Werk ze! Of toch niet? – Podcasts over arbeidsomstandigheden, politiek verantwoord spijbelen en het idee van niet werken
Arbeid is iets waar veel mensen over nadenken. Mensen die betaald werk hebben (inclusief onszelf, Ronja en Petra) hebben het vaak druk en raken overwerkt. Hoe komt het dan toch dat we zoveel werken en een slecht geweten hebben als we thuis zitten en “niet productief” zijn? Het antwoord hierop proberen we te vinden in vijf podcasts over arbeid.
De eerste twee podcasts gaan over tijd en geld. Daarna volgt een podcast over waarom werken geen oplossing is en een andere over hoe we politiek verantwoord kunnen spijbelen. De laatste podcast neemt ons mee in een fictieve wereld zonder werk.
1. Working Time Struggles, Live from Labor Notes
In het kort: “Belabored podcast: Working Time Struggles, Live from Labor Notes”, een pleidooi voor een strijd voor betere arbeidstijden, 1:15h, in het Engels (bedankt J. voor de tip).
De maaksters
“Belabored” is al ruim tien jaar de podcast van het links intellectueel tijdschrift “Dissent” uit de Verenigde Staten. In de podcast onderzoeken Sarah Jaffe en Michelle Chen werkgerelateerde vraagstukken. Jaffe werkt als journaliste en auteur en heeft onder andere het boek “Work won’t love you back” geschreven. Chen is eveneens auteur en schrijft voor tijdschriften zoals “The Nation” en “In these Times”.
Waar gaat het over?
In de podcast “Working Time Struggles” gaan de twee maaksters tijdens een podiumdiscussie in gesprek met drie anderen over hun strijd voor een betere verdeling van hun arbeidstijd. Deze podiumdiscussie is opgenomen tijdens een bijeenkomst van “Labor Notes”, een netwerk van mediamakers en organisatoren uit de arbeidersbeweging.
Aan de discussietafel zijn aangeschoven Donna Jo Marks lid van de Bakery, Confectionery, Tobacco workers and Grain Millers Union, Carlos Perez, leraar in North Carolina en Jessica Wender-Shubow, voorzitter van de Brookline Educators Union. Zij vertellen over hun strijd voor betere arbeidstijden. Zo vertelt Marks dat het haar en anderen gelukt is om werkgevers te verbieden om zomaar overuren op te leggen zonder voorafgaande aankondiging. Perez neemt de luisteraar mee naar zijn werk als leraar aan een school waar ze goede ervaringen hebben opgedaan met één dag in de week minder verplichte lesuren voor scholieren en leerkrachten. Wender-Shubow legt uit waarom en hoe ze stakingen voor betere arbeidstijden aan scholen organiseren.
Na deze voorbeelden proberen de podcastmaaksters en hun gasten antwoorden te vinden op de vragen of de tijd die we op het werk doorbrengen het geld en de stress wel waard is en of het nodig is voor betere arbeidstijden te strijden. Een antwoord is snel gevonden: Ja, het is belangrijk om voor betere arbeidstijden te strijden.
Wat vonden wij?
De podcastmaaksters en hun drie gasten zijn er zeker in geslaagd om mij als luisteraar na te laten denken over hoe ik met mijn arbeidstijd omga. Is die zoveelste monoloogachtige vergadering van het management echt nodig of kan ik die tijd niet beter besteden aan een wandeling met een collega of het lezen van (vak)literatuur? Wellicht had de podcast iets korter gekund. Desondanks loont het om naar Marks, Perez en Wender-Shubow en hun strijd voor betere arbeidstijden te luisteren.
2. De Standaard Vandaag: Als we daklozen (en iedereen) nu eens gewoon veel geld gaven
In het kort: “De Standaard Vandaag podcast: Als we daklozen (en iedereen) nu eens gewoon veel geld gaven”, over experimenten met een basisinkomen, 0:16h, in het Nederlands.
De makers
Dit is een podcast van De Standaard, een Vlaamse krant met bijbehorende website. De Standaard is van oorsprong een katholieke krant en komt voort uit de studentenbeweging van begin twintigste eeuw.
Waar gaat het over?
De podcast “Als we daklozen (en iedereen) nu eens gewoon veel geld gaven” gaat over “het zoveelste” (aldus de presentator) experiment op het gebied van een basisinkomen. Er worden diverse buitenlandse experimenten besproken. De meeste aandacht wordt besteed aan een experiment van een tv-zender waarbij vijf dakloze mensen elk tienduizend euro kregen. Na een jaar bleken vier van de vijf deelnemers hervallen in armoede.
Wat vonden wij?
Het gebrek aan succes van het Vlaamse tv-experiment wordt door de makers volledig geweten aan een gebrek aan selectie en begeleiding. Er worden echter geen vragen gesteld over het geschonken bedrag (wat is tienduizend euro nou tegenwoordig, hoe kun je daarmee je leven compleet omgooien?) en ook niet over het feit dat dit een tv-programma was en er dus allerlei belangen meespeelden anders dan dakloze mensen een kans geven om hun leven “op de rit” te krijgen.
