Waarom links in Nederland feitelijk kapitalistisch is
Historisch gezien is dat wat politiek links wordt genoemd meestal in de voorhoede geweest bij het creëren van meer vrijheid, zelfbeschikking en welvaart voor iedereen, niet voor enkelen. Net als elke andere vorm van ideologie heeft links door de eeuwen heen vele vormen aangenomen. Het hedendaagse politieke links is vooral gedefinieerd door een deelverzameling van revolutionaire strijd in de wereld. Vanaf de koloniale periode tot vandaag de dag is de wereld voornamelijk gevormd door christelijke, witte, supremacistische waarden. Van het ontstaan van de natiestaat, de slavernij, de uitroeiing van inheemse bevolkingen tot de koloniale ontginning van grondstoffen uit het grootste deel van de wereld. Je kunt deze historische feiten niet accepteren en dan veronderstellen dat alle denkwijzen, ideologieën of culturele pogingen om tegen deze onderdrukkende systemen te vechten, niet zelf besmet zullen zijn door de onderdrukkende ideologie.
Dit is bijvoorbeeld te zien aan de zeer racistische en antisemitische opvattingen van een van de anarchistische helden Michail Bakoenin, of de racistische ideeën over de geschiedenis van Karl Marx. Deze eurocentrische kijk op linkse politiek heeft revolutionaire strijd over de hele wereld besmet. Of het nu gaat om het lage beschavingsniveau van de bevolking van de VS die lang stil bleef zitten, terwijl de VS de Dominicaanse Republiek binnenvielen in 1916 tot 1924 en later in 1965, en de invasie en het omverwerpen van de democratisch gekozen premier van Iran in 1953 door de CIA. Zulk passief gedrag van de op dat moment machtigste natie ter wereld is nog steeds een soort symbool van hoe politiek links meestal wordt gevormd door degenen die de meeste macht hebben in de geopolitieke structuur van de wereld.
You can read this article in English too
Dat wil niet zeggen dat er geen andere vormen van links zijn die slagen in hun eigen strijd. Maar ze zullen hoogstwaarschijnlijk verpletterd worden door de imperialistische machten die de economische en politieke wereld domineren. Dat was het geval met Granada op 25 oktober 1983, na de zogenaamde revolutionaire periode van de jaren zestig, die zeker niet klein waren in hun langdurige effect op de beschaving van de westerse samenlevingen. Maar dit luie gedrag, van onderwerping en aan de zijlijn blijven staan terwijl mensen in hun eigen land worden afgeslacht door het economische beleid van hun eigen regering, is een van de heersende pandemieën van onze tijd, in 2023.
We kunnen er allemaal van uitgaan dat niet elk land hetzelfde is. De politieke structuur, cultuur, taal, keuken en zelfs tradities kunnen behoorlijk verschillen. Maar als je goed kijkt naar de overheersende machtsverdeling binnen bijna elke natie, dan is die zeer vergelijkbaar, zo niet hetzelfde. Deze machtsverdeling heeft een belangrijke speler naast de staat. Deze hoofdrolspeler heeft controle over het economische systeem: het commerciële bedrijf. Om heel kort uit te leggen wat een commercieel bedrijf is, het is een fictieve juridische entiteit die de rechten van personen en daarbuiten heeft gekregen om economische transacties van welke aard dan ook uit te voeren en eraan deel te nemen. Het bedrijf is, zoals in de meeste westerse samenlevingen, bij wet verplicht om de maximalisatie van winst en marktaandeel boven alles te stellen. Zelfs boven mensenrechten. Het bedrijf is ook een totalitair instituut, met de rechterlijke, uitvoerende en wetgevende macht geconcentreerd binnen het management van het bedrijf. Dit is het machtigste wapen dat het kapitalisme in handen heeft.
