We kunnen allemaal kleine helden zijn
“Kleine helden” van de Spaanse auteur Almudena Grandes vertelt het verhaal van zo’n twintig bewoners in een gemengde volkswijk in Madrid: arm en rijk, alleenstaanden en gezinnen, jong en oud, met en zonder hond. Ieder heeft zijn eigen leven, eigen geluksmomenten en eigen sores. De crisis heeft echter vat op iedereen. In “Kleine helden” zien we hoe de crisis in Spanje heeft huisgehouden: werkloosheid, bezuinigingen, sluitingen, faillissementen, huisuitzettingen en uitbuiting om de prijzen laag te houden en klanten te trekken zijn aan de orde van de dag.
De oudere generatie denkt aan oude, slechte tijden. Aan de dictatuur van Franco, aan de economische malaise die miljoenen Spanjaarden dwong werk elders in Europa te zoeken, aan de armoede die hen zelfs op de grond gevallen brood deed oprapen, kussen en opeten. “Ze leefden in een land waar armoede niet iets was om je voor te schamen en zeker niet om de moed op te geven. Zelfs Franco, in de zevenendertig jaren van barbaarse dictatuur die volgden op de vervloekte oorlog die hij zelf was begonnen, slaagde er niet in te voorkomen dat zijn vijanden onder erbarmelijke omstandigheden floreerden, dat ze verliefd werden, kinderen kregen, gelukkig waren. Nog niet zo lang geleden was in deze zelfde wijk geluk een vorm van verzet.” Deze nieuwe crisis zal de ouderen er dan ook niet onder krijgen.
Voor de jongere generaties is het nieuw. Ze worstelen, zijn boos en terneergeslagen, maar moeten door. Lobbyen om een baantje te krijgen, schaamtegevoelens opzij zetten, afscheid nemen van betere tijden en de tering naar de nering zetten. Langzamerhand maakt het stille verdriet plaats voor verontwaardiging en solidariteit. Het ik-doe-wat-voor-jou, jij-doet-wat-voor-mij wordt omgezet in het juiste doen, voor de ander, voor de gemeenschap. Kleine daden maken zo het grote verschil.
Zo is er kapster Amalia die het hoofd nog nauwelijks boven water kan houden omdat een knip- en verfbeurt als luxe wordt beschouwd. Ze besluit na een grote meevaller geen geld maar rijst te vragen voor de voedselinzameling voor de armen. En als het gezondheidscentrum gesloten dreigt te worden omdat het “verouderd, niet-rendabel en overbodig” zou zijn, hangen buurtbewoners lakens met protestleuzen over de balkons en bezetten ze het gebouw. Venancio, een oude conservatieve man, die al jaren voor zijn zieke vrouw zorgt en daarbij zoveel hulp krijgt van de dokter en wijkverpleegkundige van het gezondheidscentrum en die nooit eerder bij een demonstratie is geweest, besluit dat het genoeg is geweest en sluit zich aan bij de protesten.
Onderwijzeres Sofía, die hongerige kinderen in haar klas haar eigen brood geeft, zit ondanks tegenwerking van school niet bij de pakken neer. Tijdens de schoolvakantie organiseert ze een maaltijdprogramma met de lokale middenstand. En de Bewonersvereniging tegen de crisis dwingt bij het gemeentebestuur af dat een leegstaand gebouw, bedoeld voor een projectontwikkelaar, gebruikt wordt voor mensen die hun huis zijn kwijtgeraakt.
Sociale beweging
“Kleine helden” is een ontroerende en soms luchthartige roman over humaniteit, waardigheid en verzet. Niet alles wordt opgelost, er zijn teleurstellingen, maar het boek biedt wel troost, hoop en moed. De kleine daden van de ‘gewone mensen’ in deze roman zijn geen verzinsel. Het is een weergave van de sociale beweging die overal in Spanje is terug te zien en zich ook sterk op het politieke podium heeft gemanifesteerd in de Podemosbeweging. Kortom, het lezen meer dan waard.
“Kleine helden”, Almudena Grandes. Uitgeverij: Signatuur, 2016. ISBN: 9789056725679. ISBN e-book: 9789044975314
Ellen de Waard