Over het onderwerp basisinkomen valt veel te zeggen, zie bijvoorbeeld teksten op de website van Doorbraak (hier, hier, hier en hier). Nou is een eenmalige gift natuurlijk iets anders dan een basisinkomen, maar de tweede helft van de podcast gaat meer over het klassieke idee van het basisinkomen en bespreekt een aantal voors en tegens. Volgens de makers zou het aan iedereen verstrekken van een basisinkomen solidariteit bevorderen. Maar ik zou eerlijk gezegd niet weten waarom het geven van een basisinkomen aan de Belgische multimiljonair Marc Coucke ervoor zou zorgen dat die zich ineens solidair zou gaan voelen met de dakloze vrouw die in het portiek van één van zijn investeringspandjes probeert om aan de kou te ontkomen.
Interessant vond ik het experiment waarbij een grote groep baanlozen zonder voorwaarden een paar honderd euro extra per maand kreeg om te kijken welke verschillen er zouden zijn met een controlegroep. En wat bleek? Er wáren nauwelijks verschillen; de mensen die extra geld kregen kwamen niet sneller aan werk, maar ook niet minder snel. En ze zochten ook niet minder hard naar betaald werk.
In Duitsland was er op het moment van het maken van de podcast een experiment in de maak waarbij 122 willekeurig gekozen Duitsers drie jaar lang een basisinkomen van twaalfhonderd euro per maand krijgen (net boven de armoedegrens). Hoewel ik enorm conflicted ben over het onderwerp basisinkomen, gun ik het deze mensen van harte, maar ben ik wel een beetje bang voor wat er met ze gebeurt ná die drie jaar.
De podcast geeft een heel aardig overzicht van experimenten uit allerlei verschillende landen. Het is een erg korte podcast (16:39 minuten) en kan daarom niet diep op de experimenten in gaan. Wel zijn al deze experimenten via internet vrij gemakkelijk te vinden als je meer wilt lezen. Al met al heeft deze podcast qua analyse vrij weinig om het lijf, maar biedt deze wel een prima startpunt om meer te lezen over experimenten op dit vlak.
3. Over (minder) werken – Marguerite van den Berg
In het kort: “Welgemeend podcast: Over (minder) werken, Marguerite van den Berg”, uitgebreid interview over het boek “Werk is geen oplossing”, 0:56h, in het Nederlands.
De maakster
“Welgemeend” is een podcast van Franne Mullens waarin ze met diverse mensen praat over werk, welzijn en minder werken. Deze podcast sluit mooi aan bij haar baan aan de Vrije Universiteit Brussel waarbij ze onderzoek doet naar de invloed van de 30-urenwerkweek op het leven en werken van mensen. Naast haar onderzoek is Mullens ook actief bij Furia, een feministische denktank in België.
Waar gaat het over?
In de aflevering “Over (minder) werken” gaat Mullens in gesprek met Marguerite van den Berg, onderzoekster aan de universiteit Utrecht. Van den Berg schreef het boek “Werk is geen oplossing” waarin ze stelt dat bijna iedereen die betaald werkt, moe is en geen tijd heeft. Dit gaat ons allemaal aan – ook de mensen met een vaste baan, zo de auteur.
Het interview begint met de inspiratie voor het boek en volgt daarna de belangrijkste thema’s uit het boek. Zo legt Van den Berg uit waarom betaald werk onbetrouwbaar is, wat zij met uitbuiting bedoelt en dat het een collectief probleem is. Daarna gaat het gesprek verder over feminisme en werk. Aan het einde van het interview deelt Van den Berg reacties die ze heeft ontvangen naar aanleiding van haar boek.
Wat vonden wij?
In het interview krijgt Van den Berg veel ruimte om haar ideeën over werk uit te leggen en iets over de totstandkoming van haar boek en de reacties erop te vertellen. Het boek (ook als audioboek beschikbaar) is overigens ook de moeite waard. Voor mij voelt het boek “Werk is geen oplossing” trouwens niet aan als een verslag van een onderzoek, maar meer als een uitleg van een idee over werk. Met die gedachte in mijn achterhoofd (dat ik niet een onderzoek aan het lezen ben) vind ik het een fijn boek. Het boek was voor mij een stuk toegankelijker dan de podcast. Dit omdat er in het boek vele goede voorbeelden worden gegeven die ik nodig had om na te denken over het idee dat werk geen oplossing is.
Belangrijk om te weten is dat Van den Berg zich zeer bewust is van haar bevoorrechte positie en dat ze tegelijkertijd waarschuwt dat het onderscheid in precaire, kwetsbaren en/of geprivilegieerde arbeiders elke samenhorigheid weg kan nemen. In haar boek benadrukt ze dat je niet alleen bent. Die gedachte hielp. Ik durf nu weer na te denken over werk en de structuren die erachter liggen, in plaats van de schuld dat ik momenteel minder productief ben alleen bij mijzelf te zoeken.
4. Blaumachen mit Marx (spijbelen met Marx)
In het kort: “Dissens podcast: Blaumachen mit Marx, Anleitung zum Ab-Fucken”, een kritiek op het kapitaal en een pleidooi voor politiek verantwoord spijbelen, 0:30h, in het Duits.