Omdat het bedrijf en de staat de dominante machtsstructuren in onze samenlevingen zijn, in het kader van het kapitalisme en zijn doctrines, zijn de linkse bewegingen en de politiek ook besmet met deze machtsverdeling. Dit heeft niet alleen het type en de structuur van de organisaties die de linkse bewegingen kunnen creëren besmet, maar ook de mensen. De meest triomfantelijke overwinning die het kapitalisme heeft behaald is om mensen niet in staat te stellen zich een ander systeem van organisatie van menselijk leven en activiteiten voor te stellen. Het heeft niet alleen onze levensbehoeften verhandeld, maar ook onszelf en onze morele waarden en integriteit. Deze commodificatie brengt met zich mee dat mensen zich alleen zullen inzetten voor een taak, doel of activiteit als die transactioneel van aard is. Een transactie die van korte duur is en waarbij het eigenbelang van elke betrokkene zo snel mogelijk wordt vervuld, zodat elke persoon naar de volgende transactie kan gaan. Als dit de onbewuste motivatie en waarden van mensen zijn, die door het onderwijssysteem en de pr-industrie zijn gecreëerd, dan raakt de toewijding die nodig is voor revolutionaire strijd nog verder weg.
Revolutionaire strijd vereist een mate van toewijding die in sommige gevallen je leven kan kosten. Het vereist geduld, emotionele en spirituele volwassenheid over een lange periode. Het vereist veranderingen in de organisatie van het menselijk leven, zoals gemeenschappelijke gebruiken en levensonderhoud, gevoeligheden en rechtvaardigheid voor gemarginaliseerde mensen, om er maar een paar te noemen. Deze verplichtingen en prestaties komen niet door geschenken van bovenaf, of van welke god dan ook. Deze prestaties en dromen voor een betere wereld vereisen enorme inspanningen, tijd en toewijding van iemands leven.
Dit is waar links zijn focus en integriteit heeft verloren. Omdat links gevormd is door alle hierboven besproken witte supremacistische en koloniale culturen, praktijken en houdingen, heeft het een linkse beweging gecreëerd die oppervlakkig van aard is. Een linkse beweging die gebaseerd is op transactionele relaties tussen organisaties, en waar de meeste leden geïsoleerd van elkaar leven. Een linkse beweging waarbij elk lid van een organisatie in een andere stad woont en slechts een paar uur per dag in de organisatie aanwezig is en er daarna niet meer is. Een linkse beweging die wordt gedomineerd door de oppervlakkigheid van de door sociale media gedicteerde celebrity-aanbidding. Een linkse beweging waarin er geen steun is van de gemeenschap wanneer studenten gedwongen worden om de arbeidsmarkt op te gaan en het activistische werk dat ze deden moeten opgeven. Al deze breuken in de gemeenschap, waarbij iedereen zijn eigen privéruimte nodig heeft, zijn eigen privétuin en zijn eigen privéauto, zijn privécarrière en zijn eigen privéleven, hebben links verzwakt in een mate die voorheen ondenkbaar was.
Links is niet alleen gebaseerd op anti-autoritaire strijd, maar ook op sterke gemeenschappelijke en spirituele banden tussen elk lid van de gemeenschap. Waar andere gemeenschappen zich mee kunnen verbinden, van kunnen leren en ontwikkelen. Een van de belangrijkste vereisten voor linkse bewegingen om te slagen en de aard van de samenlevingen waarin we leven daadwerkelijk te transformeren, is de spirituele transformatie, niet alleen van de bewegingen, maar van een groot deel van de bevolking. Deze spirituele transformatie kan alleen plaatsvinden door onderwijs en de praktijk van dat onderwijs. Want zoals de Black Panther Party in de VS het uitdrukte, “het huwelijk van theorie en praktijk” moet voorop staan in de strijd. Alleen dan kan men bevrijd worden van de geïnternaliseerde systemen van onderdrukking. Als dat gebeurt, is het bijna onmogelijk om gecorrumpeerd te worden door zaken als materialisme, hebzucht, geld en macht.
Een van de problemen van de linkse bewegingen binnen het westerse construct is het gebrek aan of de volledige afwezigheid van enige vorm van spirituele educatie en transformatiepraktijken. Westers links heeft de materiële en mechanische kijk op het menselijk leven geabsorbeerd en tot de dominante vorm van functioneren en focus gemaakt. Daarom zal de bevolking zich nog steeds onderwerpen aan de dominante waarden en moraliteit van de staat en het bedrijf, zelfs als er een overwinning is voor hogere lonen voor arbeiders, of betere arbeidsomstandigheden voor arbeiders. Arbeiders zullen geïsoleerd blijven met een hoger loon, gemeenschappen zullen mooie wegen en straatverlichting hebben, maar geen gevoel van verbondenheid met de wereld of hun gemeenschap. Het verbreken van sociale en spirituele banden is het hoofddoel van elke vorm van autoritaire macht, of het nu de staat, het bedrijf of het kapitalisme zelf is.
