Waarom we niet in gesprek moeten gaan met Willem Engel en de Farmers Defence Force

Het demonstratierecht in Nederland staat al een hele poos onder druk. Volgens Amnesty International schiet de overheid tekort in het waarborgen van dat recht op verschillende punten. Helaas moeten wij constateren dat ook het intersectioneel perspectief in Nederland onder druk staat.

Door de NRC werden vier mensen uitgenodigd om aan een rondetafelgesprek over demonstratierecht mee te doen: Jerry Afriyie van KOZP, een anti-racistische actiegroep die vecht voor de afschaffing van blackface; Sam Schwenke van XR, een organisatie van activisten die strijden voor klimaatrechtvaardigheid; Sieta van Keimpema, voorvrouw van Farmer’s Defence Force (FDF), een vereniging van voornamelijk veeboeren die vechten voor hun recht om stikstof uit te stoten; en Willem Engel, het gezicht van de validistische organisatie Viruswaarheid die onder andere demonstraties tegen de lockdowns organiseerde. Wat ging hier mis? Meerdere dingen.

Aan tafel met extreem-rechts: wie wint hier?

Als eerste moet het duidelijk zijn: praten met andere mensen, daar is niks mis mee, aan welk einde van het politieke spectrum ze ook zitten. In ons dagelijks leven zullen velen van ons te maken hebben met mensen met extreem-rechts gedachtegoed, en alsnog gesprekken willen aangaan. Dit kan zorgen voor positieve veranderingen. Maar het verschil tussen een gesprek van mens tot mens, en een breed gelezen krantenartikel mag wel duidelijk zijn.

Toen voormalig partijleider van BIJ1, Sylvana Simons, in een dubbelinterview met voormalig partijleider van de SGP, Kees van der Staaij, in de krant verscheen, reageerden wij daarop met een kritisch artikel. Daarin schreven we onder meer:

“Maar een dubbelinterview met een ander Kamerlid, en nog wel een van extreem-rechtse signatuur, gaat natuurlijk ver voorbij die menselijke omgang. Zo’n krantenartikel heeft een verregaande invloed op de achterbannen van beide partijen, in beide gevallen heel anders. De vraag is of daar voldoende over nagedacht is. Want volgens ons doet het stuk vooral afbreuk aan de radicale uitstraling van onze partij, en tegelijk bolstert het een imago van de SGP als redelijk, vriendelijk en onder de oppervlakte nog best tolerant.“

Ook nu kunnen we weer de vraag stellen: wat doet dit vierdubbelinterview met de radicaal-linkse zijde, en wat met extreem-rechtse zijde van de tafel? Radicaal-links wordt al een hele poos geframed als tegenpool, maar ook vergelijkbaar en zelfs nabij aan extreem-rechts. In werkelijkheid staat radicaal voor iets heel anders als extreem. We hoopten dat organisaties als KOZP en XR dat wel zouden beseffen. De huidige normalisering van extreem-rechts werkt in ons nadeel, en maakt dat parlementair links al jarenlang naar rechts wordt getrokken, met als meest prangende voorbeeld daarvan misschien wel de SP.

Vrijheid van meningsuiting geeft geen recht tot discriminatie

Discriminatie is iets fundamenteel anders dan de “vrijheid van meningsuiting”. Net zoals het belagen van mensen met baarmoeders bij abortusklinieken geen “demonstratie” is, maar intimidatie. En zo zijn knokploegen die zich in blackface optuigen geen “tegendemonstranten”, maar racisten. En zo is ook het verbranden van een Koran door Pegida geen “protest”, maar een overduidelijk geval van moslimhaat.

Ook Amnesty International geeft het verschil duidelijk aan: het aanzetten tot discriminatie en haat wordt niet beschermd onder het demonstratierecht. In ons land is het helaas niet meer bij iedereen altijd even duidelijk wat discriminatie en haatzaaien is, en onze regering en samenleving maken zich daar nog dagelijks schuldig aan. Zeker in het geval van moslimhaat zien we al decennialang een enorme toename daarvan.

Van spotprenten van de profeet Mohammed tot Koranverbrandingen, moslims lijden onder een steeds vijandiger klimaat. Ze worden op lijsten gezet met verdachten van terrorisme, moskeeën worden bespied, moslimvrouwen wordt hun autonomie afgepakt en dan hebben we nog niets gezegd over politiegeweld, discriminatie op scholen en de arbeidsmarkt en hate crimes op straat. Al decennialang schreeuwen politici overal in Europa dat moslims hét probleem van Europa vormen, en wordt de islam als dé barbaarse tegenpool van het zogenaamd vrije en democratische Europa neergezet. Maar die vrijheid is ver te zoeken voor veel groepen, en zeker voor moslims.

Een Koranverbranding door Pegida kan niet los gezien worden van deze context, en is overduidelijk een daad van moslimhaat, racisme en witte suprematie. Het is ongelooflijk dat dit in het interview door Afriyie op één lijn gezet wordt met het verbranden van een poëziebundel. Zo’n uitspraak laat zien dat partijen als de PVV en bewegingen als Pegida erin zijn geslaagd om moslimhaat te normaliseren. Kennelijk ook in de ogen van sommige linkse activisten.

