Wat denken Chinese arbeiders over de Communistische Partij?

Er wordt voornamelijk naar de VS gekeken wanneer linksen proberen om alle geopolitieke ontwikkelingen te begrijpen, die vaak al decennia spelen en die met de verkiezing van Trump in een stroomversnelling lijken te zijn gekomen. De situatie in China wordt daarbij veel minder meegewogen, mede vanwege een gebrek aan kennis. Terwijl dat land toch van wezenlijk belang is, zeker voor de wereldwijde klassenstrijd. Met een reeks van vijf artikelen heeft de organisatie Chuang een begin gemaakt met het beantwoorden van vragen die ook nog steeds bij veel linkse mensen en groepen spelen, zoals “Wat denken Chinese arbeiders over de Communistische Partij?”, “Is China een kapitalistisch land?”, “Is China een communistisch land?”, “Was China communistisch onder Mao?” en “Is China de sweatshop van de wereld?”. Hieronder de antwoorden op die eerste vraag (een introductie van deze serie lees je hier).

Als je praat met mensen die niet bekend zijn met China, stellen ze vaak vragen als: “Als je communist bent en Chinees, waarom ben je dan geen lid van de Chinese Communistische Partij (CCP)? Steunen de meeste Chinese arbeiders of gewone mensen echt de CCP? Denken ze dat ze in een socialistische samenleving leven?”. Omdat deze eerste reeks vragen specifiek gaat over de ervaringen van burgers uit de Volksrepubliek China, hebben we de antwoorden van onze Chinese leden en andere vrienden van het Chinese vasteland verzameld (toekomstige afleveringen van deze serie zullen collectief worden geschreven door onze redactiegroep als geheel, inclusief niet-Chinese leden). Hieronder staan de Nederlandse vertalingen van de antwoorden van elke respondent, in sommige gevallen onderverdeeld in meerdere antwoorden op elke specifieke vraag. Er zijn willekeurige pseudoniemen toegekend om de respondenten te beschermen.

China-dossier
– Vijf veel gestelde vragen over China (2025). Introductie, 1. Wat denken Chinese arbeiders over de Communistische Partij?.
– Verzet en onderdrukking van arbeiders in China. (2025)
– Arbeidsmigranten in Hongkong organiseren zich, deel 1 en deel 2. (2025)
– China en de wereld – een inleiding voor activisten. (2023) Hoofdstuk 1. Leven in China, 2. Het politieke systeem van China, 3. Het economische systeem van China, 4. Sociale bewegingen in China, 5. Economische en militaire opkomst, 6. China en de planeet en een reactie erop.
– Aantekeningen voor een kritiek op het maoïsme (2021). Deel 1 en deel 2.
– China (2012-2015): protesteren met opvallend succes, economische stagnatie, dissidentie en sociale strijd, Media, mensenrechten en de manipulaties van de macht.
– Stakingsgolf van 2010 (2011): achtergrond, twee presentaties en verslagen daarvan.
– Leven en strijd van Chinese arbeidsters (2009): boekrecensie, twee infobijeenkomsten en de vertaalde brochure “Onlusten in China”.
– Boekrecensie “Wilde Zwanen” (1993).

Antwoorden van Ruirui

a. Als je communist bent en Chinees, waarom ben je dan geen lid van de Chinese Communistische Partij (CCP)?

Hoe is dit anders dan wanneer je Amerikaanse of Japanse communisten vraagt waarom ze geen lid zijn van de CPUSA of de JCP? Communistische partijen zijn niet hetzelfde als communisten in welk land dan ook.