Nu is het noodzakelijk om specifieke culturele en maatschappelijke waarden te bespreken. Namelijk binnen de Nederlandse samenleving. Nederland is, afgezien van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, wat we zouden noemen “de buik van het beest” van het westerse economische en het witte supremacistische systeem. Nederland is het land waar de meeste hedendaagse systemen van onderdrukking zijn ontstaan. De Nederlandse monarchisten speelden een sleutelrol in de opbouw van de politieke en sociale systemen die we nu “apartheid” noemen. Als een van de grondleggers van de Angelsaksische witte suprematie waren de Nederlanders de eerste Europese natie die een economisch systeem opbouwde dat gebaseerd was op de trans-Atlantische slavenhandel en kolonialisme. Binnen deze context van slavernij en kolonialisme als een vorm van welvaartscreatie en extractie van andere naties, gedreven door witte suprematie, moest Nederland een nieuw economisch instituut creëren dat niet alleen afhankelijk was van de staat als primaire bron van bevel en planningssysteem. Deze behoefte gaf geboorte aan een nieuwe economische instelling, de mercantilistische economische instelling, gebaseerd op de mercantilistische “theorie”. Deze economische doctrine en haar instellingen legden de basis voor het ontstaan van de structuur van het huidige bedrijfsleven. Die zich later sneller ontwikkelde in de VS, omdat de invloed van het bedrijfsleven op de staat veel groter was dan in Europa, om interessante historische redenen die hier niet besproken zullen worden.
Als je al deze historische ontwikkelingen in aanmerking neemt, wordt revolutionair activisme in Nederland, in de Nederlandse cultuur en samenleving, niet alleen een strijd tegen wit suprematisme en kapitalisme, maar ook tegen de bakermat van de meeste onderdrukkende instellingen en doctrines in onze hedendaagse geschiedenis. Het is niet alleen een materiële strijd, die meestal oppervlakkig is, maar een spirituele strijd. Een strijd tegen eeuwen van kapitalistische doctrines van de Nederlandse cultuur en normen.
Culturele normen zoals de prioriteit van persoonlijke privacy boven alle andere menselijke zorgen en kwesties. De culturele norm om de eigen ervaring boven die van anderen te stellen op een manier die zelfs richting andere Nederlandse mensen afwijzend is. Dit leidt tot transactionele vormen van menselijke relaties waarin het sociale weefsel van het land op de een of andere manier overbodig is. De culturele waarde van het voorrang geven aan persoonlijke vrijheid boven gemeenschappelijke vrijheid, wat met zich meebrengt dat individuen geen enkele notie van verantwoordelijk hebben voor de gemeenschap waarin ze leven, omdat verantwoording hun eigen persoonlijke vrijheid beperkt. De culturele norm om de illusie te hebben voor zichzelf op te komen, terwijl je je hele leven en wezen onderwerpt aan de normatieve maatschappelijke druk en economische, politieke en sociale instellingen.
Deze oppervlakkigheid van menselijke relaties, een houding van extreme ondergeschiktheid terwijl men enorm trots is op zijn erfgoed en geschiedenis, leidt tot een bevolking die waarde hecht aan individueel eigenbelang, zeer ondergeschikt is aan staats- en kapitalistische doctrines en waarden en niet de spirituele kracht heeft om direct betrokken te zijn bij acties die een instelling kunnen veranderen waarvan ze weten dat die hen onderdrukt. Dit leidt tot een samenleving die beweert “tolerant” en ruimdenkend te zijn ten opzichte van niet-normatieve activiteiten, maar in werkelijkheid extreem autoritair is in haar gedrag ten opzichte van alles en iedereen die niet past in de hierboven genoemde normatieve waarden. Dit kan worden gezien aan de hand van simpele dingen als een gebrek aan gemeenschappelijke ruimten binnen een universiteit of buurt, tot meer gecompliceerde dynamieken binnen de linkse bewegingen zoals de focus op kraken en seksuele bevrijding. Bij nadere beschouwing kan dit ook worden gezien als een kapitalistische onderneming uit eigenbelang van individuen of groepen.
