Van tentenkamp naar vluchtkerk

Niet vertrouwen op tijdelijke opvang onder controle van de staat, in afwachting van deportatie, maar strijden voor zelfbeschikking en onderdak in eigen beheer. Zo kan de houding van de vluchtelingen worden beschreven voor en na de ontruiming van het Amsterdamse tentenkamp aan de Notweg. Dankzij de kraakbeweging hebben de vluchtelingen inmiddels hun intrek kunnen nemen in de voor dat doel in gebruik genomen Josefkerk in Amsterdam-West.

Nadat burgemeester Eberhard van der Laan de vluchtelingen maximaal onder druk had gezet, zagen ze zich gedwongen om tegen wil en dank in te stemmen met zijn flutaanbod van een maand sobere “bad, bed en brood”-opvang. Maar toen ze afgelopen donderdag geconfronteerd werden met die onderdakplek, schrokken de vluchtelingen zich wild. De omstandigheden waren er zo beroerd dat ze liever weer terugkeerden naar het tentenkamp, hoe zwaar het daar ook was. Liever strijdbaar en in autonomie bij elkaar blijven, ook al was het in de buitenlucht, dan geïsoleerd en onder bureaucratische bemoeizucht moeten wachten op uitzetting, zo kon de stemming onder de vluchtelingen worden weergegeven. In de wetenschap dat het tentenkamp de volgende dag door de politie ontruimd zou gaan worden, kwamen ze snel weer terug naar het kamp. Flink wat ondersteuners voegden zich bij hen.

Toen vrijdagmorgen de politie in alle vroegte inderdaad aan de slag ging om het kamp met de grond gelijk te maken, verschansten zich zo’n tachtig activisten voor het hek om het kamp heen. De vluchtelingen bleven binnen. Met grof geweld, waaronder de inzet van paarden, werden de activisten een voor een weggesleept. Zowel de bewoners van het kamp als de steunbetuigers overtraden het woensdag ingestelde verbod van Van der Laan door niet vrijwillig het kamp te verlaten. De vluchtelingen werden opgepakt, in tegenstelling tot de activisten die alleen maar werden verplaatst, hoewel ze zelfs de toegang tot het kamp hadden geblokkeerd. Een treffend voorbeeld van de heersende apartheid in dit land: vluchtelingen zonder verblijfsrecht worden voor hetzelfde vergrijp zwaarder aangepakt dan mensen met de Nederlandse nationaliteit. “Schunnig, achterbaks, hypocriet”, noemde blogger Peter Storm de ontruiming. “Whites only”, schamperde de erbij aanwezige activiste Joke Kaviaar.

Vluchtkerk

Na de ontruiming werden de vluchtelingen urenlang vastgehouden. In de loop van vrijdagavond werden de meesten weer vrijgelaten, dat wil zeggen: op straat gegooid. De staat, die bij monde van Van der Laan eerst nog zo huichelachtig opvang had beloofd, liet hen nu verrekken in de kou. Gelukkig ontfermden krakers en anderen zich over hen en kregen ze onderdak in een bunker in het Vondelpark en op andere adressen in de stad. Zondagmiddag vervolgden de vluchtelingen hun actie. Krakers bezetten de sinds mei leegstaande Jozefkerk en doopten die om tot “vluchtkerk”. Zo snel mogelijk probeerden ze de kerk bewoonbaar te maken voor een groep van zo’n tachtig vluchtelingen, die de kerk ’s avonds in gebruik namen. Bepakt met koffers, tassen, dekens en matrassen werden ze hartelijk welkom geheten door de krakers. De tentenkampstrijd heeft de band tussen vluchtelingen en ondersteuners steeds hechter gemaakt.

Bij het “vluchtkerk”-project zijn ook protestantse en andere kerken betrokken. Paul van Oosten, directeur van de Protestantse Diaconie: “Wij zijn van mening dat onuitzetbare asielzoekers niet op straat mogen belanden. Zolang daar geen betere oplossing voor is, steunen wij de vluchtelingen in hun protest.” De eigenaar van de Jozefkerk, Fahrenheit Monumenten BV, kwam ook een kijkje nemen en liet de vluchtelingen tot hun grote vreugde weten dat ze de hele winter in de kerk mogen blijven. Dat was een hele geruststelling, want kraken is strafbaar gesteld en de eigenaar had aangifte bij de politie kunnen doen. De krakers begingen dus een strafbare daad door de vluchtelingen te helpen aan onderdak. Die moed dient geprezen te worden, in plaats van kraken te criminaliseren. Eens te meer blijkt dat kraken geen probleem is, maar een oplossing. De vluchtelingen tonen zich erg tevreden over hun nieuwe plek en zijn vastberaden om hun strijd voort te zetten.

In de jaren 90 boden progressieve christenen in diverse gemeenten uit eigen beweging hun kerkgebouwen aan voor onderdak aan afgewezen vluchtelingen. Een “kerkasiel”-campagne voor met deportatie bedreigde Iraniërs werd tamelijk breed gedragen. Vandaag de dag echter komt hulp aan kwetsbare groepen in grote delen van de samenleving heel wat moeizamer van de grond. De tentenkampvluchtelingen hebben na een maandenlang verblijf in de buitenlucht geen “kerkasiel” aangeboden gekregen, maar moesten met steun van de kraakbeweging zelf een leegstaande kerk zien te veroveren, via een strafbaar gestelde kraakactie. Tot illegaal gebrandmerkte mensen hebben nu na een illegaal verklaarde daad een illegaal gemaakt dak boven hun hoofd. Staatssecretaris Fred Teeven probeerde na de geslaagde kraak meteen om de stemming te bederven door op te merken dat de nieuwe opvang “niets oplost”. Maar de vluchtelingen laten zich niet bang maken door dit soort uiterst rechtse ijzervreters. Want ze zijn hier, ze blijven hier en ze hebben een wereld te winnen.

De vluchtelingen in de Jozefkerk hebben grote behoefte aan geld en spullen. Lees hier wat ze nodig hebben en steun hen.

Harry Westerink