Vragen en antwoorden rond de campagne #samenvoor14 voor een hoger minimumloon

Organizers en activisten die bouwen aan #samenvoor14, de campagne voor een hoger minimumloon, voeren ontelbare gesprekken op straat, op bijeenkomsten en op sociale media. De meeste mensen hebben veel sympathie voor het streven naar een rechtvaardiger verdeling van de welvaart. Maar regelmatig komen ze ook wel met vragen. Vragen over de haalbaarheid, over hoe we het dan willen aanpakken, over wat er dan bijvoorbeeld met de toeslagen zal gebeuren, maar ook over de rol van de FNV en hoe bestaande linkse bewegingen een rol kunnen spelen in de campagne. De organizers van de FNV formuleerden op de campagne-website al antwoorden op 14 veel voorkomende vragen. Die nemen wij hieronder over, enigszins aangepast. En daarna geven we antwoord op de vragen die wij als Doorbraak-activisten nog meer kregen.

1. Wat willen jullie bereiken met deze beweging?

Wij willen dat iedereen kan leven in plaats van overleven. Dat iedereen zich vrij voelt in plaats van beperkt. Dat iedereen een fatsoenlijk inkomen heeft en mee kan doen. Wij gaan er voor zorgen dat de politiek naar ons luistert en de rijkdom eerlijker verdeelt. Zij moeten het minimumloon verhogen naar een eerlijker 14 euro per uur. Daarmee stijgt ook het inkomen van mensen met een uitkering en AOW. Het grotere achterliggende doel is voor Doorbraak en veel anderen het opbouwen van een sterke beweging van onderop, die verbeteringen gaat bevechten voor iedereen, en waaraan dus alle mensen moeten kunnen meedoen. Daarom willen we dat in de beweging anti-racisme en anti-patriarchale strijd ook centraal staan. Zonder dat zullen juist de mensen die het meest uitgebuit en onderdrukt worden, zich onvoldoende veilig en welkom voelen. We hebben het dan natuurlijk over niet-witte mensen, vrouwen en mensen die behoren tot de lhbtqia*-gemeenschap. De beweging moet vooral ook van en voor hen zijn, juist omdat ze in veel vakbonden en arbeidersbewegingen meer of minder buitengesloten worden.

2. Hoe willen jullie die 14 euro binnenhalen?

Door mensen over onze plannen te vertellen en samen op te staan gaan we de politiek dwingen om naar ons te luisteren. Nu luisteren politici alleen naar de bedrijven, naar de kapitalisten. Daarom bouwen we een grote beweging van mensen die verandering willen en de oneerlijke verdeling niet langer accepteren. Wij eisen dat de politiek de wet verandert en het minimumloon verhoogt naar 14 euro. We gaan de komende maanden de beweging verder opbouwen, organisaties en individuen bij de strijd betrekken, om samen lokale en landelijke politieke partijen onder druk te zetten om de eis van 14 euro in hun partijprogramma’s op te nemen. We gaan ook zoveel mogelijk organisaties, gemeenten en instellingen onder druk zetten om die eis te ondersteunen. Tot aan de landelijke verkiezingen van maart 2021 gaan we zoveel mogelijk kabaal maken om die 14 euro tot een belangrijk verkiezingsthema te maken. En na de verkiezingen gaan we door om te zorgen dat de 14 euro ook echt ingevoerd wordt.

3. Er is toch geen echte armoede in Nederland? Waarom moet het minimumloon dan toch omhoog? En het gaat sowieso toch al elk jaar iets omhoog?

Het minimumloon gaat inderdaad elk jaar iets omhoog, in verband met de inflatie. Maar minstens twee miljoen mensen leven op dit moment in Nederland op het randje. Eén op de negen kinderen groeit op in armoede, doordat hun ouders worden onderbetaald. In dit rijke land zijn er steeds meer jongeren die niet zelfstandig kunnen wonen, omdat ze van hun loon geen huur kunnen betalen. Er zijn mensen die al jaren hun stad niet uit komen, omdat ze geen treinkaartje kunnen betalen. Laat staan op vakantie kunnen. Dat is niet normaal. Dat gaan we veranderen door het minimumloon van 9 naar 14 euro te verhogen. De welvaart is oneerlijk verdeeld en dat wordt steeds erger. Wij vinden dat niemand, onder geen enkele omstandigheid, in armoede hoeft te leven.

