Wereldwijde pandemie, protest en politiegeweld

“Laat nooit een goede crisis onbenut” is iets waar je autoritaire regeringen niet aan hoeft te herinneren. Op grote schaal misbruikten zij de coronapandemie om bevolkingen te intimideren en zo hun eigen machtspositie te versterken. Dit blijkt zonneklaar uit rapporten van verschillende mensenrechtenorganisaties.

Amnesty International stelde in maar liefst zestig landen mensenrechtenschendingen vast, zogenaamd om het virus te bedwingen. “Telkens opnieuw gebruikten politiediensten excessief en onnodig geweld om Covid-19 lockdowns en avondklokken af te dwingen. In sommige landen zijn tienduizenden mensen gearresteerd vanwege overtreding van de pandemieregels of in onmenselijke en ongezonde quarantainecentra van de overheid geplaatst.”

In de Filipijnen gaf president Duterte politie en leger zelfs de opdracht om mensen dood te schieten die “problemen” maakten tegen quarantainemaatregelen. In Kenia doodde de politie in de eerste dagen dat de avondklok van kracht was zeven mensen. Zestien mensen belandden in het ziekenhuis. Op een sociale media-video is te zien hoe de politie traangas gebruikt tegen mensen die na hun werk bij de pont staan te wachten om naar huis te gaan, nog in de uren voordat de avondklok van kracht wordt.

Naast reguliere politiediensten hebben ook paramilitaire troepen en burgerwachten in verschillende landen veel geweld gepleegd. Zo schrijft Human Rights Watch dat bijvoorbeeld in Colombia gewapende groepen hun eigen avondklok en lockdowns afkondigden en mensen die hun regels overtraden bedreigden, aanvielen of zelfs doodden.

Politiek misbruik van coronaregels

Human Rights Watch meldt ook dat autoriteiten in Oeganda covid-regels als voorwendsel gebruikten om rechten van de oppositie en de media te schenden. “Veiligheidstroepen arresteerden partijleiders van de oppositie en journalisten en verspreidden verkiezingsdemonstraties van de oppositie met traangas, terwijl zij even grote demonstraties van regeringspartijen ongemoeid lieten.”

In Niger verbood de regering alle demonstraties groter dan duizend mensen, nadat organisaties opgeroepen hadden te protesteren tegen corruptie bij het leger, zoals bleek uit een gelekt rapport. Veiligheidstroepen hielden demonstranten tegen en vuurden traangasgranaten af, waardoor er brand ontstond die drie mensen het leven kostte.

Amnesty spreekt in het algemeen over “massa-arrestaties, onwettige deportaties en agressieve onderdrukking van vreedzame protesten, nu regeringen de pandemie als excuus gebruiken om mensenrechten te schenden en afwijkende meningen te onderdrukken.”

Vrijheid van meningsuiting

Amnesty stelt verder vast dat politiediensten in tal van landen journalisten en bloggers, mensenrechten- en politieke activisten en sociale media-gebruikers ondervraagd en zelfs gearresteerd hebben, uitsluitend vanwege het verspreiden van informatie of het bekritiseren van coronamaatregelen.

Zo werden in Turkije meer dan 500 mensen opgesloten voor “het delen van provocatieve posts”. En Hongarije nam in de strafwet op dat je voor “het verspreiden van valse informatie” of “het communiceren van feiten die volksgezondheidsmaatregelen belemmeren” vijf jaar gevangenis kan krijgen.

Facebook liet weten dat het aankondigingen en berichten van anti-quarantaine protestgroepen zou blokkeren “wanneer de bijeenkomsten de gezondheidsvoorschriften van de overheid overtreden en zodoende onwettig zijn”.

Discriminatie

De World Organisation Against Torture (OMCT) schrijft in haar rapport dat zij bezorgd is over het buitensporig gebruik van discriminerend geweld, speciaal tegen migranten, leden van de Roma-gemeenschap, mensen van Afrikaanse afkomst en lhbt-personen. Vrouwen hebben wereldwijd te maken met een alarmerende toename van huiselijk geweld en juridische, politie- en gezondheidshulp zijn voor hen moeilijker bereikbaar geworden.

In Calais, Frankrijk, noteerden vrijwilligers van Human Rights Observers in één maand maar liefst 175 gevallen van ontruimingen van verblijfplaatsen van migranten en vluchtelingen door wetshandhavers.

Ook Amnesty concludeert: “Gemarginaliseerde groepen lijden onevenredig zwaar onder gevolgen van de pandemie.”

Protesten

Sinds de uitbraak van de pandemie zijn er vele duizenden demonstraties geweest overal op de wereld, van Argentinië tot Zimbabwe en van België tot Nieuw-Zeeland. Demonstranten protesteerden tegen te weinig overheidssteun, politiegeweld, te strenge coronamaatregelen of juist te laks optreden van de regering of tegen inentingsdwang. Ook waren er grote demonstraties tegen autoritaire wetten, die regeringen doordreven, misbruik makend van de crisissfeer.

Op 12 juni 2020 was er een grote demonstratie in de Filipijnen tegen president Duterte vanwege het slappe coronabeleid en tegelijkertijd tegen de nieuwe “anti-terreur” wet, die de overheid de bevoegdheid geeft iedereen die zij “verdenkt” van “terrorisme” op te sluiten.

Oktober 2020 keurde het Indonesische parlement een nieuwe wet van meer dan 900 pagina’s goed die de rechten van arbeiders en de inheemse bevolking enorm beperkt. Volgens de regering was de wet noodzakelijk om meer kapitaal aan te trekken, nu de economie ingezakt was door de coronacrisis. De vakbonden organiseerden een driedaagse nationale staking en op dertig plaatsen over heel Indonesië demonstreerden tienduizenden mensen tegen de nieuwe wet.

Eind april 2021 spoelde een demonstratiegolf door Colombia tegen president Duque, belastingverhoging en corruptie. In verschillende grote steden gingen duizenden, soms tienduizenden betogers de straat op. Het hoogtepunt was op 1 mei. Op 2 mei trok de president het omstreden belastingplan in. Daarna gingen demonstraties toch nog door vanwege het brute optreden van de politie.

Begin juni 2020 verspreidde een video zich razendsnel op de sociale media in Mexico. Je ziet er hoe twaalf agenten een man ruw oppakken, omdat hij op straat geen mondkapje draagt. Het blijkt te gaan om Giovanni López, een metselaar van dertig jaar oud. Na zijn arrestatie begin mei was hij op het politiebureau mishandeld en later aan zijn verwondingen overleden. Familieleden plaatsten een maand later de video, omdat het beloofde onderzoek naar zijn dood niets opleverde. Dagenlange, woedende protesten van honderden demonstranten op verschillende plaatsen waren het gevolg. Gouverneur Alfaro zag zich genoodzaakt via een video bekend te maken dat hij de betrokken agenten had laten arresteren en het hele politiekorps uit de wijk van López had ontslagen.

Verder lezen? Ga naar dit rapport van Amnesty of naar dit overzicht van protesten.

Jan Paul Smit