Vrouwen zonder papieren vertellen hun ervaringsverhalen

In mei bracht de organisatie Dokters van de Wereld “Vrouwen op de vlucht” uit, een boek met indrukwekkende ervaringsverhalen van vrouwen zonder verblijfsrecht. Het gaat om vrouwen die hun land zijn ontvlucht omdat hun leven daar in gevaar was. Zij hebben gezien hoe familieleden en vrienden zijn vermoord, ze zijn verkracht, gemarteld en in gevangenissen opgesloten. Ze hoopten in Nederland bescherming en veiligheid te krijgen, maar moeten hier vanwege de maatschappelijke uitsluiting noodgedwongen op straat leven.

Dokters van de Wereld “komt op voor het universele recht op gezondheid voor mensen die hiervan uitgesloten zijn, in binnen- en buitenland. In Nederland werkt Dokters van de Wereld aan het verbeteren van de toegang tot zorg voor mensen zonder verblijfspapieren.” De organisatie heeft het boek gemaakt, omdat men vindt dat vrouwen zonder papieren beschermd en geholpen moeten worden. “We hopen dat deze verhalen en foto’s een duidelijke stem en gezicht geven aan die vrouwen die noodgedwongen en onterecht in de marge van onze maatschappij moeten leven. Zij bestaan en hebben recht op een menswaardig bestaan!”

Koelkast

Het boek begint met een inleiding van Ilhaam, een van de woordvoerders van de vluchtelingenorganisatie Wij Zijn Hier. “Illegaal, uitgeprocedeerd, ongedocumenteerd, gelukszoekers en asielzoekers… hoeveel namen hebben we wel niet gekregen? We zijn vluchtelingen en wij zijn hier! Wij zijn hier niet voor een koelkast of voor een auto, of omdat we het hier zo leuk vinden. Als ons land veilig zou zijn, dan zouden we daar studeren en werken! Als we konden trouwen en een gezin stichten, als we niet bang hoefden te zijn om opgesloten te worden, als we veilig zouden kunnen leven, dan hadden we niet alles achtergelaten. Waarom zouden we al onze familie, vrienden en kennissen achterlaten voor geld? Voor een land dat we nog niet kennen? Een land duizenden kilometers van ons vandaan? Een land waar we niet welkom zijn. ‘Uitgeprocedeerde asielzoekers moeten het land verlaten’, wordt er geroepen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan! In de praktijk is het bijna onmogelijk. De overheid wil ons terugsturen naar een land waar ze zelf voor waarschuwt, een land dat niet geschikt is voor vakantiegangers. Voor ons is het blijkbaar wel goed genoeg.”

Na Ilhaam komen er tien andere vrouwen zonder papieren aan het woord. Allemaal zijn ze gevlucht voor de verschrikkingen in het land waar ze vandaan komen. Moord, verkrachting en geweld waren aan de orde van de dag. Om te overleven moesten ze wel vluchten. De traumatische gebeurtenissen zorgen voor psychische problemen en een sterk gevoel van onveiligheid, maar hun leven op straat biedt geen uitzicht op vooruitgang. De psychologen en psychiaters benadrukken het belang van een vaste eigen ruimte waar de vrouwen zich veilig kunnen voelen, maar de vrouwen worden aan hun lot overgelaten en verhuizen van opvang naar opvang.

Meskerem

Een van de vrouwen die in het boek aan het woord komt, is Meskerem. In Ethiopië maakte ze deel uit van de Oromo-stam. Haar vader was actief bij het Oromo Liberation Front (OLF) en werd om die reden gearresteerd. Drie maanden later werd hij teruggevonden met zoveel verwondingen dat hij daaraan overleed. Meskerems moeder was al eerder overleden aan borstkanker. Haar oudste zus nam de taken bij OLF van hun vader over. “Op een dag kwam de politie aan de deur en Meskerem werd meegenomen. Bijna twee maanden zat ze in de gevangenis. Elke dag werd ze door verschillende mannen verkracht en gemarteld. Haar hoofd werd ondergedompeld in koud water, ze werd geschopt en geslagen. Uiteindelijk werd ze vrijgelaten met een meldplicht. Omdat ze tijdens de meldingen werd mishandeld, verkracht en geïntimideerd, besloot ze te vluchten.”