De Nederlandse linkse beweging is een zeer oppervlakkige beweging, die vooral bestaat uit overbodige jonge mensen die zich toeleggen op ofwel een potentiële carrière ofwel gericht zijn op het genot van de materialistische, seksuele en sociale status die het activisme hen verschaft. Samen met de bovengenoemde culturele waarden en normen creëert dit een houding van consumptie in alle aspecten van het leven, zelfs binnen activistische bewegingen. Er is een verschil tussen het absorberen, verwerken en samen met anderen toepassen van wat activistische activiteiten een individu of gemeenschap hebben geleerd, en het consumeren van de activiteit en terugkeren naar het normale leven. Activisme is niet iets dat geconsumeerd kan worden door wie of welke gemeenschap dan ook. Consumptie betekent in deze context het absorberen van wat activisme biedt als product dat door iemand of een gemeenschap wordt geproduceerd. Net zoals men een film of een concert consumeert in de vorm van entertainment, wordt activisme ook gezien als een dergelijk medium. Een medium om alleen je gedachten en gevoelens te entertainen, maar niet om ze onder ogen te zien en nog belangrijker om ze te transformeren.
Om van Nederlands links een echte revolutionaire beweging te maken, moeten de individuen binnen de beweging zich realiseren dat de manier waarop activisme in het verleden werd beoefend, en de manier waarop dat nu gebeurt, geworteld is in kapitalistische, statistische en witte supremacistische doctrines, waarden en normen. Hiermee bedoel ik niet dat het lezen van Karl Marx, Bakoenin, Kropotkin of zelfs de huidige revolutionaire schrijvers uit het globale zuiden en het overnemen van hun ideeën deze besmetting van de linkse beweging zal genezen. Intellectuele opvoeding en zelfverdediging is slechts een klein onderdeel van de totale strijd tegen het systeem van onderdrukking. Om de Nederlandse samenleving vrij te laten zijn in de linkse anti-autoritaire zin, moet het alternatieve spirituele praktijken creëren die geworteld zijn in het herscheppen van de Nederlandse identiteit, vrij van de corruptie en besmetting van witte suprematie, de staatsreligie en kapitalistische doctrines, waarden, normen en praktijken. Dit is geen gemakkelijke taak, omdat dit betekent dat de identiteit van een hele lijn van cultuur en tradities vernietigd moet worden.
Tula
Ben ik de enige die denkt dat dit een beetje een vreemde en op sommige plaatsen zeer problematische tirade is? Wat zijn trouwens ‘overbodige jonge mensen’? Is dat niet de taal van genocidale imperialisten? En willen we echt een herschapen ‘Nederlandse Identiteit’ of willen we liever af van die nationalistische categorieën? En waarom de anonimiteit van de auteur? Ik ben ook een oude man en teleurgesteld in het gebrek aan linkse structuren, maar denk niet dat de jongeren daar de schuld van zijn (en veracht ze al helemaal niet als ‘overbodig’. )
Erg sterk artikel.
Ik sluit me eigenlijk aan bij alles wat Kees zegt. Overbodige jongeren? Ironisch om dat te zeggen in zo’n artikel, want is het niet juist een kapitalistische mindset om mensen af te danken als ze niet ‘genoeg’ bijdragen? Verder vind ik het een wollige artikel dat de plank misslaat. Dat radicaal linkse structuren moeilijk zijn te bewerkstelligen in een kapitalistische samenleving, zonder daarbinnen problematische dingen te reproduceren, lijkt me evident. Dat naar binnen kijken noodzakelijk is om o.a. white cloning tegen te gaan (zoals Philomena Essed zei) is ook evident. Maar (althans zo lijkt het) persoonlijke frustraties uitvergroten en tot iets wetenschappelijks proberen te maken, draagt voor mij niet bij aan nieuwe inzichten of oplossingen; ik vind het artikel daarom misschien zelfs een beetje overbodig ;). *Pun intended.
