Uit de oude doos: niet streven naar een ethisch verantwoorde monarchie

De hele discussie rond Maxima en haar vader was niet gericht tegen het koningshuis op zich. Het leek er uiteindelijk juist om te gaan het koningshuis te redden. Volgens de meeste critici dient het koningshuis namelijk te voldoen aan bepaalde ethische normen en dat bevestigt juist het rechtse en nationalistische idee dat het staatshoofd boven het vereende volk zou moeten staan. Het monarchistische kamp onder leiding van ‘vader des vaderlands’ Kok deed er dan ook alles aan om de natie weer bijeen te brengen, die zo verdeeld leek rond de kwestie Maxima. Het koningshuis begon direct een nieuw charme-offensief en speelde daarbij zoals altijd in op de gemoederen van “het volk”. Willem-Alexander hangt daarom via het Olympisch Comité de sportheld uit, en de aanstaande prinses Maxima werd door Kok “aantrekkelijk” genoemd. Prins Friso stelde ons ondertussen gerust dat hij geen homo is. Deze generatie van de monarchie is kerngezond en met de reproductie zit het kennelijk ook wel snor. En nadat Maxima als klap op de vuurpijl afstand nam van het Argentijnse kwaad, verstomde alle kritiek. De Oranjes hadden hun – volledig onterechte – zuivere imago terug gewonnen. Via de monarchie worden dus maatschappelijke tegenstellingen ontkend en de nationale eenheid bevestigd. In plaats van te streven naar een onbesmet koningshuis dient links te pleiten voor de afschaffing ervan. Dat was in de negentiende eeuw nog heel gewoon. En de socialistische arbeidersbeweging moest rond de eeuwwisseling ook niet veel hebben van de nieuwe nationalistische rol van het koningshuis, zoals die de Oranje-gezinde welgestelde burgerij voor ogen stond. De monarchie kon zeker niet direct rekenen op de nu gebruikelijke massale aanhang. De mening over het koningshuis bleef nog lange tijd klassebepaald.

Koen van de Meulen en Eric Krebbers in De oranje kern van het Nederlandse nationalisme (Gebladerte Archief)