Verzet tegen mijnbouw in Latijns-Amerika

Het rommelt in Latijns-Amerika. Op talloze plekken verzetten mensen zich hardnekkig tegen bestaande en toekomstige mijnen die hun gemeenschappen bedreigen, vooral door de enorme hoeveelheid water die zij vervuilen. In dit artikel vind je voorbeelden uit Guatemala, Chili, Colombia, Peru, Brazilië en Honduras.

Op 2 maart 2022 stuurden meer dan vijftig landelijke en internationale organisaties felicitaties naar activisten van La Puya in Guatemala. Precies tien jaar geleden organiseerden die een etmaal lang een protestkamp bij een goudmijn, vanwege de vervuiling van het toch al schaarse water. Tien jaar lang gingen zij door met hun geweldloze campagne, ondanks intimidatie, een moordaanslag en de gewelddadige ontruiming van hun protestkamp in 2014. Tot nu toe hebben zij de start van de mijn via verschillende rechtszaken weten te voorkomen. Maar ze hebben nog steeds geen definitieve overwinning geboekt. Toch geven ze de moed niet op en houden ze vol.

Strijd tegen mijnbouw
– Hoe kan de klimaatbeweging winnen? Een pleidooi voor directe actie en blokkades
– Protest tegen duurte en mijnbouw – inheemse bevolking Ecuador roept nationale staking uit
– Mijnbouwverzet beperkt opwarming van de aarde snel en effectief (deel 1)
– Mijnbouwverzet beperkt opwarming van de aarde snel en effectief (deel 2)
– In gevecht tegen fossiele brandstof: negen overwinningen van inheemse gemeenschappen in Noord-Amerika – zes conflicten nog gaande
– Referendum in Ecuador stopt oliewinning
– Verzet tegen mijnbouw in Latijns-Amerika

Eind 2021 braken in Chubut, Patagonië in Argentinië heftige demonstraties uit tegen de beslissing van de provinciale overheid om mijnbouw toe te staan, hoewel de bevolking zich er kort daarvoor in een referendum tegen uitgesproken had, en er in 2003 al een wet aangenomen was die open mijnbouw verbiedt.

Eind 2021 namen dertigduizend inwoners in Cauca en omgeving in het zuidwesten van Colombia deel aan een referendum over mijnbouw. 99,8 procent sprak zich daar tegen uit en doorkruiste zo de plannen van de mijnbouwmultinational AngloGold Ashanti.

In september 2021 demonstreerden duizenden kleine boeren uit Huamachuco in West-Peru. Zij waren woedend dat de overheid toestemming had gegeven voor onderzoek naar mijnbouwmogelijkheden in hun gebied. Ze waren ervan overtuigd dat mijnbouw hun watervoorziening zo gaan verpesten.

De beruchte Braziliaanse mijnbouw multinational Vale heeft besloten in Brazilië niet langer onderzoek te doen naar mogelijkheden voor nieuwe mijnen in gebieden met inheemse bevolkingen. In 2020 en 2021 heeft de firma 89 onderzoeksvergunningen teruggegeven aan het NMA, het nationaal mijnbouwbureau van Brazilië. Het bedrijf kwam tot dit besluit omdat het alleen met toestemming van de inheemse bevolking een mijn mag openen in het betreffende gebied en ook moet voldoen aan allerlei voorwaarden van de overheid.

Peruaans dorp klaagt mijnbouwbedrijf aan

In februari 2022 waren er in Peru 104 officieel geregistreerde conflicten. Daarvan hadden er 66 betrekking op mijnbouw en 25 op oliewinning. Een van die kwesties speelde in het dorpje Aquia in West-Peru. Eind oktober 2021 blokkeerden inwoners van het dorp voor onbepaalde tijd een grote weg in hun gebied waar mijnbouwbedrijf Antamina veel gebruik van maakt. Dit deden ze omdat het bedrijf niet reageerde op hun verzoeken om een behoorlijke vergoeding voor het gebruik van hun grond voor de weg en op hun kritiek op het storten van mijnbouwafval. Antamina vond dat zij niet hoefde te reageren, omdat Aquia naar haar zeggen twintig jaar geleden de grond voor de aanleg van de weg aan haar geschonken had. En daarmee was de kous af volgens de firma.