Ik begrijp de kritiek, maar volgens mij was het niet duidelijk wat er geschreven werd. Het is geen goeie signaal dat alleen het stuk “overbodige jongere” naar voren komt als punt van discussie. Jullie missen het grotere plaat van waar die uitspraak is gehaald. De grote plaat is dat hoe activisme nu wordt uitgevoerd, de mindset en insteek, de de focus op carrière mogelijkheden, de focus op alleen campagne voering voor materiele doelen. Dit zijn allemaal vanuit een kapitalistische insteek en geest. In de artikel staat ook vermeld hele specifieke problemen van de Nederlandse cultuur, maar dat wordt er niet naar gekeken. Juist deze eigenschappen veroorzaken ernstige problemen binnen de linkse beweging want deze zijn gebaseerd op neoliberale en individualistische normen en waarden, die in tegenstelling zijn met wat de linkse beweging altijd voor had gevecht. Het probleem is hoe leeg de spirituele insteek van activisten zijn hier in Nederland. En wij moeten dat erkennen, anders kunnen we van de ene kraakpand naar het ander gaan zonder nergens te komen
Ik ga binnenkort ook reageren als redacteur. Eerst even voor de volledigheid enkele andere reacties die we zagen op sociale media:
Maarten Steenhagen (op Twitter): “This problem isn’t limited to the Dutch left (and the author doesn’t think it is), and I think it’s a general and serious problem. The proposed focus on spiritual development needs to be fleshed out in more concrete actions, but I agree that education, learning, and sharing experience will have to play a crucial part.” En op Todon schreef hij: “Dit stuk op @doorbraak legt de vinger op een belangrijke zere plek.”
Mirella (op Todon): “Er zit iets in maar ik mis toch de doorlopende lijn die links van de voorgaande generaties heeft overgenomen. Het is niet ineens een nieuw speeltje van jongeren. Ook vind ik individualisme niet per se materialistisch van aard. Verder een goed stuk om eens anders naar onszelf te kijken.”
Sorkus (op Todon): “goed stuk, zet me aan het denken, benieuwd waar dit heen gaat. Te lang blijven spelen volgens de verkeerde regels in een gekaapt systeem draagt niet bij aan verbeteringen op de genoemde vlakken. Er is een beter perspectief op links nodig. Juist voor jongeren, die hier wat makkelijk een erfschuld krijgen toebedeeld. Dat is waar het stuk m.i. wat onaf voelt, zoals het orakel uit de meer zei “je ziet het pas als je het doorhebt”. Zaak dus om te zorgen dat meer mensen het doorbebben.”
Discussies over individualisme, carrièretijgers, en geïnternaliseerd autoritarisme en kapitalisme zijn bijna net zo oud als de links-activistische beweging zelf en herhalen vaak dezelfde kritiekpunten. Zo bekritiseerde Rosa Luxemburg al de voorliefde voor carrière maken onder de bolsjewieken – wat ook zeker terecht bleek. Dus ondanks het feit dat deze discussies zich telkens weer herhalen, zijn ze zeker belangrijk om te voeren. Ik begrijp dan ook waar dit stuk op doelt: individualisering en atomisering zijn nu meer dan ooit een probleem. Helaas gaat de auteur totaal niet in op wat dit probleem juist nú zo groot maakt.
Ik kan me daarnaast wel vinden in het idee dat de machtsverhoudingen van bedrijf en staat invloed hebben op andere delen van het leven van activisten. Wat mij betreft mag daar de patriarchale familie ook aan toegevoegd worden. Iemand die opgroeit in een huis waar een autoritaire vader de scepter zwaait en werkt in een bedrijf waar een baas alle macht in handen heeft, zal veel moeite moeten doen om op politiek vlak iets nieuws te bedenken.
Ook de commodificatie en kortstondige aard van hedendaags activisme is belangrijk om te bespreken. Hiervan is het concept ‘hyperpolitics’ van Anton Jäger een goede beschrijving.
Verder wringt er alleen wel ontzettend veel aan dit betoog. Zo zou ik aan de onaangename uitspraken die zijn uitgelicht in de eerdere reacties graag ‘luie gedrag’ en ‘beschaving’ willen toevoegen. Wanneer we het over geinternaliseerd kapitalisme en witte suprematie hebben, vind ik zeker dat de kapitalistische en kolonialistische aard van deze woorden benadrukt mag worden.
