren.
Ze waren hun kerntaak vergeten, namelijk het opkomen voor de belangen van de werknemers. Ze hebben de afgelopen 30 jaar teveel naar de belangen van de werkgevers gekeken. Ofwel ze waren in slaap gepolderd.
Maar wat er werkelijk gebeurde is dat ze niks anders meer waren dan polderende politieke partijen die de werknemersrechten lieten eroderen, sterker nog zelfs daar aan mee hebben gewerkt.
Nog steeds zitten dezelfde vakbonden in een comatueze diepe slaap, op een beetje de FNV na.
Deze vakbond is langzaam aan het ontwaken, en komt tot het besef dat als ze weinig blijven doen er dadelijk helemaal geen vakbonden meer zijn, weggespoeld net als de werknemersrechten. Lokaal heeft de FNV op sommige plaatsen uitstekende afdelingen, maar ik heb ernstige twijfels over het functioneren van het hoofdbestuur.
Condor