Veel kleine blokkades in plaats van een grote A12-blokkade: dat smaakt naar meer… of juist niet? (beeldverslag)

Afgelopen zaterdag vond in Den Haag de 37ste (!) blokkade-actie van de A12 door Extinction Rebellion plaats. Evenals bij de voorgaande blokkades was de insteek van de actie ook nu weer om een einde te eisen aan de 45 miljard euro aan fossiele subsidies die de Nederlandse staat jaarlijks overhandigt aan (vooral) grote bedrijven. Maar het daadwerkelijk blokkeren van de A12 lukte deze keer niet, omdat de politie wist te voorkomen dat de activisten de snelweg op gingen. Daarop werd een aantal kruispunten in de buurt van de A12 geblokkeerd.

De actie begon met een aantal marsen die vanuit diverse plekken in Den Haag, over de weg, richting de A12 gingen. Het was opvallend hoe weinig politie bij die marsen meeliep, in elk geval bij de mars waar een van ons aan meedeed. Maar een aantal wegen en paden in de richting van de A12 werd door de politie geblokkeerd, en de activisten werden gedwongen om een andere route te nemen.

In de buurt van de A12 was de politie ook nadrukkelijk aanwezig. De activisten, waaronder ook een van ons, die zich aan de rand van het Malieveld hadden verzameld om de A12 op te gaan, werden tegengehouden door een flinke politiemacht. Het was toen al duidelijk dat het die zaterdag niet zou gaan lukken om met een grote groep de A12 te blokkeren.

Blokkade van kruispunt

De mars werd bij een kruising tegengehouden door een linie politie. Wat volgde, was een wat ongecoördineerde poging om door de politielinie heen te komen. Dat lukte gedeeltelijk. Een deel van de groep kwam er doorheen en liep verder. Dat lukte een ander deel van de groep niet en dat deel besloot toen om het kruispunt ter plekke te gaan blokkeren. Dat ging allemaal gepaard met fors politiegeweld. Mensen werden door de politie hard weggeduwd, geslagen en op de grond gesmeten.

De blokkade op het kruispunt zou zo’n twee uur standhouden. Na ongeveer een half uur begonnen de eerste arrestaties, weer met flink politiegeweld. Achteraf werd duidelijk dat de elleboog van een activist was gebroken bij de arrestatie. Toen twee stadsbussen vol activisten waren gepropt en op nieuwe bussen moest worden gewacht, werd het weer even rustig.

Of geweld zal worden gebruikt

Ondertussen had de politie de activisten bij de A12 om het kwartier, of half uur, laten weten dat ze moesten stoppen met de actie en dienden te vertrekken. Anders zou geweld worden gebruikt. Werkelijk niemand van de activisten trok zich ook maar iets aan van die dreigementen. De hele groep bleef staan, pal tegenover de politie of iets verderop. De actiesfeer zat er goed in. Er werd muziek gemaakt door diverse bands, er werden onophoudelijk leuzen geroepen en het geheel kreeg gaandeweg het karakter van een klein actiefestival. De politie bleef maar herhalen dat er geweld gebruikt zou gaan worden, maar die aankondiging begon steeds nuttelozer en machtelozer te klinken.

De sterke arm van de staat leek het niet aan te durven om op een flink grote groep te gaan inhakken, onder wie ook aardig wat kinderen en ouderen. De groep bestond niet uitsluitend, maar toch wel voornamelijk, uit mensen die hadden willen deelnemen aan de steundemonstratie bij de blokkade. Er was zo een mix ontstaan van (potentiële) blokkeerders en steundemonstranten, en mede daardoor was het voor de politie waarschijnlijk onoverzichtelijk geworden wie ze nu extra in de gaten moesten houden en wie als eerste klappen moest gaan krijgen.

Nadat veel activisten ruim een uur lang naast de A12 hadden gestaan, met een lang lint aan politie en een forse rij politiebusjes tegenover hen, kwam er een enthousiaste groep aangemarcheerd vanaf het Malieveld. Die hadden zich gehergroepeerd en liepen doodgemoedereerd richting de A12, met de overduidelijke bedoeling om die te gaan bezetten. Geschrokken vormden de enigszins in slaap gesukkelde agenten, van wie meerderen uit pure verveling maar eens op hun smart phone aan het kijken waren, opnieuw een stevige linie om de tegenstanders de voet dwars te zetten. De groep werd tegengehouden en een deel ervan besloot pal naast de A12 te gaan zitten.

Opgefokt

Een deel van de agenten die repressief actief waren bij het kruispunt, ging daarop hun collega’s bij de A12 steunen. Dat zorgde voor ruimte op het kruispunt voor de activisten om daar weer een groter deel van de weg te gaan bezetten, en meer mensen wisten zich bij die groep blokkeerders aan te sluiten. Dat werd bepaald niet gewaardeerd door onze geüniformeerde tegenstanders, die de activisten met flink geweld een paar meter terug begonnen te slepen, zodat er weer een wat groter deel van het kruispunt vrij kwam.

Kortom, de situatie was behoorlijk chaotisch in vergelijking met een blokkade waarbij iedereen of in elk geval een groot deel van de activisten op de A12 zit. Gaandeweg werd duidelijk dat er ook op andere plekken kruispunten en wegen werden geblokkeerd. Dat was voor de politie een lastige zaak, en een deel van de agenten reageerde dan ook behoorlijk opgefokt en geagiteerd, wat leidde tot fors politiegeweld.

Tactieken om door politielinies heen te breken

Aan de ene kant was de chaos een voordeel, want vanwege de onvoorspelbaarheid die de politie zelf had gecreëerd, konden de blokkades langer en op diverse plekken worden volgehouden en was het voor de politie moeilijker om de hele actie onder controle te krijgen. Ook nadat de grotere blokkades door de politie waren opgeruimd, vonden er nog lange tijd op diverse plekken kleinere blokkades plaats. De vraag zou dus kunnen zijn: zou het effectief kunnen zijn bij volgende A12-blokkades om ook in te zetten op meer en kleinere blokkades in de buurt van de A12?

Het nadeel daarvan zou kunnen zijn dat de symbolische waarde van de A12 verloren gaat, evenals de kracht en eenheid die spreekt uit een massale blokkade. De focus komt dan meer te liggen op het verstoren van het verkeer en het dagelijks leven van mensen. Dat zou er ook voor kunnen zorgen dat de sympathie voor de XR-acties vermindert, zoals in andere landen bij zulke ontregelende acties ook is gebeurd.

Naast en in de buurt van de A12 namen duizenden mensen deel aan de actie. Daarvan werden er uiteindelijk bijna 800 gearresteerd. Het werd duidelijk dat XR-activisten niet echt zijn getraind in het doorbreken van politielinies. Als ze dat wel waren geweest, dan was het waarschijnlijk niet zo moeilijk geweest om op de A12 te komen. Het zou dus de moeite waard kunnen zijn om in het vervolg bij bijvoorbeeld actietrainingen meer aandacht te besteden aan tactieken om door politielinies heen te breken, om zo toch de A12 te kunnen blokkeren.

Joris Hanse
Harry Westerink