4. Waarom een verhoging naar 14 euro?

Een minimumloon van 14 euro is het begin. Met 14 euro per uur voldoet het minimumloon aan Europese richtlijnen. Wat mensen van hun minimumloon kunnen betalen, is sinds eind jaren zeventig met twintig procent gedaald! Het is tijd voor een inhaalslag.

5. Wie gaat er met deze verhoging op vooruit?

Zo’n 2,1 miljoen werkenden gaan er direct op vooruit. Dat zijn niet alleen de mensen die het minimumloon verdienen, maar iedereen die minder dan 14 euro per uur verdient. Zo’n 4,5 miljoen mensen met een uitkering gaan er op vooruit, omdat de uitkeringen gekoppeld zijn aan het minimumloon. Stijgt het minimumloon, dan stijgen de uitkeringen ook. Dit is inclusief de 3,4 miljoen ouderen die een AOW-uitkering ontvangen. De kans is groot dat een verhoging van het minimumloon ook de lonen van mensen die net daarboven verdienen, zal doen groeien. Door een ophoging van het minimumloon zal ook het loongebouw van veel bedrijven en cao’s worden aangepast.

6. Gaat een verhoging ten koste van banen? Mijn baas zal zeggen dat hij dat hogere minimumloon niet kan betalen. Word ik, of mijn collega, dan niet ontslagen? Of krijgen we dan niet minder uren ingeroosterd?

De angst voor zulke gevolgen is begrijpelijk. Maar het is tegelijk echt een groot probleem dat veel mensen inmiddels aangeleerd is om eerst aan de belangen van de bazen te denken wanneer wij verbeteringen eisen. Wat als mensen vroeger niet in actie waren gekomen voor de achturige werkdag, of tegen kinderarbeid, omdat de bazen riepen dat dat niet ‘haalbaar’ zou zijn? Wat voor leven hadden we dan nu gehad? Wij moeten denken vanuit onze gezamenlijke belangen: ze maken het maar haalbaar. Anders hebben ze pech. Overal ter wereld waar wordt gestreden om het minimumloon te verhogen of überhaupt in te voeren, proberen de kapitalisten ons bang te maken met angstaanjagende verhalen. Met vage economische modellen wordt voorspeld dat honderdduizenden banen gaan verdwijnen. In werkelijkheid blijkt een hoger minimumloon echter nauwelijks banen te kosten. Dat laten onderzoeken in de Verenigde Staten, Duitsland en Groot-Brittannië zien. Ook toen in Nederland het jeugdminimumloon omhoog ging, werd gewaarschuwd voor verlies van banen. Achteraf blijkt dat juist meer jongeren werk hebben gevonden. Wat een hoger minimumloon wél doet, is er voor zorgen dat werk iets fatsoenlijker wordt beloond. Natuurlijk proberen bedrijven altijd met minder personeel toe te kunnen. Als ze zonder jou ook kunnen draaien, dan zullen ze zeker van je af proberen te komen. De hoogte van je loon speelt bij dat besluit nauwelijks een rol. Waar het ons om gaat, is dat een groter deel van de omzet naar de werkende mensen gaat in plaats van naar onder meer aandeelhouders.

7. Als je inkomsten omhoog gaan, dan krijg je ook minder toeslagen, dus dan ga je er niet op vooruit.

Nee hoor, de toeslagen zijn gekoppeld aan het minimumloon. Stijgt dat minimumloon, dan stijgt de bovengrens waaronder je nog toeslagen krijgt mee.

8. Maar als de regering die koppeling dan gaat afschaffen?

Dan gaan we daar ook tegen strijden. Als we 14 euro hebben weten af te dwingen, dan hebben we macht opgebouwd en staan we ook sterker wanneer zulke plannen op tafel zouden komen. Trouwens, ook zonder een verhoging van het minimumloon zouden ze op het idee kunnen komen om die koppeling af te schaffen. Reden te meer om samen op te staan en voor onze rechten en onze inkomens te vechten.