“Ons” demonstratierecht

Wat de deelnemers aan het interview met elkaar zou verbinden, is dat hun demonstratierecht onder druk staat. KOZP is van begin af aan bijzonder hardhandig aangepakt door de politie, en meestal ook nauwelijks beschermd tegen racistische en vaak gewelddadige ‘omstanders’. Ook XR heeft te maken met repressie, sommige van hun activisten zijn zelfs thuis opgepakt. Oorspronkelijk ontkende de FDF iets te maken te hebben met de boerenprotesten, inmiddels hebben ze te maken met enige beperkingen in de vorm van trekkerverboden. Nu zijn ze plots aan tafel om mee te praten over het demonstratierecht. Willem Engel, de voorman van Viruswaarheid, is in 2022 opgepakt, nadat er meer dan 20.000 aangiften tegen hem waren gedaan wegens opruiing. Mensen die de straat op gingen tegen de lockdowns kregen te maken met veel politiegeweld. Wij keerden ons tegen die extreem-rechtse anti-vax beweging én tegen het politiegeweld daartegen.

Het is al volkomen duidelijk dat de FDF, anders dan de andere drie, nauwelijks met repressie te maken heeft gehad. Maar belangrijker is waar deze vier bewegingen voor staan. Het is absurd om de aandacht slechts te richten op de repressie, en de gevaarlijke boodschappen en praktijken van de FDF en Viruswaarheid onder het vloerkleed te vegen.

Natuurlijk, de FDF jongleert met echte problemen: de boeren zijn in de afgelopen tientallen jaren enorm misleid door de overheid, en ze zijn tot allerlei grote veranderingen gedwongen. Nu de overheid een andere koers moet voeren, omdat die zich toch moet houden aan de stikstofnormen, komen de boeren in de knel. De kritieken van boeren werden onvoldoende gehoord, en de FDF is daar misbruik van gaan maken. Inmiddels krijgen ontkenners van de klimaatcrisis en de algehele ecologische vernietiging daardoor alle ruimte, wat op den duur grote gevolgen kan hebben voor de algehele leefbaarheid van de aarde.

Viruswaarheid vertolkt op haar beurt ook echte gevoelens van wantrouwen in overheden en instanties. De overheid heeft vanaf het begin van de coronapandemie onwetenschappelijk en onduidelijk gehandeld. Op grote schaal zijn verwachtingen slecht gemanaged, en er is veel te veel aandacht gegaan naar mensen die zich niet laten vaccineren als scapegoat, terwijl de overheid zelf weigerde om vaccinaties wereldwijd uit te rollen. Dit creëerde een open deur voor een groep als Viruswaarheid om gebruik te maken van onderbuikgevoelens om onwetenschappelijke en validistische doelen te proberen te bereiken. Ook hebben ze een grote vinger in de pap gehad in de stigmatisering van bijvoorbeeld mensen die mondmaskers dragen.

Door alleen te focussen op de acties en de daarop volgende repressie, en niet op de inhoud, mis je essentiële punten: de FDF en Viruswaarheid hebben doelen die progressie tegengaan en de status quo verankeren, over de ruggen van gemarginaliseerde groepen die daadwerkelijke verandering willen. Het gesprek over demonstratierecht, dat echt ontzettend hard nodig is, wordt zo gekaapt door extreem-rechts om hun ideeën als gelijkwaardig te kunnen doen lijken aan die van progressieve bewegingen.

Het is overigens opmerkelijk dat bij het interview wel ruimte was voor extreem-rechtse leiders, maar niet voor een Palestijnse activist. Het artikel werd immers gepubliceerd in een periode dat Palestijnse en andere activisten tegen genocide en kolonialisme steeds verder onder druk komen te staan. Ze worden meer en meer geframed als antisemitische terroristen. Pro-Palestina demonstraties waren nog niet eerder zo groot en invloedrijk en het is dan ook niet vreemd dat de repressie en mediahetze tegen deze beweging groeit.

Media en aandacht

Al deze overwegingen hadden XR en KOZP zelf ook kunnen maken, en wellicht hebben ze dat ook gedaan. Maar vermoedelijk was het idee van een interview in een landelijke krant te aantrekkelijk. Voor alle vier de deelnemers betekent het immers aandacht, een publiciteitsstuntje. Natuurlijk doet één zo’n interview niet in één keer al het werk teniet wat radicaal-linkse activisten verricht hebben, maar het draagt wel bij aan het onzichtbaar maken van de slachtoffers van Viruswaarheid, denk aan de mensen die vergeleken werden met “dor hout” en die wel dood mochten, en hét grote slachtoffer van de FDF, de levende natuur en daarmee uiteindelijk wij allemaal. Meedoen aan zo’n interview betekent een stapje weg doen van radicale ideeën en veranderingen, in de richting van acceptatie door rechts.

Akef Ibrahimi