De Universiteit van Utrecht, waar mensenrechten wel bestudeerd, maar niet toegepast worden
De Universiteit van Utrecht heeft haar eigen academische afdeling voor onderzoek en kennis op het gebied van mensenrechten : het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten (SIM). Het SIM biedt ruimte aan allerlei workshops, lezingen en seminars. In 2016 vond er de AHRI-conferentie plaats. Je zou mogen verwachten dat een academisch instituut dat mensenrechten bestudeert, ze ook in de praktijk wil toepassen. Maar de Universiteit van Utrecht faalt in het beschermen van de rechten van haar eigen studenten, uitwisselingsstudenten, burgers en bezoekers van de stad Utrecht. De universiteit steunt jaarlijks een racistische optocht, de Sinterklaasintocht, in het centrum van Utrecht waaraan mensen deelnemen die zijn uitgedost in blackface (er wordt schmink gebruikt die het uiterlijk van een zwarte Afrikaan nabootst). Dat is een inbreuk op de waardigheid van zwarte mensen. De universiteit zou anti-racistisch moeten zijn, want het recht om niet gediscrimineerd te worden is een mensenrecht.
| Vertaald door Petra de Jong Original text in English |
Er zijn inmiddels meer dan genoeg redenen aangevoerd om op te houden met het steunen van deze racistische optocht, en er zijn meer dan genoeg gelegenheden geweest voor de universiteit om te reflecteren op haar verantwoordelijkheden. Het onderwerp wordt overal hevig bediscussieerd en dat heeft al geleid tot veroordeling van het fenomeen als discriminerend door onder andere de Kinderombudsvrouw en het Netherlands Institute of Human Rights (niet dezelfde organisatie als die van de Utrechtse Universiteit), dat zich bezighoudt met regelgeving op het gebied van gelijkheid. De karikatuur bevordert stereotypering. In 1998 schreven twee studenten, Scotty Gravenberch en Lulu Helder, een boek waarin ze de racistische ideeën achter de figuur Zwarte Piet verklaarden, binnen de historische context. Ze gaven daarin vanuit hun eigen ervaring ook voorbeelden van de manieren waarop zwarte mensen worden geraakt door de discriminatie die voortkomt uit deze traditie. Het boek was voorzien van een voorwoord van Philomena Essed, eminent academica op het gebied van Nederlands racisme.
Bekende academici met banden met de Universiteit van Utrecht hebben ook opgeroepen om de racistische elementen te elimineren uit de Sinterklaasvieringen: Gloria Wekker, Patricia Schor, Quinsy Gario en Jenny Goldschmidt. In 2014 publiceerde Goldschmidt een speech met de titel “Wiens zaak is het eigenlijk?”, waarin ze screef: “Nationale mensenrechteninstituten dragen hierin een grote verantwoordelijkheid”. Maar moeten we dan wachten tot de staat mensenrechten gaat toepassen, terwijl we daar ook zelf mee kunnen beginnen?
Aan de Universiteit van Utrecht werkt een assistent-hoogleraar genaamd Alexandra Timmer. Ze schrijft onder andere over stereotyperingen in de context van mensenrechten. Timmers schreef “dat stereotypen zowel een oorzaak als een uiting zijn van structurele benadeling en discriminatie van bepaalde groepen mensen”. Dat heeft zeker ook betrekking op de situatie in Nederland, niet in de laatste plaats als het gaat om die racistische optochten. De stereotyperingen die deel uitmaken van het Sinterklaasseizoen (van begin november tot en met 5 december) zijn alomtegenwoordig. Het is niet nodig om elders in Europa te gaan kijken naar bijvoorbeeld de behandeling van Roma en Sinti om de discriminerende effecten van stereotypering te kunnen zien. Het gebeurt ook in Nederland, op grote schaal.
De universiteit houdt zich van de domme met betrekking tot de racistische stereotypen die ze door haar meedoen steunt. Studenten hebben petities aangeboden aan de universiteit. Er was in 2014 ook een protest, maar de universiteit heeft daarop gereageerd door te zeggen dat hoewel men tegen racisme is, men “geen reden” ziet om het eigen beleid te wijzigen. De woorden van de universiteit komen niet overeen met de eigen daden. In 2016 namen er nog steeds racistische karikaturen deel aan de optocht in Utrecht. De racistische versie van de Zwarte Piet-figuur werd vergezeld van zogenaamd neutrale figuren die eruit zagen alsof ze enkel roetvegen op hun gezicht hadden, maar zelfs deze figuren hadden een foundation op die hun huidskleur donkerder deed lijken.
Een paar jaar terug las ik een geschokt bericht van een uitwisselingsstudent van deze universiteit. Ze voelde zich vreselijk ongemakkelijk bij de versieringen in de kantine van de universiteit die weergaven waren van deze karikaturen. Haar contactpersoon van de Universiteit van East London, die verantwoordelijk is voor het welzijn van uitwisselingsstudenten, nam daarop contact op met de Universiteit van Utrecht. Hij slaagde er niet in om het bestuur van gedachten te doen veranderen. Aan de student werd te kennen gegeven dat het een gevoelig onderwerp is. Het feit dat een universiteit haar eigen studenten, academici, mensenrechtenorganisaties en uitwisselingsstudenten negeert en gewoon doorgaat met het steunen van de racistische Sinterklaasintocht vormt een regelrechte aanklacht tegen de van racisme doordrongen Nederlandse maatschappij.
JvL