9. Dus als het minimumloon omhoog gaat, dan gaan de uitkeringen ook omhoog. Maar dan wil straks toch niemand meer betaald werken?

Wij willen geen samenleving waaraan mensen alleen willen bijdragen wanneer ze er loon voor krijgen. Gelukkig willen verreweg de meeste mensen graag uit zichzelf meedoen en zo zin geven aan hun bestaan. En dat doen ze ook, zelfs als ze er geen loon voor krijgen, zoals in verpleeghuizen, buurthuizen, bij hun ouders en in hun huishouden. Veel van dat werk geeft momenteel meer voldoening dan een onderbetaalde baan. Van aardig wat betaald werk is het trouwens maar helemaal de vraag of het überhaupt wel zinvol is. En mochten er zich onvoldoende mensen aanbieden voor werk dat echt gedaan moet worden, maar wat slechts weinig mensen leuk vinden, dan moeten de lonen daarvoor gewoon omhoog. Wij vinden dat alle mensen recht hebben op een fatsoenlijk inkomen, ook degenen die niet kunnen werken of die niet betaald willen werken. Nederland is rijk zat. Trouwens, door te wijzen naar mensen met een uitkering die niet zouden willen werken, suggereren politici dat daar het geld te halen valt. Maar het geld en het onrecht zit bij de kapitalisten, bij de bedrijven. Zolang wij naar elkaar blijven wijzen, lachen de rijken ons uit. De afgelopen decennia betaalden rijken en bedrijven steeds minder belasting en er is niemand die hen ter verantwoording roept. Dat gaan wij dus veranderen.

10. Zal een verhoging van het minimumloon niet tot prijsstijgingen leiden?

Wat wij willen, is dat grote bedrijven stoppen met het betalen van miljoenen aan aandeelhouders en het maken van belachelijke winsten. Zij kunnen uit die miljarden een eerlijker loon betalen aan de mensen die het werk doen: de postbezorger, de kassamedewerker en de schoonmaker. Kleinere bedrijven, zoals de kapper, het café op de hoek en de bakker gaan meer verdienen, omdat mensen met lage inkomens meer te besteden hebben. Sommigen zouden vanwege hun wat hogere loonkosten kleine prijsstijgingen kunnen doorberekenen aan de klant. Maar die zullen dan veel lager zijn dan de stijging van de lonen van twee miljoen mensen. En het is ook een kans voor de bazen: straks kunnen ze zonder te hoeven concurreren op lonen, hun medewerkers eerlijk betalen!

11. De overheid moet straks geld gaan uittrekken voor hogere uitkeringen. Waar moet dat vandaan komen? Gaan onze belastingen dan niet omhoog?

De verhoging van de uitkeringen gaat de staat in totaal 5,7 miljard kosten. Dat kan makkelijk, want vorig jaar hield de overheid 11 miljard over. En dan hebben we het nog niet eens over de mogelijkheid om hogere belastingen op te leggen aan het bedrijfsleven en de rijken in het algemeen. De afgelopen decennia zijn de kapitalisten steeds minder belasting gaan betalen. Sommigen dragen nauwelijks nog iets bij momenteel. Nederland is rijk zat, we moeten het geld alleen wel gaan halen waar het zit.

12. Minimumloon is toch alleen maar tijdelijk, mensen gaan vanzelf toch meer verdienen?

Er wordt ons verteld dat iedereen gelijke kansen heeft en iedereen na verloop van tijd kan doorgroeien naar een beter betaalde baan. Maar gelijke kansen bestaan niet. In de praktijk blijven steeds meer mensen in die rotbaantjes hangen. De bedrijven slagen er in steeds meer mensen onder te betalen. In 2009 werkte 17,5 procent van de mensen onder de 130 procent van het minimumloon. In 2017 was dit al 20,3 procent. En als er wel doorgroei was: waarom zouden we eigenlijk accepteren dat jonge mensen voor een periode van hun leven slecht betaald worden? Ze moeten aan de kassa en aan de huisbaas immers evenveel betalen als alle anderen. De enorme winsten van de grote bedrijven worden over hun ruggen gemaakt, en dan vooral over die van vrouwen, niet-witte mensen en mensen die lichamelijk of psychisch niet voldoen aan alle kapitalistische normen.