Toen ik een kind was, werd in boeken en op televisie beschreven hoe het leven van mensen in het verleden was verbeterd onder het leiderschap van de CCP, en alleen mensen met de grootste opofferingsgezindheid konden lid worden van de partij, dus “lid worden van de partij” leek een heilig iets. Maar ik groeide op na de Hervorming en Openstelling, toen diverse verschijnselen in de samenleving en de tegenstrijdige houding van mijn familie tegenover de CCP me deden twijfelen aan deze maatschappij, die officieel “de beginfase van het socialisme” werd genoemd. Op de universiteit meldde ik me aan om lid te worden van de partij, maar ik merkte dat de secretaris van onze partijafdeling de meest onsmakelijke (庸俗) persoon op onze school was en de “voordelen” van het lidmaatschap, zoals voorrang bij het krijgen van een baan als ambtenaar, oefenden geen aantrekkingskracht op me uit, dus het hele idee om lid te worden werd onsmakelijk. Later realiseerde ik me dat de CCP echt niets met communisme te maken had, waardoor mijn interesse ervoor volledig verdween.

b. Staan de meeste Chinese arbeiders of gewone mensen echt achter de CCP?

Over het algemeen worden arbeiders onderdrukt, dus hun gevoelens tegenover de CCP zijn niet positief, of beter gezegd: ze hebben een hekel aan “bureaucraten” (官) of iedereen in een machtspositie. Hoewel veel staatsambtenaren lid zijn van de partij, is het eerder hun sociale positie dan hun partijlidmaatschap die rechtstreeks van invloed is op de belangen van de arbeiders. Voor de arbeiders is het eerder “de regering” dan de CCP die ze als een concrete entiteit ervaren. Natuurlijk weet iedereen dat de regering wordt geleid door de partij, dus de regering steunen is de CCP steunen en vice versa. Voor zover ik heb gezien, zijn arbeiders er niet serieus mee bezig of ze de CCP of de regering “steunen” of “tegenwerken”. Enerzijds heeft de mogelijkheid om via hard werken een voortdurende verbetering van hun materiële leven te bereiken zich vertaald in weinig motivatie om na te denken over zaken op politiek niveau. Anderzijds betekent de objectieve toestand van volledige machteloosheid dat wanneer hun belangen worden geschaad, de regering de plaats is waar ze gerechtigheid zoeken in een poging om hun problemen op te lossen. Wanneer de overheid hen vervolgens onderdrukt, geven sommige arbeiders het op, terwijl anderen zich tot alternatieve middelen wenden om gerechtigheid na te streven.

Daarentegen hebben shimin (市民 – stedelijke tussenlaag) en intellectuelen een iets hogere sociale status, en de laatste jaren is van steeds meer van deze mensen de “bieslook geknipt” (割韭菜 – hun spaargeld dat via financiële of wettelijke middelen is opgeslokt door de staat of particuliere monopolies), waardoor meer van hen zich verzetten tegen het CCP-bewind en oproepen tot vrijheid van meningsuiting, mensenrechten, democratie naar westers model, enzovoorts.

c. Denken ze dat ze in een socialistische maatschappij leven?

Voor arbeiders zonder veel scholing is deze maatschappij overal “de maatschappij van de bazen”. De vraag of het socialistisch is, betekent niets. Wat betreft het idee van “publiek eigendom” (公有制): door vele jaren van staatspropaganda geloven veel mensen dat het vroegere systeem van publiek eigendom slecht was omdat dan “iedereen uit één grote pot eet”, wat luiheid in de hand werkte en een paar individuen hun macht gebruikten voor privévoordeel, enzovoorts. Het huidige systeem van privébezit lijkt daarentegen ironisch genoeg “eerlijker”, omdat ik betaald kan krijgen voor mijn arbeid en zo mijn leven kan verbeteren. Als de baas niet betaalt, of te weinig betaalt, dan wordt de fout eerder bij die baas gelegd dan bij het systeem. Door officiële propaganda denken sommige mensen dat het huidige Chinese systeem “socialistisch” is, maar in die zin stellen ze socialisme gewoon gelijk aan autoritarisme.