Deze termen, net zoals ‘overbodige jonge mensen’, onthullen namelijk wat mij betreft een fundamenteel probleem en tegenstrijdigheid in het betoog. Er wordt beargumenteerd dat historisch-ontstane materiële structuren (staat, economie) de huidige moraliteit en conventies van de activistische scène hebben gevormd – een analyse waar ik me achter kan scharen. Maar vervolgens wordt de oplossing gezocht in het transformeren van de symptomen die uit de structuren voortkomen. Een concreet onderdeel van de woonstrijd wordt bijvoorbeeld weggeschoven als individualistisch, terwijl het juist de auteur is die stelselmatig de nadruk legt op individuele gebreken en enkel heil lijkt te zien in persoonlijke, spirituele transformatie.
Individualisering en het gebrek aan gemeenschap en duurzame relaties zijn geen problemen die je maar spiritueel weg kunt transformeren of weg kunt leren. Het is niet zo dat wij als 21e-eeuwse mensen maar hebben besloten individualistischer te zijn – juist in de tekst staan ook wat van de structurele oorzaken. De economische situatie die ons tijdperk kenmerkt, zorgt ervoor dat we elkaar steeds meer gaan zien als concurrentie, want naarmate het leven duurder wordt, wordt goed betaald werk belangrijker. De obsessie met productiviteit en efficientie maakt dat we onszelf en elkaar gaan zien als ‘commodities’. De manier waarop huizen gebouwd zijn, waarop de staat is ingericht, het gebrek aan betaalbaar OV, lange werkdagen, miljoenenbedrijven die hun winstmodel baseren op het verslavend maken van apps – er zijn talloze oorzaken van isolatie te noemen die niet het individu de schuld geven en die ook als strijdterrein kunnen dienen. Desondanks komt deze tekst over als een baas die zegt dat diens werknemers maar meer yoga en mindfulness moeten doen tegen stress – maar dan met coolere woorden. Natuurlijk kunnen yoga en mindfulness helpen, maar een structurele oplossing is het niet.
Tot slot ziet de auteur onderwijs ook als uitweg (of juist niet? De laatste alinea spreekt het stuk over de Black Panther Party tegen). Natuurlijk is het belangrijk om te leren van elkaar en te doen aan onderwijs, maar ook hier is veel kritiek op te leveren – met name met het gevaar van autoritarisme in gedachten. Het volgende stuk is uit de Engelse vertaling van een Frans betoog uit 1972: “However, once it is understood that our everyday life is colonised by capital, and ruled by the laws of commodity production, this is the only revolutionary terrain. In politicising himself, the militant is in search of a role which places him above the masses. Whether this “above” takes the form of “vanguardism” or of “educationism” changes nothing. Already he is no longer a proletarian who has nothing to lose but his illusions; he has a role to defend.”
Er is nog wel wat meer aan te merken over dit stuk, er wordt van alles bijgehaald maar niet echt behandeld; maar ik houd het hierbij. Ik geloof zeker dat er een plek is voor spiritualiteit binnen de beweging. Voor mij betekent dat inzien dat we allemaal innig verbonden zijn met elkaar en vanuit die kennis compassie hebben voor anderen en geduld voor hun gebreken. Spiritualiteit is geen wapen en ook geen alternatief voor structurele actie.
Ik hoopte tijd te vinden om een reactie op dit bericht te schrijven, maar dat kwam er helaas niet van. Maar ik ben blij om het bericht van TD te zien wat grotendeels al mijn eigen kritiek verwoord (beter dan ik zelf had kunnen doen) en sluit me daar volledig bij aan.
Maar om er nog één iets aan toe te voegen wordt er in het stuk nooit uitgelegd wat er met “alternatieve spirituele praktijken” bedoelt wordt of hoe dit er uit zal zien. Zoal TD al aangeeft zijn er spirituele praktijken die zowel enorm passief zijn en ook enorm individualistisch. Maar zonder enige uitleg wat er mee bedoelt word is de tekst niet veel meer dan een rant. Wat jammer is want de kern van het probleem wat de tekst probeert aan te kaarten (zoals TD samenvat: dat historisch-ontstane materiële structuren (staat, economie) de huidige moraliteit en conventies van de activistische scène hebben gevormd) herken ik wel.