Uitzetcommissie draait duimschroeven van deportatiemachine aan

Evenals in de jaarverslagen over 2008, 2009 en 2010 laat de Commissie Integraal Toezicht Terugkeer (CITT) in zijn jaarverslag over 2011 zien aan welke kant men staat: aan de zijde van de beleidsmakers en -uitvoerders die de deportatiemachine op volle toeren willen laten draaien. Als loopjongen van de staat wenst de commissie de uitzettingen nog repressiever, efficiënter en intensiever uit te voeren. Toch heeft de commissie het lef om zichzelf te typeren als “onafhankelijk, vrij en onverveerd”.

Deportatie van gezinnen met minderjarige kinderen “is geen gemakkelijke opgave voor de minister en zijn ambtenaren”, schrijft CITT-voorzitter Hans Gualthérie van Weezel schaamteloos in het voorwoord van het jaarverslag. Het Haagse gerechtshof besliste op 11 januari 2011 dat het bieden van onderdak aan een gezin met minderjarige kinderen in “de vrijheidsbeperkende locatie” – ofwel: wegpestcentrum – Ter Apel niet mocht worden beëindigd, zolang het jongste kind nog geen 18 jaar was. Zo stak de rechter een stokje voor het dakloos maken van dit soort vluchtelinggezinnen. De CITT klaagt steen en been over die uitspraak. Stel je voor, zeg, dat de overheid niet eens meer baby’s en kleuters op straat mag gooien en mag uithongeren om zo hun ouders te dwingen op te rotten. “De commissie realiseert zich dat in de ogen van velen dergelijke uitzettingen nimmer humaan kunnen zijn, maar gegeven het feit dat deze uitzettingen plaats moeten vinden, constateert de commissie niettemin dat deze ondankbare taak door de medewerkers van alle betrokken dienst met veel empathie wordt uitgevoerd”, durft de CITT ook nog op te merken. Hoe haal je het in je botte kop om deporteren “een ondankbare taak” te noemen? Moeten mensen zonder verblijfsrecht hun uitzetters soms ook nog hartelijk bedanken voor de betoonde “empathie”? Deportatie van vluchtelinggezinnen dreigt dermate lastig te worden dat de commissie ervoor pleit om “in een zo vroeg mogelijk stadium” te gaan werken aan de “vrijwillige” terugkeer van de gezinnen. De kwalijke rol van “vrijwillige” terugkeer-projecten en van organisaties die daaraan meewerken, wordt zo eens te meer onderstreept.

Geweld

Een andere bron van treurnis voor de commissie vormt het feit dat in 2011 maar liefst zo’n 40 procent van de geplande uitzettingen uiteindelijk toch niet doorging. Dat kan beter, meent men. Zo zou harder en “waar mogelijk” ook strafrechtelijk moeten worden opgetreden tegen migranten en vluchtelingen “die door hun agressieve gedrag, zoals obstructie, verzet, of geweld annulering van hun uitzetting hebben veroorzaakt”. Volgens de commissie ligt dat ook in de lijn van het standpunt van het kabinet om “ambtenaren en hulpverleners beter te beschermen tegen gewelddadig en respectloos handelen van burgers”. Maar wie beschermt dan mensen zonder verblijfsrecht tegen “gewelddadig en respectloos handelen” van de staat?

Een beetje verdrietig is de commissie ook geworden over de ontwikkelingen op het gebied van “het mobiel toezicht veiligheid” (mtv), de grenscontroles aan de landsgrenzen van Nederland. In haar uitspraak van 28 december 2010 stelde de doorgaans uiterst gezagsgetrouwe Raad van State paal en perk aan die controles. De CITT heeft moeten vaststellen dat het voor de marechaussee sindsdien “een zware opgave” is om Nederland te verdedigen tegen het veronderstelde gevaar in de vorm van ongewenste migranten, die vanuit het buitenland op de loer zouden liggen en elk moment hun kans zouden willen grijpen om binnen te vallen. Migratie staat volgens de CITT zo ongeveer synoniem met criminaliteit, en dat soort crimineel gedrag moet te vuur en te zwaard worden bestreden. Dat komt door de dwarsliggende Raad van State wat moeilijker van de grond dan verwacht. Slechts “een aantal uren per dag” mag de marechaussee “op wegen en vaarwegen” mtv-controles uitvoeren, jammert de commissie. Op internationale treinen moeten die controles plaatsvinden “binnen 30 minuten na het passeren van de landsgrens met België of Duitsland”, waarbij ook nog eens “maximaal” maar twee treincoupé’s mogen worden gecontroleerd. Het leven van mensenjagers gaan niet over rozen, dat mag duidelijk zijn. Maar er is voor de commissie ook goed nieuws, want sinds kort kan de marechaussee gebruik maken van cameratoezicht via het @MIGO-BORAS-systeem, waarmee men “op basis van verkeerspatronen en doelgroepprofielen” auto’s kan selecteren en dus gericht razzia’s kan uitvoeren.

Escorts

Somberder worden de gezichten van de CITT-leden als moet worden opgemerkt dat “het aantal geboekte uitzettingen” in 2011 met 1080 is gedaald. Bovendien bleken ook vorig jaar weer flink wat “vreemdelingen” op het allerlaatste moment vlak voor hun deportatie een nieuwe asielaanvraag in te dienen, waardoor de uitzetting moest worden geannuleerd, tot ontsteltenis van de commissie. Ook zijn migranten en vluchtelingen nog steeds behoorlijk succesvol met het verbaal en fysiek tegenwerken van hun deportatie, tot in het vliegtuig waarmee ze uitgezet dreigen te worden. Honderden wisten in 2011 door een last minute-asielaanvraag of door fysiek verzet in elk geval tijdelijk te voorkomen dat ze zouden worden gedumpt in landen vol armoede en geweld. Maar de commissie kan opgelucht ademhalen, want volgens het jaarverslag hebben “escorts” inmiddels opnieuw een training gekregen in “het aanleggen van een bodycuff”. Dat gezichtsmasker moet samen met “tie-rips” en andere mensonwaardige insnoeringsmiddelen de dwangbuis vormen waarmee mensen zonder verblijfsrecht als ongewenste pakketten retour kunnen worden gestuurd.

Harry Westerink