Antwoord van Kaixuan

Op de middelbare school verzette ik me ertegen om lid te worden van de Communistische Jeugdliga. Toen waren slechts drie van de veertig studenten geen lid. En ik zou nooit lid hebben willen worden van de CCP. Het was me toen duidelijk dat lid worden ofwel ritueel was (op school) of noodzakelijk of zelfs verplicht (in sommige leiderschapsposities). Er is niets socialistisch of communistisch, of zelfs maar licht progressiefs, aan de CCP. Het is een moeilijkere vraag of gewone mensen en arbeiders in China de CCP steunen. Ik denk dat mensen de heerschappij van de CCP steunen – of in ieder geval niet overwegen om haar omver te werpen – in de mate dat de partij, ondanks alledaagse grieven over haar corruptie en autoritarisme, een veerkrachtige en capabele regeringspartij is gebleken en er geen alternatieve partij of systeem in zicht is. Of mensen denken dat ze in een socialistische samenleving leven, hangt af van de vraag of ze de CCP zien als de belichaming van het socialisme. Meer dan een minderheid zal waarschijnlijk ja zeggen, maar ze zullen moeite hebben om uit te leggen waarom China socialistisch is, behalve dat er een zelfbenoemde socialistische politieke partij aan de macht is.

Antwoord van Cheng Yang

Ik heb me niet bij de CCP aangesloten omdat die strijdig is aan mijn principes. Vroeger, toen ik nog liberaal was, verafschuwde ik wat de CCP in juni 1989 had gedaan, omdat ik vond dat deze partij haar eigen volk had verraden. Nu ik op communistische ideeën ben overgegaan, voel ik me nog minder verenigbaar met deze partij dan voorheen, omdat ik niet het gevoel heb dat de partij de revolutie zal bewerkstelligen die ze oorspronkelijk als doel had verkondigd.

De partij beweert tegenwoordig in dienst van het volk te staan, terwijl het in feite een organisatie is geworden die haar eigen wil boven die van de samenleving stelt. Dat is precies de noodzakelijke, zo niet voldoende voorwaarde voor kapitalisme.

Antwoord van Xiao Hui

Ik wil me bij geen enkele politieke partij aansluiten. Wat de meeste Chinese arbeiders betreft, weet ik het niet zeker, maar zelfs mensen die lid worden van de CCP doen dat meestal om pragmatische redenen, zoals carrière maken. Wat betreft de vraag of ze geloven dat China socialistisch is, hebben mensen verschillende ideeën over wat dat zou betekenen, maar de meesten interesseren zich er niet voor….

Antwoorden van Qianxun

a. Als je communist bent en Chinees, waarom ben je dan geen lid van de Chinese Communistische Partij (CCP)?

Lid worden van de CCP heeft helemaal niets meer te maken met iemands politieke oriëntatie. Het is meestal gewoon een manier om je eigen carrière te ontwikkelen, en voor het gevoel van stabiliteit dat het lidmaatschap binnen de gevestigde orde geeft. Toen ik op school zat, deden de mensen om me heen die lid werden van de partij, dat allemaal uit opportunisme. Geen van hen deelde enige linkse waarden, en mensen met het vermogen om onafhankelijk te denken waren zelden geïnteresseerd om met hen om te gaan. Nadat Xi aan de macht kwam, was er een herpolitisering waarbij het partijapparaat weer een kracht werd om de samenleving te beheersen. Veel bazen wilden niemand aannemen die geen partijlid was. Nu hebben ze quota, bijvoorbeeld dat minstens zestig procent van de werkers lid moet zijn. In het verleden hadden alleen staatsbedrijven zulke quota’s, maar nu moeten zelfs buitenlandse bedrijven ze hebben. Dat betekent dat het partijlidmaatschap nog instrumenteler is geworden (iets dat je alleen maar doet voor een baan).

b. Staan de meeste Chinese arbeiders of gewone mensen echt achter de CCP?

