Verouderd intakeformulier voor fraudescoringskaart nog steeds in gebruik bij Amsterdamse sociale dienst

In Amsterdam gebruiken gemeente-ambtenaren tot nu toe nog steeds een verouderd intakeformulier waarop de uitslag van een “fraudescoringskaart” moet worden ingevuld. Dat heeft de Bijstandsbond onlangs ontdekt. Over die fraudescoringskaart is in de media veel te doen geweest, naar aanleiding van een uitzending van het radioprogramma Argos in 2022. Die kaart is door sociale diensten, ook in Amsterdam vanaf 2008 onder verantwoordelijkheid van GroenLinks-wethouder Van Es, gebruikt om eventuele fraude bij aanvragen van uitkeringen op te sporen.

Vanaf 2004 gebruikten maar liefst 158 gemeenten de fraudescoringskaart. Mensen die een uitkering aanvroegen, liepen door het gebruik van de fraudescoringskaart de kans om al bij voorbaat verdacht te zijn. Dat kan zomaar zijn omdat je bijvoorbeeld ooit kapster of bouwvakker was, of in een bepaalde wijk woonde of woont. Specifieke doelgroepen kregen daarin het stempel van een risicogroep van potentiële fraudeurs. Degenen die al bij voorbaat verdacht waren gemaakt, kregen daardoor waarschijnlijk te maken met extra controles, huisbezoeken, enzovoorts. De fraudescoringskaart bleek na onderzoek discriminerend en stigmatiserend te zijn en geen goede indicatie te geven van potentiële fraude. De kaart was daarvoor te krakkemikkig gemaakt op basis van al snel verouderde risicoprofielen.

Commotie

Naar aanleiding van de commotie rond de fraudescoringskaart hebben veel gemeenten de kaart afgeschaft. Naar nu blijkt werd in Amsterdam een verouderd formulier gebruikt waarop de ambtenaar de uitslag van de fraudescoringskaart moest aangeven en of de klant op een rood of een groen spoor werd geplaatst. In een dossier naar aanleiding van een rechtszaak vonden medewerkers van de Bijstandsbond de mededeling: “De scorekaart is ingevuld op 07-12-2023. Uitkomst scorekaart: rood of groen. Nader onderzoek wordt verricht door een inkomensconsulent of een handhavingsspecialist”. Rood of groen betekent bij de aanvraag van een uitkering op basis van de scorekaart of je op een rood of een groen spoor komt. Een groen spoor betekent dat je binnen veertien dagen een uitkering hebt en dat er geen risico op fraude wordt vastgesteld. Een rood spoort betekent dat er risico is op fraude en dat een nader onderzoek moet worden ingesteld, dat weken kan duren. Soms moet je dan veel weken op de toekenning van een uitkering wachten.

Verbazing

Aanvankelijk sprak de gemeente Amsterdam haar verbazing uit over het feit dat wij het verouderde intakeformulier hadden gevonden. De gemeente meldde dat naar haar weten de fraudescoringskaart al tien jaar niet meer in gebruik was, en vroeg om het uitkeringsnummer van het betrokken dossier. Men stelde een onderzoek in. Uit dat onderzoek bleek, zo moest de gemeente erkennen, dat het verouderde intakeformulier in veel gevallen nog steeds werd gebruikt. De gemeente ontkende echter dat naar aanleiding van het verouderde formulier een fraudescoringskaart werd ingevuld. Die kaart zou niet meer in gebruik zijn geweest. Daarop vroegen wij aan de gemeente hoe het dan kan dat er op het formulier de vraag staat “fraudekaart ingevuld ja/nee” en “groen spoor of rood spoor”. Vullen ambtenaren dan soms zomaar wat in, zonder na te gaan of het antwoord wel klopt? De reactie van de gemeentewoordvoerder was: “Dat weet ik niet.”

Piet van der Lende

(Dit artikel verscheen eerder op de site van de Bijstandsbond)