Waar stopte de NSU en waar begon de staat?

Afgelopen woensdag werd in München, in Duitsland, uitspraak gedaan in de al vijf jaar durende rechtszaak tegen Beate Zschäpe, de enige overlevende van de officieel drie leden tellende Nationalsozialistischer Untergrund (NSU). Die extreem-rechtse terreurgroep pleegde aan het begin van de eeuw minstens tien moorden.

Bondskanselier Angela Merkel heeft bezworen dat de onderste steen boven moet komen. De uitspraak is nu geweest, maar hoe relevant is die wanneer we bedenken dat de belangrijkste vragen nooit onderdeel van het proces zijn geweest.

Van begin af aan was duidelijk dat er rondom het bekende trio sprake was van een groep van, volgens de federale recherchedienst (Bundeskriminalamt, BKA), 120 mensen die contact met hen hebben gehad, en hen hand- en spandiensten hebben geleverd, zoals wapens, munitie, identiteitsbewijzen, onderdak en dergelijke. Wanneer we bedenken dat er naar verluidt 40 tot 45 infiltranten van de politie en de verschillende veiligheidsdiensten betrokken zijn geweest, dan betekent dit dat diverse staatsorganen nauw betrokken zijn geweest bij het direct en indirect laten voortbestaan van de NSU. Niemand weet hoe we dit moeten begrijpen, en met speculaties erover belanden we maar al te snel in het moeras van samenzweringstheorieën. Laten we ons beperken tot feiten die bekend zijn en tot drie sleutelmomenten: te weten 1. de brand in de camper in Eisenach, 2. de moord in Kassel en 3. de moord en poging tot moord in Heilbronn.

Meer weten over deze zaak? Volg dan de website Eyes Wide Shut of lees deze twee artikelen die Harald Minkens eerder aanleverde: 1. Duitse staat zit tot over de nek in het neo-nazisme (november 2011) 2. Duitsland: onderzoek rond nazi-terroristen moet staat beschermen (april 2013).

Voordat het trio in 1998 onderdook, was er eerder dat jaar, in januari, bij een huiszoeking in een door Zschäpe gehuurde garage in Jena 1,4 kilo springstof en spijkerbommen gevonden. Bij de huiszoeking waren naast politieagenten en agenten van de geheime dienst van de deelstaat Thüringen ook twee medewerkers van het BKA betrokken. Naar later is gebleken werd daarbij ook een lijst met meer dan 30 namen gevonden van mensen die het trio later, toen ze waren ondergedoken, hebben ondersteund. De gegevens van deze mensen tonen een nauwe samenhang met de locaties waar de moorden hebben plaatsgevonden. Het blijft gissen hoe dat feit zich verhoudt tot het officiële verhaal, dat dertien jaar lang werd verteld, over een volkomen mysterieuze NSU die een tiental mensen, onder wie een agent, weet te doden en bomaanslagen pleegt.

1. Eisenach: het zichzelf herladende repeteergeweer

De andere twee NSU-leden zouden dood zijn gevonden in een camper in Eisenach. Na melding van een brand in die camper was binnen dertig minuten politieman Michael Menzel ter plekke. Die heeft foto’s van de brandweer van de plaats delict in beslag genomen. En hij besloot de camper, naar verluidt voor nader onderzoek, weg te laten slepen. Daarbij werd het gehele interieur, en dus de plaats delict, voor nader onderzoek besmet. De officiële lezing is dat nazi 1 nazi 2 met een repeteergeweer dood heeft geschoten, vervolgens de camper in brand heeft gestoken en daarna zelfmoord heeft gepleegd met datzelfde geweer. In de camper zijn twee hulzen gevonden. Maar bij repeteergeweren komen hulzen er pas uit wanneer het geweer wordt herladen, wat dus zou betekenen dat het geweer zichzelf heeft herladen na de zelfmoord van nazi 2. Daarnaast is bij een lijkschouwing gebleken dat nazi 2 geen rook heeft geïnhaleerd. Een laatste bijzonder detail is dat op het geweer geen vingerafdrukken zijn aangetroffen. Een pathaloog-anatoom die onder meer het tijdstip van overlijden probeerde vast te stellen werd door Menzel weggestuurd. Een toevallige samenloop van pech en geknoei? Menzel heeft momenteel een hoge functie op het ministerie van Binnenlandse Zaken van Thüringen.

2. Kassel: de veiligheidsdienst ter plekke op moment van de moord

De moord van de NSU op Halit Yozgatin in 2006 in Kassel heeft geleid tot een serieus politieonderzoek. Daarbij werden onder meer tweehonderd uur aan opgenomen gesprekken gevonden van medewerker Temme van de veiligheidsdienst van de deelstaat Hessen. Temme runde informanten in het nazi-circuit, en uit die gesprekken bleek dat hij door zijn superieuren werd gewaarschuwd dat hij in het vizier van de politie was beland. Het politieonderzoek werd onder meer gedwarsboomd door Volker Bouffier, de minister van Binnenlandse Zaken van Hessen. Vanwege zijn politieke ideeën stond Temme in zijn jonge jaren trouwens bekend als “kleine Adolf”, ook al is hij een meter negentig lang. Hij was destijds aanwezig in het internetlokaal van Yozgatin toen die vermoord werd. Maar Temme zou er helemaal niets van hebben gehoord of gezien, en ook niets hebben gezien van een met bloed besmeurde tafel waar de dode achter lag en waarop hij zelf vijftig cent heeft gelegd. Na verhoord te zijn door de politie bleek dat hij valse verklaringen had afgelegd, en werden bij hem thuis wapens, munitie en fascistische propaganda gevonden. Dit voorval heeft weliswaar geleid tot een intern rapport van de veiligheidsdienst van de deelstaat, maar dat moet tot 2134 geheim blijven. Temme werd ook niet opgeroepen voor het proces in München. Waarom zou dat allemaal zijn? Momenteel is hij werkzaam op de afdeling Pensioenen van het ministerie van Binnenlandse Zaken van Hessen.