“Uiteindelijk vluchtte ze naar Nederland. Tijdens de verhoren werd ze in detail ondervraagd over de verkrachtingen. De herbelevingen waren zo ernstig dat ze hevige braakneigingen kreeg. Meskerem kreeg geen asiel omdat ze haar identiteit niet kon bewijzen. Na zes maanden in bewaring en lange tijd in een opvanglocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers werd ze op straat gezet, omdat er geen zicht was op terugkeer. Daarna sloot Meskerem zich aan bij de We Are Here-groep in Amsterdam, een groep vluchtelingen wiens asielaanvragen zijn afgewezen.”

Bewijs

Meskerems verhaal staat tevens op de dvd die bij het boek zit. In het interview vertelt ze ook over de verhoren. Haar verhaal werd niet geloofd omdat er geen bewijs voor was. “Ze vertrouwden me niet, ze geloofden me niet, ik had geen bewijs. Wat voor bewijs hadden ze dan verwacht? Als iemand vlucht voor zijn leven, dan laat hij alles achter. Je neemt alleen wat geld mee om te overleven. Geen kleding, geen documenten, helemaal niets. Je rent gewoon weg. Zij willen een bepaald document, ik weet niet wat voor document. Je denkt dat iemand je kan helpen vanuit menselijkheid. Vanuit mensenrechten. Wanneer iemand je geslagen heeft, je geschopt heeft, je ontvoerd heeft, met je geslapen heeft. Dan heb je geen bewijs. Dus werd mijn asielaanvraag afgewezen. Ze hebben me in de gevangenis gestopt, zes maanden lang. Het is de gevangenis, dat is niet juist. We lijden echt. We willen een menswaardig bestaan. Hier moet verandering in komen. Je verlaat je land pas, als het echt nodig is. Kijk eens hoeveel mensen er doodgaan. Het is vanwege hun regering, dat is niet goed. Als je iets zegt, dan word je in de gevangenis gegooid. Dan kom je naar Europa en word je ook in de gevangenis gegooid.”

“Vrouwen op de vlucht” is een indrukwekkende bundel verhalen die je raken, ook al is dat niet het voornaamste doel van het boek. Dokters van de Wereld wil met het boek vooral aantonen hoe belangrijk het is dat vrouwen zonder papieren de medische en psychologische hulp krijgen die ze nodig hebben. Daarnaast, zo schrijft de organisatie, “hopen wij dat de Nederlandse samenleving richting migranten meer begrip toont. Kenmerkend zijn de heftige geweldservaringen en het teleurstellende Nederlandse asielbeleid.” Daarmee spreekt Dokters van de Wereld zich dus niet uit tegen het illegaal maken van mensen of het gevangen zetten van die mensen. Men vindt alleen dat het beleid anders moet. Maar hoe je het beleid ook aankleedt, het zorgt voor onderdrukking van mensen zonder verblijfsrecht en maakt dat ze geen menswaardig bestaan kunnen opbouwen. Het is dan ook jammer dat kritiek op het uitsluitingsbeleid in het boek maar zeer oppervlakkig blijft, dus zonder de fundamenten van het beleid van migratiebeheersing aan de kaak te stellen. Ook wordt er geen aandacht besteed aan de strijdbaarheid van de vrouwen zelf. Zo horen Ilhaam en Meskerem bij de We Are Here-groep, maar het boek laat in het midden wat deze groep eigenlijk is, wat men doet en waar men voor staat. Een organisatie die zelf aangeeft dat de stem van deze vrouwen moet worden gehoord, zou hun strijd voor onderdak en verblijfsrecht niet onder het vloerkleed moeten vegen.

Het boek is inmiddels ook online te lezen.

Shirley de Vet