De maker
De podcast Dissens is het geesteskindje van Lukas Ondreka. Hij praat in zijn podcast met auteurs, wetenschappers en activisten over het kapitalisme, de politiek en de maatschappij. Naast deze podcast is Odreka werkzaam als journalist en fotograaf in Duitsland.
Waar gaat het over?
Ondreka interviewt in de aflevering “Blaumachen mit Marx” Luise Meier over haar boek “MRX-Maschine”. Dat boek is een kritiek op het kapitalisme met als hoofdboodschap: de mens moet “ab-fucken” wat hem “ab-fuckt”. En ja, dit lijkt erg op het bekende liedje: “Mach kaputt, was euch kaputt macht” van “Ton Steine Scherben”.
Het interview met Meier volgt in grote lijnen het boek waarin een verwijzing naar de ideeën van Karl Marx niet over het hoofd te zien is. Meier weet dat Marx niet bepaald een feminist was, maar gebruikt graag zijn kritiek op het kapitaal. Wat het feminisme betreft, vindt zij dat het niet alleen moet gaan over gelijke behandeling van mannen en vrouwen, maar ook om gelijke behandeling van vrouwen onderling.
Eigenlijk, zo legt ze uit, zijn we allemaal proletariër omdat we loonarbeid verrichten. Af en toe niet productief zijn, spijbelen, is ook een politiek statement. Soms is het echter te laat om niets meer te doen, maar kún je niets meer doen omdat je bent opgebrand. Een burn out is vaak ook een structureel en niet alleen een individueel probleem. Je kunt een burn out zien als een staking van je innerlijke proletariër, aldus Meier. Door meer te luisteren naar onze innerlijke proletariër zouden we (zelf)uitbuiting kunnen tegengaan en kunnen kijken hoe we elkaar kunnen steunen. Haar boek eindigt dan ook met de eenvoudige formule: revolutie = fuck up + solidariteit.
Meier denkt op een prikkelende manier na over arbeid en het recht op luiheid. De podcast is lekker kort en krachtig, net zoals de boodschap van Meier. Helaas eindigt het interview net iets te abrupt. Ik had graag meer van haar gehoord.
5. The Right to Do Nothing / Hak Untuk Malas
In het kort: “Klangkunst: The Right to Do Nothing / Hak Untuk Malas – Hörspiel über die Zukunft der Arbeit”, een sound story over migrantenarbeiders in Hongkong, 0:51h, in het Duits, Indonesisch en Kantonees; een versie met Engelse ondertitel is te vinden via YouTube.
De makers
Deze fictieve podcast is gemaakt door Riar Rizaldi. Hij is geboren in Indonesië en werkt als kunstenaar, curator en amateurwetenschapper in Hongkong. In zijn kunst houdt Rizaldi zich bezig met thema’s als het kapitaal en technologie. Deze podcast is in opdracht voor het CTM Radio Lab 2021 tot stand gekomen en een vertaalde versie was tijdens “Klangkunst”, een radio programma van Deutschlandfunk Kultur, te horen.
Waar gaat het over?
In de podcast “The Right to Do Nothing / Hak Untuk Malas” schetst Rizaldi een leven zonder betaald werk. Wat niet wil zeggen dat de arbeidsmigranten in zijn verhaal geen inkomen krijgen. Zij worden voor andere dingen betaald, bijvoorbeeld voor het dromen en slapen. Dit zijn nieuwe vormen van productiviteit. Het niets doen wordt betaald.
Het is geen podcast zoals de hiervoor besproken podcasts over arbeid. Je kunt het beter omschrijven als een sound story. Met veel muziek en geluidseffecten creëert Rizaldi een bepaalde sfeer en vertelt hij het verhaal van de arbeidsmigranten in Hongkong.
Wat vonden wij?
Persoonlijk vond ik het erg leuk om een keer naar een fictieve podcast te luisteren waarin de muziek en andere geluidseffecten het verhaal dragen. Hierdoor werd ik meegenomen in een andere wereld. Ik vind het een hele fijne sound story en heb er met veel plezier naar geluisterd. Ik moet wel toegeven dat ik context nodig had om te begrijpen waarover het gaat. Pas nadat ik de introductie van “Klangkunst” over het project “The Right to Do Nothing / Hak Untuk Malas” had gehoord, kon ik beginnen aan het luisteren en wegdromen over een wereld zonder betaald werk. Aan het einde van de Engelse versie van deze sound story kun je overigens een interview met Rizaldi vinden.
Na het luisteren van deze vijf podcasts hebben we nog geen kant en klaar antwoord op onze vraag waarom we zo veel betaald werken. Wel werden we geïnspireerd om voor een faire arbeidstijd te vechten; kregen we een overzicht van een mogelijk alternatief voor betaald werk, namelijk het basisinkomen. Ook hebben we samen met Marguerite Van den Berg nagedacht over betaald werk, ons vermaakt met Luise Meier en haar pleidooi voor het spijbelen en gedroomd met Riar Rizaldi over hoe “niet werken” in de praktijk eruit zou kunnen zien.
Veel luisterplezier!
Ronja en Petra