Adan Damián Gamarra, de voorzitter van de gemeenschap van Aquia, reageerde woedend: “De mensen van Aquia hebben nooit grond weggegeven aan Antamina. Het bedrijf eigent zich ons land al meer dan twintig jaar toe. We hebben dit jaar documenten opgestuurd met onze eisen van twintig jaar geleden. Wij zullen een klacht indienen tegen de staat, omdat die ons niet bijstaat in ons geschil met Antamina. Het bedrijf moet weg. Als het niet vreedzaam vertrekt, dan zullen we het eruit gooien. We zullen niet de eerste gemeenschap zijn die sterft bij het verdedigen van haar land. De staat en Gobitz (de president directeur van Antamina) zullen verantwoordelijk zijn voor eventuele doden. Niet wij.”

Antamina is de grootste producent van koper en zink in Peru en is in handen van de Australische mijnbouwgigant BHP en de Zwitserse multinational Glencore. Het erts dat Antamina delft, bevindt zich in San Marcos, ten oosten van Aquia, en gaat via een pijpleiding dwars door het dorp naar de haven in Punta Lobitos in het westen.

Damián: “Het gaat niet alleen om de weg. Er zijn drainagebuizen, topografische, geotechnische en pijpleiding-controlepunten, en verdeelstations en ook nog kruispunten van de grote weg die Antamina niet heeft vermeld in haar documenten. We hebben Antamina keer op keer gevraagd om ons de documenten over het gebruik van de grond te sturen, en gezegd dat het welkom is op onze vergaderingen, zodat we alles samen kunnen bespreken.”

Op 29 oktober liepen actievoerders in Punta Lobitos het mijnbouwterrein op, maar werden daar tegengehouden door de politie. Er braken gevechten uit en op het eind gooiden actievoeders stenen naar gebouwen van het bedrijf. De volgende dag staken zij op de grote weg een watertanker van de firma in brand, waarbij de chauffeur gewond raakte.

Een week na het begin van de wegblokkade reisde een regeringsdelegatie naar Aquia voor een bemiddelingspoging. Damián heeft toen namens Aquia een reeks gedetailleerde verzoeken voorgelegd: omleiding van de afwateringssloten van de weg, omdat ze de graslanden aantasten, sluiting van groeven en stortplaatsen en compensatie voor land dat is gebruikt voor die stortplaatsen. Ook wil de gemeenschap onderzoek naar kwetsbare systemen en de aantasting door de weg van de voorouderlijke omheiningen en grenzen. Tenslotte wil Aquia dat Antamina al haar documenten van twintig jaar geleden overlegt die betrekking hebben op de overdracht van de gemeenschapsgrond voor de grote weg en de bijbehorende controlepunten en dat het bedrijf inzage geeft in de gegevens van zijn bodemonderzoek naar de plaatselijke geologische breuk.

Aquia en Antamina bereikten een voorlopig akkoord en de gemeenschap beëindigde de wegblokkade. Antamina heeft de klachten tegen de leiders van Aquia en Punta Lobitos vanwege het gebruik van geweld ingetrokken. Er komt een aanspreekpunt waar Aquia met haar vragen en opmerkingen terecht kan en het bedrijf zal het internet in het gebied verbeteren.

Honduras stopt met open mijnbouw

Eind februari 2022 verklaarde de kersverse linkse regering van Honduras dat het land zou stoppen met open mijnbouw. “Winningsvergunningen zullen ingetrokken worden, omdat open mijnen schadelijk zijn voor de staat Honduras. Zij bedreigen de natuurlijke hulpbronnen en de volksgezondheid en hinderen het mensenrecht toegang tot water”, lichtte het ministerie van Energie, Natuurlijke Hulpbronnen, Milieu en Mijnen toe. Honduras volgt daarmee vergelijkbare besluiten van Costa Rica uit 2002 en El Salvador uit 2017.

Het is onduidelijk op welke termijn bestaande open mijnen zullen moeten sluiten. Maar het staat vast dat Honduras geen nieuwe vergunningen af zal geven voor open mijnbouw en de huidige mijnen in belangrijke natuur gebieden zo snel mogelijk aan zal pakken. Het lag voor de hand dat de mijnbouwindustrie zich niet zonder slag of stoot gewonnen zou geven. In januari 2023 werden opnieuw twee Hondurese milieuactivisten vermoord. Zij hadden jarenlang een geweldloze campagne geleid tegen een open mijn in een nationaal park.

Jan Paul Smit

Verder lezen

• website London Mining Network.
• website Latin America Bureau.