3. Heilbronn: moord en poging tot moord op een politieagent

Het officiële relaas wil dat Uwe Böhnhardt en Uwe Mundlos, de twee andere NSU-leden, een autoritje hebben gemaakt van zo’n vierhonderd kilometer, met elk zo’n vijf wapens. Dat ze aankwamen op een terrein waar een feest zou worden gehouden en waar zo’n honderd stands werden opgebouwd en al veel mensen aanwezig waren. Dat ze daar op een politiepatrouille zijn gestuit en, omdat ze wapens nodig hadden, het vuur hebben geopend waarbij een agent werd vermoord en een andere zwaar verwond. Een onderzoeksteam van de politie ging uit van vier tot zes daders. Resultaten van dat onderzoek zijn voor de komende zestig jaar geheim verklaard. Waarom zou dat zijn?

Loopbanen

Veiligheidsdienst-medewerker Gordian Meyer-Plath runde in 1998 een informant die hem vertelde dat het trio werd ondersteund met wapens en geld. De informant kwam in 1999 uit de gevangenis en was vervolgens betrokken bij het opzetten van een regionale afdeling van de gewelddadige extreem-rechtse beweging Combat 18. Inmiddels is hij opgenomen in een getuigenbeschermingsprogramma. Meyer-Plath wist dus vanaf het begin van het trio en het milieu dat hen ondersteunde, maar dat vormde geenszins een beletsel voor zijn verdere loopbaan. Hij is inmiddels president van de veiligheidsdienst van de deelstaat Sachsen.

Klaus-Dieter Fritsche was van oktober 1996 tot november 2005 vice-president van de federale veiligheidsdienst (Bundesamt für Verfassungsschutz, BfV). Als zodanig was hij in 2003 auteur van een rapport waarin hij het bestaan van een mogelijke bruine “Rote Armee Fraktion” bestreed, want het genoemde trio zou geen gewelddaden hebben begaan en er zou niet te hoeven worden gevreesd voor terreur uit die hoek. Van december 2005 tot december 2009 was hij werkzaam als coördinator van de geheime diensten in het Bundeskanzleramt, adviseur van Merkel, en in ieder geval vanaf 2006 op de hoogte via de veiligheidsdiensten. Op geheel eigen wijze gaf Fritsche gehoor aan de wens van bondskanselier Merkel om de onderste steen boven te krijgen. Op 14 november 2011 gaf hij opdracht om de inhoud van afgeluisterde gesprekken te vernietigen. Tot het materiaal behoorden ook zes ordners met afgeluisterde gesprekken van extreem-rechtsen. Tijdens een hoorzitting over de NSU heeft hij zijn handelen nader toegelicht:

“Er mogen geen staatsgeheimen bekend worden gemaakt die het optreden van de regering ondermijnen…. Wanneer de federale regering, dan wel een regering van een deelstaat, besluit om rapporten niet dan wel zwart gearceerd voor te leggen, dan is dat niet een gebrek aan samenwerking, maar komt dit overeen met de formulering van onze grondwet. Dat is in het belang van ons allemaal.”

Dat verklaart waarom er driehonderd dossiers zijn vernietigd, tal van dossiers van informanten van veiligheidsdiensten slechts ten dele kunnen worden geraadpleegd en waarom het aandeel van informanten van de veiligheidsdiensten bij het opzetten van de NSU geheim wordt gehouden.

Deze openlijke en niet mis te verstane aankondiging en rechtvaardiging om de juridische en politieke waarheidsvinding te saboteren heeft ook deze man geen windeieren gelegd. Integendeel, hij werd vorstelijk beloond: sinds 2013 is hij staatssecretaris voor de belangen van de veiligheidsdiensten in het Bundeskanzleramt. Deze post is door bondskanselier Merkel, het gezicht van het fatsoenlijke Duitsland, speciaal gecreëerd.

Openstaande vragen

– Van de NSU wordt beweerd dat ze om racistische redenen moorden hebben gepleegd. Vrijwel al hun slachtoffers zijn mensen met een migratieachtergrond. Hoe past de moordaanslag op de politieagent in dit rijtje?

– De ‘kwaliteitspers’ is op de hoogte van de verwevenheid van de veiligheidsdiensten met het terreurnetwerk, maar lijkt haar eigen publicaties van de afgelopen jaren daarover te zijn vergeten. Hoe moeten we dat begrijpen?

– Die verwevenheid van de NSU met de veiligheidsdiensten, het NSU-complex, lijkt bij links niet te zijn opgevallen. Of is het wellicht te bedreigend om echt tot zich te laten doordringen?

– De verwevenheid van delen van het veiligheidsapparaat en de politiek met neo-nazistisch geweld is niet nieuw. Het kwam eerder boven water bij onderzoeken naar Gladio. Waarom wordt dit nu niet tot thema gemaakt?

Harald Minkens