Deze vraag is moeilijk te beantwoorden – ze moet binnen verschillende generaties en regio’s worden gesitueerd. In de afgelopen jaren heeft de CCP haar ideologische werk goed gedaan en een groot deel van de jongere generatie voor zich gewonnen. Daarbij speelde de grote Firewall een belangrijke rol. Mensen maken meestal geen onderscheid tussen partij, staat en regering, en voortdurend wordt nationalisme (国族主义) opgezweept tegen buitenlandse machten. Mijn algemene indruk is dat het draagvlak van de partij nu groter is dan tien jaar geleden. Als je bijvoorbeeld tien jaar geleden een taxi nam in Beijing, had elke chauffeur wel iets slechts te zeggen over de partij. Tegelijkertijd is de categorie “arbeiders” tegenwoordig te gefragmenteerd, dus het is moeilijk om te generaliseren. De ontslagen werkers van staatsbedrijven in het noordoosten, die ik een paar jaar geleden ontmoette, koesterden een intense wrok tegen de CCP en zeiden dat de partij de arbeidersklasse had verraden. Jonge arbeiders in de productie- en dienstensector zitten vast in uitbuitende banen en vrijetijdsconsumptie zoals livestreaming. Door het afsluiten van leningen bij louche platforms, zoals Ant Financial, voor consumptie en risicovolle investeringen, zoals gokken (网贷), zitten ze diep in de schulden en hebben ze over het algemeen een afkeer van politiek, omdat ze nergens hun woede op kunnen richten. In de afgelopen jaren heeft het propaganda-apparaat van de CCP stevig wortel geschoten in allerlei entertainmentplatforms en op sociale media is het gebruikelijk geworden voor gewone mensen uit de lagere middenklasse om een afbeelding van de nationale vlag toe te voegen aan hun profielfoto. Tijdens de uitzettingen van de arme migrantenbewoners in Beijing, in de winter van 2017-2018, uitten de arbeiders en deelnemers aan de informele economie, die ik heb ontmoet in de stadsdorpen van Beijing, intense woede en vervloekten ze de CCP, maar nadat die gebeurtenissen voorbij waren, verdween ook dat soort collectieve politieke stemming. De relatief georganiseerde arbeiders die ik heb ontmoet, en die verbonden zijn aan community-werk en NGO-netwerken, hadden over het algemeen een meer nuchtere kijk op de partij.

c. Denken ze dat ze in een socialistische maatschappij leven?

Ik denk dat het officiële concept van “socialisme met Chinese kenmerken” al diep in de hoofden van de mensen is doorgedrongen. De meeste gewone mensen geven minder om ideologische vragen of China socialistisch of kapitalistisch is, en meer om “zelfvertrouwen op het pad” (een slogan van het Xi Jinping-denken). Daarentegen beschrijven veel oudere arbeiders in industriële steden het huidige regime als gedefinieerd door de “restauratie” van het kapitalisme, in een sterk negatieve zin.

Antwoorden van Lao Niu

a. Als je communist bent en Chinees, waarom ben je dan geen lid van de Chinese Communistische Partij (CCP)?

Tegenwoordig hebben de politieke doelen van de CCP niets meer met communisme te maken. Dat is duidelijk. Haar doelen zijn als die van een schip in de oceaan, alleen maar om de status quo te handhaven: om de belangen van de heersende klasse te handhaven.

b. Staan de meeste Chinese arbeiders of gewone mensen echt achter de CCP?

Dit is een vraag die alleen goed beantwoord kan worden na het houden van een objectief onderzoek, maar zo’n onderzoek is onmogelijk, dus als communisten moeten we de situatie gewoon zelf beoordelen. Op dit moment is er niet veel klassenbewustzijn. Mensen zijn tevreden als ze gewoon hun dagen ongestoord kunnen slijten. Dus de vraag of ze de CCP steunen, staat niet op de voorgrond. Veel mensen zullen zeggen dat ze de partij steunen, vooral in de afgelopen jaren toen Xi Jinping zoveel partijstaatpropaganda heeft gepusht, inclusief de oproep om “onze oorspronkelijke bedoelingen te herinneren” (不忘初心), en de inspanningen om het historische imago van de partij op te bouwen – veel mensen trappen daar waarschijnlijk in. Veel hiervan wordt gedaan via nieuwe sociale media en videoplatforms. Sommige liberalen en academische marxisten denken dat deze platforms goed zijn, dat ze zelfs een nieuw strijdtoneel voor verzet kunnen worden, maar eigenlijk gebruikt de staat deze platforms om het zogenaamde Xi Jinping-denken, de wil van de staat, te promoten.

c. Denken ze dat ze in een socialistische maatschappij leven?

