UWV ziet achter elke boom een uitkeringsfraudeur
“In lijn met het aangescherpte handhavingsbeleid van het kabinet ziet ook UWV strikter toe op de naleving van plichten”, aldus het jaarverslag, dat dreigend meldt dat veel uitkeringsgerechtigden de hen opgelegde “inlichtingenplicht” en “inspanningsplicht” overtreden. Dat blijkt echter in veel gevallen gebakken lucht te zijn. Vaak gaat het er namelijk alleen maar om dat UWV-klanten zijn vergeten om zich in te schrijven als werkloze of de inschrijving niet tijdig hebben verlengd. Ook komt het nogal eens voor dat ze niet aan de uitkeringsinstantie hebben doorgegeven dat ze op vakantie gaan. Daar komt bij dat de veronderstelde fraude van uitkeringsgerechtigden in het algemeen enorm meevalt, zeker in vergelijking met de gigantische bedragen die in de bovenlaag van de samenleving door creatief boekhouden en belastingontduiking worden opgestreken. Wat door beleidsmakers als uitkeringsfraude wordt betiteld, blijkt maar al te vaak te gaan om een noodzakelijke aanvulling op het karige maandinkomen van minimumlijders die hard worden getroffen door de bezuinigingen. Maar het UWV voert het afbraakbeleid van het kabinet braaf uit. Men richt zich niet op de bonusgraaiers, belastingontwijkers en andere profiteurs in de klasse van kapitaalbezitters, maar op arme en kwetsbare mensen aan de onderkant van de samenleving.
Zo hebben UWV-interventieteams volgens het jaarverslag in 2011 bij honderden bedrijven 4.637 arbeiders “gecontroleerd” die ervan werden verdacht naast hun uitkering zwart bij te verdienen. Bovendien heeft het Interventieteam Buitenland internationaal “veldonderzoek” gedaan om in het buitenland wonende uitkeringsgerechtigden op te sporen die mogelijk de regels zouden hebben overtreden. Al jaren krijgen geremigreerde migranten te maken met de verdachtmaking door Nederlandse overheid dat ze fraude plegen, bijvoorbeeld door een eigen huis te bezitten of door inkomsten te verzwijgen. Verder heeft het UWV vorig jaar “expertisegroepen handhaving” opgericht. Dat zijn groepen medewerkers “die voor alle klantprocessen van UWV de nalevingsrisico’s in kaart brengen: hoe verloopt een proces, waar zitten mogelijke frauderisico’s en wat gebeurt er om die risico’s te beheersen”. De neuzen van het UWV-personeel staan allemaal in de richting van veronderstelde uitkeringsfraudeurs.
Het UWV blijkt ook gebruik te maken van een de laatste tijd snel oprukkend wapen van de neo-liberale strafstaat: opsporing van vermeende uitkeringsfraudeurs via internet en social media, waarbij fotoherkenningsapparatuur ingezet kan worden. De uitkeringsinstantie neemt namelijk deel aan het zogeheten Internet Recherche en Onderzoek Netwerk, een project dat de uitkeringsinstantie in staat stelt om digitaal “vrijwel onzichtbaar en anoniem te speuren naar signalen van moedwillige overtreding van regels”. Overigens vallen UWV-medewerkers ook steeds meer onaangekondigd woningen van uitkeringsgerechtigden binnen, op zoek naar “signalen” die zouden moeten wijzen op veronderstelde fraude. De uitkeringsinstantie beschikt over nog een ander middel om uitkeringsgerechtigden op de huid te kunnen zitten. In 2011 heeft het UWV “sociaal-medische beoordelingen” verzorgd voor twaalf gemeenten. “Zij gebruiken onze reïntegratieadviezen om hun klanten uit de Wet Werk en Bijstand in beweging te krijgen, bij voorkeur richting de arbeidsmarkt.” Ook is het UWV vorig jaar in het noorden van Nederland begonnen met een pilotproject in het kader van de Wet Werken Naar Vermogen. Bovendien adviseert men de Sociale Verzekeringsbank. De bedoeling achter al deze projecten is om zoveel mogelijk uitkeringsgerechtigden uit de uitkering te jagen en klaar te stomen voor veelal laagbetaald flex- en uitzendwerk.