13. Hoe zit het met het minimumjeugdloon?

Dat zit gekoppeld aan het algemene minimumloon. Dus dat gaat ook mee omhoog. Wij vinden dat het minimumjeugdloon afgeschaft moet worden en dat iedereen die werkt voortaan recht heeft op hetzelfde minimumloon. Het is absurd dat je minder betaald krijgt voor hetzelfde werk, alleen omdat je jonger bent.

14. Hoe voorkom je dat je last krijgt met je baas als je meedoet aan deze campagne? Er is altijd wel een collega die naar de baas stapt.

Deze campagne is niet gericht tegen een specifiek bedrijf. Je hoeft geen actie te voeren bij je ‘eigen’ bedrijf. Deze campagne is wat dat betreft veel veiliger voor iedereen.

15. Gaan bedrijven zich niet terugtrekken uit Nederland als ze hun arbeiders hier meer moeten gaan betalen?

Al bijna een halve eeuw worden fabrieken en banen verhuisd naar landen waar de lonen lager zijn. Het werk dat hier nu nog is, kan eenvoudigweg niet of nauwelijks meer worden verplaatst. Denk aan de post, de horeca, de zorg, schoonmaak, onderwijs, land- en tuinbouw, en de productie van allerlei waren die heel snel op de markt gebracht moeten worden. Bovendien staan de bedrijven in die armere landen ook onder druk – door de arbeidersbewegingen daar – om de lonen te verhogen, en een minimumloon in te voeren of dat te verhogen. Door overal leefbare lonen te eisen kunnen de kapitalisten nergens meer heen vluchten, en moeten ze wel toegeven aan onze eisen. Onze campagne is daarom per definitie ook een vorm van internationale solidariteit. In België is een vergelijkbare campagne voor 14 euro van start gegaan, en ook in andere Europese landen strijden mensen voor een hoger minimumloon. Soms al met succes.

16. Waarom is jullie campagne vooral lokaal, terwijl de hoogte van het minimumloon een landelijke politieke kwestie is?

We beginnen de campagne aan de basis, met de mensen die moeten rondkomen van een laag loon of een uitkering, samen met iedereen die solidair is met hen. We gaan elkaar eerst goed leren kennen, samen de straat op, misschien ook wel om andere problemen aan te pakken waar we last van hebben. We gaan ook lokaal partijen en gemeenten vragen en onder druk zetten om onze eisen te steunen. En wanneer we al die lokale initiatieven bundelen, kunnen we een sterke landelijke grassroots beweging gaan vormen.

17. Zijn jullie niet bang dat de FNV de stekker eruit trekt na de verkiezingen of als de beweging te radicaal wordt?

De campagne is een initiatief van die vakbond, maar wordt overal gedragen door vakbondsleden, samen met andere clubs en individuen. De campagne is niet van de FNV, maar van iedereen die eraan meedoet. Als de vakbond als organisatie er onverhoopt mee zou stoppen, dan gaan wij en vele anderen gewoon door. Dan hebben we in ieder geval samen een serie lokale basisbewegingen opgebouwd. Toen de organizers van de FNV in november opriepen om Kick Out Zwarte Piet (KOZP) te steunen werden de oude vastgeroeste krachten van de bond boos, en moest de oproep worden ingetrokken. Doorbraak en #Leidenvoor14 bleven er echter unaniem achter staan. De afdelingen van de campagne zijn autonoom.

18. Is de arbeidersbeweging sowieso uiteindelijk niet een bolwerk van oude witte mannen? Wat hebben jullie daar te zoeken?

Dat was lange tijd voor een flink deel inderdaad zo. Maar met deze campagne wordt juist ook geprobeerd om de armste mensen te organiseren, de arbeidsmigranten, de flexwerkers en de uitkeringsgerechtigden, en die zijn gemiddeld een stuk minder wit dan de arbeiders die nog wel redelijk goed georganiseerd zijn in de bond. #Samenvoor14 is een initiatief dat de beweging van onderop en de vakbond letterlijk wat meer kleur kan geven.

Mocht je nog vragen hebben aan ons die we hierboven nog niet hebben beantwoord, stel ze dan gerust hieronder.

Eric Krebbers