Dit is nog moeilijker te beantwoorden, ten eerste omdat we moeten verduidelijken wie de “gewone mensen” zijn. Maar waar we zeker van kunnen zijn, is dat de meeste mensen tegenwoordig niet langer de categorieën “kapitalisme” en “socialisme” gebruiken om hun politieke standpunten te onderscheiden. Nu heeft zelfs Xi Jinping “socialisme met Chinese karakteristieken” veranderd van een politiek doel richting een manier van leven – inclusief met betrekking tot vrouwenrechten. Het doel is nu dat iedereen “redelijk welvarend” moet zijn (小康) of “het goede leven” kan bereiken naar het voorbeeld van mensen als Jack Ma. Het staat allemaal los van de politiek. Dit is niet een probleem dat mensen veroorzaken, maar het resultaat van de inspanningen van de staat om het onderscheid tussen socialisme en kapitalisme te depolitiseren. Dus de meeste mensen geven niet langer om dat onderscheid. Maar wat niet kan worden ontkend, is dat het kapitalisme zijn eigen crises heeft, dat is een onveranderlijke wet, dus er zullen sociale tegenstellingen blijven bestaan.

Antwoord van Xianyu

Deze vraag kan op verschillende niveaus beantwoord worden. Ten eerste zijn er veel verschillende soorten communistische theorieën, met elk met hun eigen concept van “de partij”. Er is geen inherent verband tussen communisme en politieke partijen. Stel je voor dat je anarcho-communisten vraagt om lid te worden van een partij – is dat niet belachelijk? Ten tweede kan de relatie tussen communisme en de Chinese Communistische Partij vergeleken worden met die tussen socialisme en de Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij: hun namen staan volledig los van hun inhoud. Ten derde is het niet zo dat je zomaar lid kunt worden van de CCP als je dat wilt. Een gewoon persoon zoals ik, die helemaal niets bijdraagt aan de opbouw van de staat of de economische ontwikkeling, kan niet eens de deur van de CCP aanraken. En wat nog belangrijker is: de staat heeft net een circulaire gepubliceerd waarin partijleden verplicht worden om drie kinderen te krijgen, omdat het hun socialistische plicht is om de demografische crisis te helpen opvangen. Iemand als ik, gedoemd om single te blijven, kan de last van de grote verantwoordelijkheden van de partij niet dragen – vergeet het maar.

Vanaf onze kindertijd is er veel continuïteit tussen de rol van de Jonge Pioniers en de Communistische Jeugdliga op school, en die van de CCP in de maatschappij als geheel. De Pioniers en de Liga verdelen leerlingen in rijen met de goede leerlingen vooraan en de slechte achteraan. Als de leraren je niet mogen, zal je nooit gekwalificeerd zijn om lid te worden van de Liga. Hun enige functie is het cultiveren van een hiërarchisch wereldbeeld door studenten in lagen in te delen, zodat we begrijpen dat mensen niet allemaal gelijk zijn. Leden van de Pioniers en de Liga zijn gekwalificeerd om zich kandidaat te stellen voor functies als “kaders” op de school, krijgen voorrang bij het toekennen van onderscheidingen en mogen de glimmende badges van de Liga dragen en de halsdoeken die rood zijn geverfd met het bloed van martelaren. Op de middelbare school, toen ons werd verteld dat we brieven moesten schrijven om het lidmaatschap van de Liga aan te vragen, had ik nog geen sociologisch begrip van de organisatie, maar mijn rebelse geest en minachting voor die fake shit weerhielden me ervan lid te worden. Uiteindelijk heeft dat niet veel invloed op me gehad, behalve dat ik minder onderscheidingen heb ontvangen. Ik kan me voorstellen dat de CCP vergelijkbaar werkt.

Chuang

(Dit artikel verscheen eerder op de website Chuang.)