In schril contrast met de stoere peptalk en schaamteloze opdeborstklopperij van het UWV staan de negatieve bevindingen van de Nationale Ombudsman in een rapport over de uitkeringsinstantie. Volgens het rapport presteert het UWV “te vaak slecht” en beschouwt de Raad van bestuur van de uitkeringsinstantie de Nationale Ombudsman als “een lastige bijkomstigheid”. “Het devies van het UWV lijkt te zijn dat het zelf wel uitmaakt wat de kwaliteit van de dienstverlening moet zijn. Vaak blijft de Raad van bestuur schermen met de afwerende uitspraak dat het om miljoenen gevallen gaat en dat het slechts in enkele gevallen misgaat. De Nationale Ombudsman stelt van zijn kant dat in vergelijking met andere bestuursorganen het UWV een klachtpatroon toont dat wijst op structurele problemen”, aldus het rapport. Helaas levert de Nationale Ombudsman vooral procedurele kritiek, en maakt men geen bezwaar tegen het regime van repressieve disciplinering en tegen de intimiderende schending van de privacy van veel uitkeringsgerechtigden.
Harry Westerink
Mijn eigen ervaring: het UWV gaat uit van kwade trouw, ook al is het verhaal dat je hebt aannemelijk en begrijpelijk. Zo kreeg ik onlangs een boete opgelegd omdat ik mijn inkomsten uit tijdelijke arbeid via een uitzendbureau niet correct had doorgegeven. Ik had echter netjes alle gewerkte uren en het bruto salaris doorgegeven. Het uitzendbureau had echter de gewerkte uren aangevuld met een gering aantal uren zonder dat ik dat wist. Voor mij extra lastig om te controleren via bankafschriften, omdat het uitzendbureau mij niet kon vertellen wat het precieze nettobedrag was dat ik per uur verdiende. Dat was namelijk volgens het uitzendbureau afhankelijk van het aantal gewerkte uren.
Deze uitleg mocht echter niet baten. Gevolg: boete opgelegd, met als extra naar aspect dat ik bij een volgende keer meteen een hogere boete opgelegd krijg. Het UWV zelf had daarvoor keer op keer gefaald in haar acties. Formulieren voor opgave van de inkomsten werden niet klaargezet, in gesprekken via de telefoon werden dingen toegezegd, maar andere medewerkers die dit dan moesten gaan uitvoeren deden vervolgens niets of werden niet ingeschakeld (wie zal het zeggen?).
Ondertussen stokte de betaling van mijn uitkering en moest ik maar zien te overleven.
Mijn ‘coach’ deed ook de raarste dingen: drie keer achter elkaar met enige dagen verlengen om me onder druk te zetten, terwijl ik altijd aan alle verplichtingen had voldaan. In brieven die ik kreeg stond een andere datum voor een afspraak dan die ik via de ‘Werkmap’ kreeg. Zoek zelf maar uit welke klopt! Telefonische afspraken werden niet nagekomen door mijn coach. Ik zat dan klaar om half negen ’s morgens met mijn sollicitaties, cv en overzichten, maar hoorde niets. Dan moest ik er zelf achteraan bellen, want verlenging gebeurt steeds na zo’n gesprek. Dan moet je een heel verhaal aan de UWV-medewerker aan de telefoon vertellen voor je bij gods gratie je coach aan de lijn kunt krijgen.
Kortom, het UWV maakte er geregeld een zooitje van, maar toonde geen enkel begrip voor mij terwijl ze me niets konden verwijten. Het UWV zou er dus goed aan doen om de hand eens in eigen boezem te steken.
In de jaren 80 schijnt door slechte controle veel misbruik gemaakt te zijn van de sociale zekerheid. Hierdoor konden de neoliberalen keiharde politiek voeren. Het UWV moet van de overheid zeer streng zijn, want iedereen die niet werkt wordt al als ”verdachte” gezien. Privacy binnen een kapitalistische samenleving bestaat niet. De staat wil alles weten om zo nodig je te ”disciplineren” als rechtse partijen praten over privacy dan moet ik echt lachen. Voor hun is privacy alleen goed voor ondernemers die geen last willen hebben van regels zoals arbeidersrechten.